Κύκλος ζωής των ερευνητικών δεδομένων

Η καλή διαχείριση ερευνητικών δεδομένων (RDM) είναι η βάση μιας επιτυχημένης έρευνας. Σκοπός του είναι να διασφαλίσει την αναπαραγωγιμότητα της έρευνας, η οποία είναι η θεμελιώδης προϋπόθεση κάθε επιστημονικής έρευνας. Η καλή διαχείριση δεδομένων καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των δεδομένων είναι ζωτικής σημασίας για τη διευκόλυνση της κοινής χρήσης δεδομένων και τη διασφάλιση της βιωσιμότητας και της προσβασιμότητας των δεδομένων μακροπρόθεσμα και συνεπώς την επαναχρησιμοποίησή τους για τη μελλοντική επιστήμη και την κοινωνία γενικότερα.

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι περιγραφής του κύκλου ζωής των ερευνητικών δεδομένων και ονομασίας των σταδίων. Το παρακάτω βίντεο από τους Data Stewards του Πανεπιστημίου της Γάνδης παρουσιάζει τις δραστηριότητες διαχείρισης δεδομένων που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε διάφορα στάδια της ερευνητικής διαδικασίας.

Δείτε το βίντεο:

Η διαχείριση ερευνητικών δεδομένων (RDM) περιλαμβάνει πολλές πτυχές, π.χ. ο σχεδιασμός συλλογής ή δημιουργίας δεδομένων, οργάνωση δεδομένων, τεκμηρίωση και περιγραφή, αποθήκευση, έλεγχος έκδοσης και μετά την ολοκλήρωση του ερευνητικού έργου, όπως ποια δεδομένα πρέπει να απορριφθούν, τι πρέπει να διατηρηθούν και τι μπορούν να κοινοποιηθούν. Είναι ωφέλιμο να σχεδιάσετε τον τρόπο διαχείρισης των δεδομένων στην αρχή ενός ερευνητικού έργου. Δείτε την εικόνα παρακάτω.

Εικόνα: Ο Κύκλος ζωής των δεδομένων έρευνας

Κατά τη διάρκεια της φάσης σχεδιασμού, θα πρέπει να προγραμματίζεται όχι μόνο ο σχεδιασμός της έρευνας αλλά και η διαχείριση των δεδομένων. Με την προετοιμασία ενός σχεδίου διαχείρισης δεδομένων, είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη οι  πτυχές της διαχείρισης δεδομένων πριν από την έναρξη της πραγματικής εργασίας. Στη φάση του σχεδιασμού, ο ερευνητής αποκτά μια εντύπωση για το είδος των συνόλων δεδομένων που θα δημιουργηθούν, εξετάζει χρήσιμες υπάρχουσες πηγές δεδομένων και συμφωνεί για τον τρόπο κοινής χρήσης δεδομένων κατά τη διάρκεια και μετά το έργο, τη συλλογή και επεξεργασία δεδομένων εγγράφων, τα ονόματα αρχείων κ.λπ.

Στη φάση συλλογής, θα δημιουργηθούν νέα σύνολα δεδομένων και θα βρεθούν τα υπάρχοντα που μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν για τους σκοπούς της έρευνας. Στην καλύτερη περίπτωση, δεδομένα τρίτων που είναι δωρεάν για επαναχρησιμοποίηση (δωρεάν άδεια). Σε άλλες περιπτώσεις, ενδέχεται να απαιτείται πληρωμή για τη χρήση των υφιστάμενων δεδομένων. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε να ελέγχετε και να τεκμηριώνετε την πηγή των δεδομένων και να διασφαλίζετε την καταγραφή όλων των άλλων σχετικών μεταδεδομένων. 

Κατά τη διάρκεια της φάσης επεξεργασίας, τα δεδομένα επεξεργάζονται, ελέγχονται, επικυρώνονται και καθαρίζονται, ενώ η ανωνυμοποίηση πραγματοποιείται όποτε απαιτείται. Είναι σημαντικό να περιγράφονται με σαφήνεια τα δεδομένα και να τεκμηριώνονται όλα τα βήματα επεξεργασίας δεδομένων. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ασφαλής αποθήκευση δεδομένων είναι απαραίτητη και συχνά μοιράζεται με τους εταίρους του έργου. Στη συνέχεια, τα δεδομένα αναλύονται και ερμηνεύονται και παράγονται γραπτά ερευνητικά αποτελέσματα που αναφέρονται στις πηγές δεδομένων.

Όταν ολοκληρωθεί η πραγματική ερευνητική εργασία, πρέπει να υπάρχουν όλα τα σχετικά δεδομένα διατηρημένα, και τα δεδομένα που επιλέγονται για δημοσίευση πρέπει να είναι δημοσιευμένα. Η δημοσίευση των δεδομένων απαιτεί τη χρήση κατάλληλου αποθετηρίου, την επιλογή των κατάλληλων όρων πρόσβασης και αδειών, σαφείς περιγραφές και τη συμπερίληψη όλων των σχετικών μεταδεδομένων. Θα πρέπει να επιλεγεί μια φιλική προς τη διατήρηση και την επαναχρησιμοποίηση μορφή αρχείου τόσο για τη διατήρηση όσο και για τη δημοσίευση. Μια επισκόπηση των κατάλληλων μορφών μπορεί να βρεθεί στην Δήλωση Προτεινόμενων Μορφών της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου.

Με τη δημοσίευση δεδομένων με τον κατάλληλο τρόπο, μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από άλλους, όπως για περαιτέρω έρευνα, ανασκοπήσεις έρευνας ή κατάρτιση και διδασκαλία σκοπούς.