Περιγραφή θέματος

• Γενικά

  
  

  Καλωσόρισες!

  Το πρόγραμμα κατάρτισης «Γίνε Πολίτης Δημοσιογράφος με το Κινητό σου» έχει σκοπό την βασική κατάρτιση νέων 18 – 28 ετών σε θέματα σχετικά με την άσκηση του λειτουργήματος «δημοσιογραφία του πολίτη», με εργαλείο διεξαγωγής και μέσο δημοσίευσης το κινητό τηλέφωνο.

  Το εγχείρημα αυτό προέκυψε από την διαπιστωμένη ανάγκη κάλυψης του ελλείμματος γνώσεων και τεχνικής που έχουν οι νέοι «ερασιτέχνες της δημοσιογραφίας». Συγκεκριμένα, ο στόχος του προγράμματος είναι να δώσει άρτια απάντηση σε τρία πεδία: στην έλλειψη δημοσιογραφικής εκπαίδευσης, στην έλλειψη προσδιορισμού του ρόλου του πολίτη-δημοσιογράφου και στην έλλειψη γνώσης της κατάλληλης αξιοποίησης των δυνατοτήτων των σύγχρονων κινητών τηλεφώνων για παραγωγή δημοσιογραφικού έργου.

  Το εκπαιδευτικό υλικό που δημιουργήθηκε έχει διαμορφωθεί τόσο για τη διεξαγωγή σεμιναρίου δια ζώσης, όσο και για την αυτοεκμάθηση μέσω της πλατφόρμας Moodle (elearn.ellak.gr), με άδεια χρήσης CC-BY-SA. Το υλικό ακολουθεί τις αρχές της εκπαίδευσης ενηλίκων και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων:

  • δημοσιευμένα άρθρα και άλλη σχετική βιβλιογραφία
  • παρουσιάσεις εμπλουτισμένες με παραδείγματα
  • διαδικτυακές πηγές με χρήσιμο εκπαιδευτικό υλικό
  • βιντεοπαρουσιάσεις και μαγνητοσκοπημένες διαλέξεις
  • υποδειγματικές δραστηριότητες που οδηγούν σε αξιολόγηση

   

  Επίσης, τα υλικό έχει διαμορφωθεί σε τρόπο ώστε:

  • να διευκολύνει και να καθοδηγεί τους εκπαιδευόμενους στη μελέτη τους
  • να προάγει την αλληλεπίδραση των εκπαιδευομένων με το εκπαιδευτικό υλικό
  • να αξιοποιεί την πολυτροπικότητα και τα πολυμέσα (γραπτό και βιντεοσκοπημένο  λόγο, οπτικά και ηχητικά ερεθίσματα) για να επεξηγήσει έννοιες και να τις παρουσιάσει με εύληπτο και κατανοητό τρόπο, καθώς και να προσελκύσει και να διατηρήσει το ενδιαφέρον των εκπαιδευομένων
  • να επιτρέπει την αξιολόγηση και ενημέρωση των εκπαιδευόμενων για την πρόοδό τους.

   

  Η ύλη χωρίζεται σε οκτώ (8) ενότητες, με τρία μαθήματα σε κάθε ενότητα. Στο τέλος κάθε μαθήματος προτείνονται δραστηριότητες, προκειμένου να εμπεδώσει ο συμμετέχων τα κρίσιμα σημεία της ύλης και να εξοικιωθεί με την χρήση των αντίστοιχων εργαλείων. Επίσης, στο τέλος κάθε μαθήματος παρέχεται βιβλιογραφία, που επιτρέπει την εμβάθυνση στα ζητήματα που τέθηκαν.

  Για την αξιολόγησή τους, οι εκπαιδευόμενοι συμμετέχουν στην ολοκλήρωση δραστηριοτήτων που συνδυάζουν θεωρία, εξάσκηση και υλοποίηση. Κρίνονται με τον ίδιο συντελεστή βαρύτητας, με βαθμολογία από 1 έως 100 και βάση επιτυχούς παρακολούθησης το 51. Οπότε, η τελικά βαθμολογία προκύπτει βάσει του ακόλουθου απλού τύπου:

  Ω = (Ζ1 +Ζ2 +… ΖΝ)/Ν

  όπου:    Ζi = η βαθμολογία ανά δραστηριότητα, με άριστα το 100

              Ν = ο συνολικός αριθμός των δραστηριοτήτων

              Ω = η τελική βαθμολογία του εκπαιδευόμενου

  Παράδειγμα: Έστω ότι ο συνολικός αριθμός των δραστηριοτήτων είναι πέντε  (Ν = 5).

  Αν ο εκπαιδευόμενος ολοκλήρωσε όλες τις δραστηριότητες και βαθμολογήθηκε με 60, 80, 100, 80, 80, τότε Ω = (60+80+100+80+80)/5 = 400/5 = 80

  Αν ο εκπαιδευόμενος ολοκλήρωσε μόνο τις τρεις δραστηριότητες και βαθμολογήθηκε στις τρεις με 60, 80, 100 και στις δύο με 0, τότε Ω = (60+80+100+0+0)/5 = 240/5 = 48

  Οι εκπαιδευόμενοι που δεν ολοκλήρωσαν με επιτυχία κάποιες δραστηριότητες έχουν το δικαίωμα να ξαναπροσπαθήσουν όσες φορές χρειαστεί ωσότου αποκτήσουν βαθμολογία επιτυχούς παρακολούθησης (51 έως 100).

   

  Πεποίθησή μας είναι ότι, στο τέλος αυτού του προγράμματος κατάρτισης, οι συμμετέχοντες θα έχουν μάθει όλα όσα απαρτίζουν τον τίτλο του και το πώς επιτυγχάνεται η ολότητά του. Δηλαδή, θα έχουν μάθει:

  • τι είναι και πώς λειτουργεί ο δημοσιογράφος,
    
  • τι είναι και πώς λειτουργεί ο πολίτης-δημοσιογράφος,
    
  • τι είναι και πώς λειτουργεί ο πολίτης-δημοσιογράφος-με το κινητό του
    

  Τα μόνα προαπαιτούμενα είναι να έχει κανείς

  • τις βασικές δεξιότητες πληροφορικής για διαδικτυακή πλοήγηση/ανάγνωση/γραφή και
    
  • να έχει επάρκεια ανάγνωσης και κατανόησης στα Αγγλικά – λόγω του ότι η βιβλιογραφία της ύλης προέρχεται κυρίως από τον αγγλόφωνο κόσμο.
    

   

  Ο συγγραφέας του εκπαιδευτικού υλικού,

  Τάσος Καφαντάρης

  Ηλ. Μηχ. Η/Υ – Δημοσιογράφος Επιστημών

  
  

  ΥΓ: Μπορείς να παρακολουθήσεις αυτό το πρόγραμμα κατάρτισης και μέσα από το κινητό σου τηλέφωνο, αν εγκαταστήσεις την δωρεάν εφαρμογή Moodle (για Android ή iPhone iOS).

  
  

   

  
  

  • 

    Φόρουμ

    Announcements Φόρουμ

• Περιεχόμενα

  Φωτοεπισημασμένο

  
  

  Περιεχόμενα ύλης, ανά ενότητα και μάθημα

  
  

  Μάθημα	Ενότητα 1η	Εργαλεία	Βαθμολογούμενες δραστηριότητες
  1	Τι είναι αυτό που κάνει ο δημοσιογράφος και με ποια προσόντα;	Παρουσίαση (με κείμενα, εικόνες, βίντεο)	1
  2	Ποιά τα είδη του δημοσιογραφικού λόγου;	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Ιστότοποι	1
  3	Ποιος είναι και πώς διαμορφώθηκε ο ρόλος του πολίτη-δημοσιογράφου, ποια είναι τα είδη και τα χαρακτηριστικά της δημοσιογραφίας του;	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Ιστότοποι, Ιστολόγια, en.wikinews.org/
  	Ενότητα 2η
  1	Ποιες είναι οι πηγές άντλησης πληροφοριών του δημοσιογράφου, πώς τις ελέγχει και πώς τις αντιμετωπίζει;	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Μηχανές Αναζήτησης	2
  2	Πού και πώς δημοσιεύει ο πολίτης-δημοσιογράφος τα άρθρα του;	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Ιστότοποι, Ιστολόγια, Twitter, YouTube, Podcasts
  3	Ο εξοπλισμός του πολίτη-δημοσιογράφου και τα επιμέρους εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει.	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Apps Wordpress	1
  	Ενότητα 3η
  1	Ποιες είναι τα μυστικά της «τέχνης του ρεπορτάζ»;	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Storymaker	1
  2	Ποιοι είναι οι κανόνες του φωτορεπορτάζ και πώς επιτελείται με ένα κινητό;	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, Open Camera
  3	Πώς κάνεις βιντεορεπορτάζ με το κινητό σου και τι περιλαμβάνει η επεξεργασία του βίντεο και του ήχου του;	Παρουσίαση,  Open Camera, Vlogit, WordPress	1
  	Ενότητα 4η
  1	Η τέχνη της συνέντευξης στο ρεπορτάζ	Παρουσίαση, Open Camera, επεξεργαστής κειμένου, WordPress	1
  2	Προετοιμασία και εκτέλεση συνέντευξης	Παρουσίαση, Open Camera, Vlogit, WordPress	2
  3	Τρόπος παρουσίασης συνέντευξης	Παρουσίαση, Διαδίκτυο	2
  	Ενότητα 5η
  1	Η τέχνη της αρθρογραφίας	Παρουσίαση, Διαδίκτυο	1
  2	Οι διαφορές έντυπου-διαδικτυακού άρθρου	Παρουσίαση, Wordpress	1
  3	Η σημασία των μεταδεδομένων ενός άρθρου	Παρουσίαση, Open Camera, επεξεργαστής κειμένου, WordPress	1
  	Ενότητα 6η
  1	Οι ιδιαιτερότητες της εκλαϊκευσης θέματος τεχνολογίας	Παρουσίαση, Διαδίκτυο, YouTube	1
  2	Οι ιδιαιτερότητες της εκλαϊκευσης θέματος επιστήμης	Παρουσίαση, μηχανές αναζήτησης
  3	Το γράψιμο του άρθρου επιστήμης	Παρουσίαση, WordPress, Vlogit, YouTube	2
  	Ενότητα 7η
  1	Ο κώδικας ασφάλειας του πολίτη-δημοσιογράφου	Παρουσίαση, apps, Ιστότοποι
  2	Ο κώδικας δεοντολογίας του πολίτη-δημοσιογράφου	Παρουσίαση, Διαδίκτυο	1
  3	Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων	Παρουσίαση, Διαδίκτυο	1
  	Ενότητα 8η
  1	Ανασκόπηση και κριτική της ύλης	Άσκηση κριτικού λόγου και βαθμολόγησης
  2	Αξιολόγηση συμμετοχής και βαθμολόγηση	Άσκηση κριτικού λόγου και βαθμολόγησης
  3	Συζήτηση για το μέλλον του πολίτη-δημοσιογράφου	Άσκηση κριτικού λόγου
  Σύνολο Βαθμολογούμενων Δραστηριοτήτων:			20

  
  

• Ενότητα 1

  Σκοπός: Να αντιληφθούν οι εκπαιδευόμενοι τη θέση, τον ρόλο και τις δυνατότητες της δημοσιογραφίας στη σύγχρονη κοινωνία και, αντίστοιχα, την θέση, τον ρόλο και τις δυνατότητες του πολίτη-δημοσιογράφου.

  Στόχοι:  Οι εκπαιδευόμενοι

  • να γνωρίζουν το τι είναι η δημοσιογραφία και πώς εξελίχθηκε
    
  • να κατανοούν τις διαφορές μεταξύ των ειδών δημοσιογραφικού λόγου
    
  • να αντιλαμβάνονται το πλαίσιο λειτουργίας του πολίτη-δημοσιογράφου.
    

   

  Στην πρώτη ενότητα του προγράμματος θα εξετάσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1:   Τι είναι αυτό που κάνει ο δημοσιογράφος και με ποια προσόντα;

  Μάθημα 2:   Ποια είναι τα είδη του δημοσιογραφικού λόγου;

  Μάθημα 3:   Ποιος είναι και πώς διαμορφώθηκε ο ρόλος του πολίτη-δημοσιογράφου, ποια είναι τα είδη και τα χαρακτηριστικά της δημοσιογραφίας του;

  
  

• Ε1 - Μάθημα 1ο

  Στο μάθημα αυτό θα διερευνήσουμε το πώς γεννήθηκε και εξελίχθηκε η δημοσιογραφία, καθώς και τις προϋποθέσεις για να γίνει κάποιος δημοσιογράφος.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος:

  • Τι είναι η δημοσιογραφία;
    
  • Ποιος είναι ο δημοσιογράφος;
    
  • Τι κάνει ο δημοσιογράφος;
    
  • Ποια είναι τα κίνητρα του δημοσιογράφου;
    
  • Τι χρειάζεται ο δημοσιογράφος;
    

   

  Τι είναι η δημοσιογραφία;

  Δημοσιογραφία είναι ο δημόσια εκφερόμενος λόγος που αποσκοπεί στην ενημέρωση. Εκθέτει και σχολιάζει γεγονότα, αναλύει εξελίξεις, ή και επιχειρεί προεκτάσεις τους στο μέλλον. Ο όρος δημοσιογραφία περιλαμβάνει τη δραστηριότητα (επαγγελματική ή μη), τη μεθοδολογία συλλογής πληροφοριών και την οργάνωση των αντίστοιχων κειμένων δημοσίευσής τους. Τα μέσα έκφρασης της δημοσιογραφίας  περιλαμβάνουν: τύπο (εκτυπωμένα περιοδικά και εφημεριδες), ραδιόφωνο, τηλεόραση και διαδικτυακές πλατφόρμες (πύλες, ιστοσελίδες, ιστολόγια, wiki, ροές ειδήσεων και κοινωνικά δίκτυα).

  
  
  

  Η δημοσιογραφία πρωτοεμφανίστηκε στην Ευρώπη του Διαφωτισμού, με τη μορφή διανεμόμενων φυλλαδίων, χάρη στην επανάσταση της τυπογραφίας που ανέπτυξε ο Γουτεμβέργιος. Η επίδρασή της στις κοινωνικές εξελίξεις κατά τα χρόνια της Γαλλικής Επανάστασης ήταν τέτοια που έκανε τον Ιρλανδό πολιτικό και φιλοσοφικό πατέρα του συντηρητισμού, Έντμουντ Μπερκ (Edmund Burke, 1729 – 1797) να δηλώσει ότι στη Γαλλία «ο Τύπος είναι η Τέταρτη Εξουσία» (μετά τον Κλήρο, την Αριστοκρατία και τους Δήμους). Στο πλαίσιο των δημοκρατιών του 20ού αιώνα, η ρήση αυτή εξέλαβε την έννοια «Τέταρτη εξουσία, μετά την Νομοθετική, την Εκτελεστική και την Δικαστική Εξουσία».

  Αξίζει να παρατηρήσουμε δύο «γεννετήσια χαρακτηριστικά» της δημοσιογραφίας: Το πρώτο είναι ότι γεννήθηκε ως αντίδραση στην μονόπλευρη ενημέρωση των πολιτών από το κράτος και ως ανάγκη έκφρασης των μη-προνομιούχων και των καταπιεζόμενων πολιτών. Το δεύτερο, ότι ως «Τέταρτη Εξουσία» ανέλαβε την ευθύνη της ανεξαρτησίας της από τις άλλες τρεις.

  Η δημοσιογραφία απέκτησε μαζική απήχηση και μετεξελίχθηκε σε επάγγελμα τον 19ο αιώνα, στα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης. Στην πρώτα χρόνια της ιστορίας της, η συγκέντρωση και η διάδοση των ειδήσεων ήταν μια μορφή βιοτεχνικής εργασίας που δεν διέφερε ακόμη από τη βιοτεχνία της εκτύπωσης. Η εργασία της συλλογής, η παρουσίαση και η διανομή πληροφοριών γινόταν από ένα άτομο, που ήταν και ο εκτυπωτής (τυπογράφος). Κατά τον 19ο αιώνα, ωστόσο, οι εκτυπωτές άρχισαν να απασχολούν όλο και συχνότερα άλλους για την παραγωγή των κειμένων και τη διάδοσή τους - με άλλα λόγια, η γραφή σταδιακά έγινε ξεχωριστή από την εκτύπωση. Έτσι, δημιουργήθηκε μια ομάδα ανθρώπων που βιοπορούσαν ως συγγραφείς για τα ΜΜΕ, παράγοντας πολλά διαφορετικά είδη κειμένων και για πολλούς διαφορετικούς τύπους μέσων: έγραφαν σχόλια, κριτική, ποίηση, μυθιστοριογραφία…

  Το κλειδί για την επιτυχία των ατόμων αυτών στη δημοσιογραφία δεν ήταν η εξειδίκευση σε μία θεματική περιοχή, αλλά η ικανότητά τους να γράφουν για τα πάντα. Η εκβιομηχάνιση όμως των μέσων παραγωγής των ΜΜΕ και η διάθεση των εφημερίδων και περιοδικών σε πολύ ευρύτερα στρώματα πληθυσμού οδήγησε σταδιακά στην εξειδίκευση. Αρχικά, αυτή επήλθε με τον διαχωρισμό του πολιτικού από το αστυνομικό ρεπορτάζ. Έπειτα, ακολούθησαν το αθλητικό, το οικονομικό και το καλλιτεχνικό ρεπορτάζ και, στον 20ο αιώνα, η εξειδίκευση βάθυνε με την διάκριση της επιστημονικής και τεχνολογικής δημοσιογραφίας. Στα χρόνια μας – αρχές του 21ου αιώνα – υπάρχουν δημοσιογράφοι εξειδικευμένοι  στις επιμέρους τέχνες, αθλήματα και επιστήμες.

   

  Ποιος είναι ο δημοσιογράφος;

   

  
  

  Οι δημοσιογράφοι είναι οι άνθρωποι που αναζητούν, βρίσκουν, επεξεργάζονται και παρουσιάζουν πληροφορίες στο ευρύ κοινό, μέσω εφημερίδων, περιοδικών, ραδιοφωνικών σταθμών, τηλεοπτικών καναλιών, ή του Διαδικτύου.

  Για το πώς διαμορφώθηκε διαχρονικά η ταυτότητα του δημοσιογράφου και γιατί αναγνωρίζεται πλέον ως λειτούργημα για την κοινωνία θα σταχυολογήσουμε λεχθέντα από τον αμερικανό εκδότη εφημερίδων Joseph Pulitzer (1847 –1911), στο όνομα του οποίου απονέμεται κατ’ έτος το μεγαλύτερο βραβείο δημοσιογραφίας. Σε μια επιστολή του 1906 προς έναν από τους συντάκτες του έδινε τις ακόλουθες οδηγίες:
  

  «Μην φοβάσαι, αλλά βεβαιώσου ότι έχεις δίκιο. Μην πηγαίνεις στα άκρα, αλλά να είσαι πάντα αμερόληπτος, ανεξάρτητος και δίκαιος. Να μην έχεις εξαρτήσεις από πολιτικούς καμμίας πλευράς. Κάθε φύλλο της εφημερίδας είναι για σένα μια ευκαιρία και ένα καθήκον να πεις κάτι το θαρραλέο και αληθινό, να υπερβείς το μέτριο και συμβατικό, να πεις κάτι που θα εμπνεύσει τον σεβασμό του ευφυούς, μορφωμένου και ανεξάρτητου κοινού, να ξεπεράσεις τον φόβο της μεροληψίας και της προκατάληψης. Θα προτιμούσα να μου δίνεις ένα τέτοιο άρθρο την ημέρα κι αυτές οι λίγες γραμμές να αντιπροσωπεύουν τη σκληρή δουλειά ολόκληρης της ημέρας, αν είναι να απηχούν συμπυκνωμένη, έντονη σκέψη και αναθεώρηση, στιλπνότητα στο στυλ και ζύγισμα των λέξεων».

  Άλλα λεχθέντα από τον Joseph Pulitzer:

  «Αυτό που χρειάζεται μια εφημερίδα στις ειδήσεις της, στα πρωτοσέλιδα της και στα άρθρα της είναι η αίσθηση του χιούμορ, η περιγραφική δύναμη, η σάτιρα, η πρωτοτυπία, το καλό λογοτεχνικό ύφος, η έξυπνη συμπύκνωση και η ακρίβεια, η ακρίβεια, η ακρίβεια...»

  «Ένας δημοσιογράφος είναι η επιφυλακή στη γέφυρα του πλοίου του κράτους. Σημειώνει το περαστικό πανί και τα μικρά ενδιαφέροντα σημεία που τέμνουν τον ορίζοντα. Αναφέρει τον παρασυρόμενο ναυαγό που μπορεί να σωθεί από το πλοίο. Παρατηρεί μέσα από την  ομίχλη και την καταιγίδα για να προειδοποιήσει για κινδύνους μπροστά. Δεν σκέφτεται τους μισθούς του ή τα κέρδη του εκδότη. Είναι εκεί για να προσέχει την ασφάλεια και την ευημερία των αναγνωστών που τον εμπιστεύονται».

  «Η δημοκρατία μας και ο Τύπος της θα μεγαλώσουν ή θα πέσουν μαζί. Ένας ικανός, ανεξάρτητος, ταγμένος στο δημόσιο συμφέρον Τύπος, εκπαιδευμένος στο να διακρίνει το δίκαιο και με το θάρρος να το υπηρετεί, μπορεί να διατηρήσει τη δημόσια αρετή χωρίς την οποία η κυβέρνηση είναι ψεύδος και ψευδαίσθηση. Ένας κυνικός, μισθοφορικός και δημαγωγικός Τύπος θα παράξει συντωχρόνω έναν λαό τόσο χαμερπή όσο ο ίδιος. Η δύναμη διαμόρφωσης του μέλλοντος της Δημοκρατίας θα βρεθεί στα χέρια των δημοσιογράφων των μελλοντικών γενεών».

  
  

  Στο αποχαιρετιστήριο σημείωμά του πριν τη συνταξιοδότηση, το 1907, ο Joseph Pulitzer προέτρεψε τους διαδόχους του να αντιτάσσονται πάντα στις προνομιούχες τάξεις και τους λεηλάτες της δημόσιας περιουσίας, να μεριμνούν πάντα για τους φτωχούς, να παραμένουν αφοσιωμένοι στην κοινωνική ευημερία, να μην ικανοποιούνται ποτέ με την απλή παράθεση ειδήσεων, να παραμένουν άτεγκτα ανεξάρτητοι και να μην φοβούνται να επιτίθενται στο άδικο, είτε αυτό πηγάζει από την αρπακτική πλουτοκρατία είτε από την αρπακτική φτώχεια».

   

  Τι κάνει ο δημοσιογράφος;

  
  

  Μέσα στα διαφορετικά μέσα ενημέρωσης υπάρχουν ειδικά καθήκοντα για τους δημοσιογράφους. Σε μεγάλους οργανισμούς, οι δημοσιογράφοι μπορούν να εξειδικεύονται σε μία μόνο εργασία, ενώ σε μικρές επιχειρήσεις κάθε δημοσιογράφος μπορεί να χρειαστεί να αναλάβει πολλά διαφορετικά καθήκοντα. Στη συνέχεια παραθέτουμε μερικές από τις τυπικές θέσεις εργασίας των δημοσιογράφων:

  Οι ρεπόρτερ συγκεντρώνουν πληροφορίες και τις παρουσιάζουν σε γραπτή ή ομιλούμενη μορφή σε ειδησεογραφικά άρθρα ή ντοκιμαντέρ. Οι ρεπόρτερ μπορούν να εργάζονται ενταγμένοι στο προσωπικό κάποιου ΜΜΕ, αλλά μπορούν επίσης να εργάζονται ως ελεύθεροι δημοσιογράφοι (freelancers), γράφοντας άρθρα για όποιο ΜΜΕ τους πληρώνει κατά περίπτωση. Οι ρεπόρτερ παραδοσιακά κάλυπταν όλα τα είδη ειδήσεων, όμως μετά τα μέσα του 20ού αιώνα εξειδικεύθηκαν και αυτοί (π.χ. αθλητικοί ρεπόρτερ, πολιτικοί ρεπόρτερ κλπ).

  Οι φωτορεπόρτερ χρησιμοποιούν φωτογραφίες για να πουν τα νέα. Παραδοσιακά, οι δημοσιογράφοι που κάλυπταν εκδηλώσεις συνοδεύονταν από έναν φωτογράφο (ή και έναν ηχολήπτη, προκειμένου για βίντεο), αλλά η τεχνολογική εξέλιξη επέτρεψε την ανάδειξη ενός υβριδικού ρόλου, του δημοσιογράφου-φωτογράφου-ηχολήπτη, που καλύπτει τα γεγονότα με δικό του κείμενο, εικόνες και ήχους.

  Οι συντάκτες παίρνουν τις ιστορίες που έχουν γράψει οι ρεπόρτερ και οι φωτορεπόρτερ και τις βάζουν σε μορφή που ταιριάζει στις ειδικές ανάγκες της συγκεκριμένης εφημερίδας, του περιοδικού, ή της ιστοσελίδας όπου εργάζονται. Οι συντάκτες συνήθως δεν συλλέγουν οι ίδιες τις πληροφορίες. Η δουλειά τους είναι να επικεντρωθούν στον τρόπο με τον οποίο η ιστορία μπορεί να παρουσιαστεί καλύτερα στο ακροατήριό τους.

  Οι ειδικοί αρθρογράφοι είναι δημοσιογράφοι που δημιουργούν προσωπικές στήλες σχολίων ή γράφουν εξειδικευμένα άρθρα για θέματα όπως βιβλία, ταινίες, τέχνες, επιστήμες και τεχνολογίας. Επιλέγονται συνήθως για τις γνώσεις τους σχετικά με ορισμένα θέματα ή την ικανότητά τους να γράφουν καλά. Αντίστοιχης εξειδίκευσης είναι οι αναλυτές, οι οποίοι αναλαμβάνουν να γράφουν μακροσκελή άρθρα που βασίζονται στα νέα αλλά δίνουν τις προεκτάσεις τους Και πάλι, τα μικρά ΜΜΕ χρησιμοποιούν γενικούς δημοσιογράφους για αυτά τα καθήκοντα.

  Ο επικεφαλής των συντακτών και των αρθρογράφων λέγεται αρχισυντάκτης τομέα ή ενθέτου (π.χ. αρχισυντάκτης πολιτικού ρεπορτάζ, αρχισυντάκτης πολιτιστικών, αρχισυντάκτης επιστημονικού ενθέτου κ.ο.κ.), ανάλογα με ποιόν τομέα ύλης εποπτεύει. Σε μικρά ΜΜΕ, οι ίδιοι δημοσιογράφοι κάνουν το ρεπορτάζ άντλησης των ειδήσεων και γράφουν τα άρθρα ανάλυσής τους. Στους  ραδιοφωνικούς ή τηλεοπτικούς σταθμούς, οι υπεύθυνοι κάθε εκπομπής λέγονται παραγωγοί.

  Ο διευθυντής σύνταξης είναι ο επικεφαλής όλων των δημοσιογράφων ενός ΜΜΕ. Σε μικρές επιχειρήσεις, παίρνει όλες τις αποφάσεις σχετικά με τις ιστορίες που θα καλύψουν και ποιος θα κάνει τι. Σε μεγαλύτερους οργανισμούς, ο διευθυντής σύνταξης  μπορεί να έχει έναν αναπληρωτή, του οποίου η ειδική δουλειά είναι να αναθέτει σε δημοσιογράφους τις επιλεγμένες ιστορίες.

  Ο διευθυντής ενός ΜΜΕ είναι ο άνθρωπος που λαμβάνει την τελική απόφαση για το τι περιλαμβάνεται στην εφημερίδα, το περιοδικό ή τα δελτία ειδήσεων. Αυτός είναι ο τελικός υπεύθυνος για όλο το περιεχόμενο και όλους τους δημοσιογράφους.

   

  
  

   

   

  Ποια είναι τα κίνητρα του δημοσιογράφου;

   

  Το γιατί στρέφεται κανείς στη δημοσιογραφία ως επάγγελμα μπορεί να έχει πολλά αίτια. Στατιστικά, πάντως, διακρίνονται τέσσερα κύρια κίνητρα:

  1.      Η επιθυμία να γράφει

  Οι δημοσιογράφοι αποτελούν τη μεγαλύτερη ομάδα ανθρώπων που βιοπορίζονται από το γράψιμο. Πολλοί νέοι που οραματίζονται τον εαυτό τους ως μελλοντικό συγγραφέα επιλέγουν τη δημοσιογραφία ως τρόπο να κερδίσουν τα προς το ζην ενώ παράλληλα θα  αναπτύσσουν τις ικανότητες γραφής τους. Παρόλο που η δημοσιογραφική γραφή και η συγγραφή βιβλίων διαφέρουν, η φιλοδοξία να γίνει ένας σπουδαίος συγγραφέας δεν πρέπει να αποθαρρύνεται σε έναν υποψήφιο δημοσιογράφο.

  2.      Η επιθυμία να γίνει γνωστός

  Όλοι οι άνθρωποι επιθυμούν η εργασία τους να αναγνωρίζεται από τους άλλους, καθώς αυτό της δίνει επιπλέον αξία. Μερικοί άνθρωποι θέλουν επίσης να αναγνωριστούν οι ίδιοι, ως πρόσωπα, ώστε να αποκτήσουν «όνομα» στην κοινωνία. Δεν είναι κακό κίνητρο να επιθυμεί κανείς να είναι διάσημος, αλλά αυτό δεν πρέπει ποτέ να γίνει ο κύριος λόγος για να γίνει κανείς δημοσιογράφος. Δεν θα είναι καλός δημοσιογράφος εάν ενδιαφέρεται περισσότερο να εντυπωσιάσει το κοινό του από το να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του.

  3.      Η επιθυμία να επηρεάζει τις εξελίξεις

  Γνωρίζοντας τη δύναμη του τυπωμένου ή του εκπεμπόμενου λόγου, κάποιοι μπαίνουν στη δημοσιογραφία για τη δύναμη που θα τους δώσει να επηρεάσουν τους ανθρώπους. Σε πολλές χώρες, μεγάλος αριθμός πολιτικών έχει προϋπηρεσία δημοσιογραφίας, αλλά παραμένει ερώτημα το αν ήταν δημοσιογράφοι που μεταπήδησαν στην πολιτική ή πολιτικοί που χρησιμοποίησαν τη δημοσιογραφία ως σκαλοπάτι.

  Γενικά, παρά την αντίληψη ότι οι δημοσιογράφοι ελέγχουν την πολιτική, οι καλοί δημοσιογράφοι αναγνωρίζουν το ρόλο τους ως υπηρέτες του λαού. Αυτοί είναι τα κανάλια μέσω των οποίων ρέουν οι πληροφορίες και είναι οι ερμηνευτές των γεγονότων. Αρκεί ως κίνητρο αυτή η πτυχή - σε συνδυασμό με την επιθυμία να επηρεάσει - για να γίνει κανείς ένας δημοσιογράφος που θεωρεί τον εαυτό υπερασπιστή του απλού πολίτη, έτοιμος να  εκθέσει τη διαφθορά και την κατάχρηση εξουσίας. Αυτός είναι ο κοινωνικός ρόλος της «Τέταρτης Εξουσίας: να λειτουργεί ως ενημερωτής και συνήγορος των απλών πολιτών έναντι των όποιων αδικιών από τις άλλες τρεις εξουσίες. Κι αυτός ο ρόλος είναι ζωτικός για κάθε δημοκρατία.

  Αξίζει να σημειώσουμε ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ της επιθυμίας να επηρεάσεις τα γεγονότα για τον εαυτό σου και της επιθυμίας σου να το κάνεις για άλλους ανθρώπους. Δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείς τη δημοσιογραφία για εγωιστικούς σκοπούς, αλλά μπορείς να τη χρησιμοποιήσεις για να βελτιώσεις τη ζωή άλλων ανθρώπων. Αρκεί να θυμάσαι και να σέβεσαι το ότι μπορεί να μην συμφωνούν πάντα μαζί σου ως προς τις βελτιώσεις που πρέπει να γίνουν.

  4.      Η επιθυμία για γνώση

  Η περιέργεια είναι ένα φυσικό χαρακτηριστικό των ανθρώπων και συνιστά βασικό συστατικό για κάθε δημοσιογράφο. Αρκετοί νέοι μπαίνουν στο επάγγελμα με την επιθυμία να μάθουν περισσότερα για τον κόσμο γύρω τους, χωρίς να χρειάζεται να εξειδικευτούν σε επιμέρους τομείς σπουδών. Πολλοί λοιπόν επικρίνουν τους δημοσιογράφους ότι έχουν γνώσεις ρηχές που οδηγούν στη διαστρέβλωση των γεγονότων. Και η αλήθεια είναι ότι, παραδοσιακά, οι περισσότεροι δημοσιογράφοι γνώριζαν λίγα πράγματα για πολλά θέματα και όχι πολλά για ένα θέμα, σε βάθος. Ιδιαίτερα στην εποχή μας, όπου η τεχνολογία αλλάζει ραγδαία τα πάντα στην κοινωνία και την οικονομία, το ρίσκο να εκτεθείς είναι μεγάλο. Από αυτόν τον κίνδυνο μπορείς να προστατευθείς με δύο τρόπους: Αφενός με την εξειδίκευση σε ιδιαίτερο θεματικό τομέα δημοσιογραφίας και αφετέρου με τον σεβασμό στη γνώση επαϊόντων. Η έντονη φυσική σου περιέργεια θα σε βοηθήσει.

  Σημειωτέον ότι η γνώση έχει πολλές χρήσεις. Μπορεί απλώς να σε βοηθήσει γίνεις πληρέστερος και πιο ενδιαφέρων άνθρωπος. Μπορεί επίσης να σου δώσει δύναμη πάνω στους άλλους, ειδικά στους ανθρώπους που δεν διαθέτουν αυτή τη συγκεκριμένη γνώση. Έχε πάντα κατά νου ότι αυτή η δύναμη μπορεί να χρησιμοποιηθεί θετικά – για να βελτιώσει τη ζωή των ανθρώπων – ή αρνητικά – αν εγωιστικά επιδιώκεις να προβάλεις το άτομό σου.

   

  Τι χρειάζεται ο δημοσιογράφος;

   

  Οι περισσότεροι νέοι που γίνονται δεκτοί στη δημοσιογραφία έχουν καταρχήν τουλάχιστον μια από τις προαναφερθείσες επιθυμίες. Αλλά οι επιθυμίες από μόνες τους δεν θα σε κάνουν επιτυχημένο δημοσιογράφο. Χρειάζεται να καλλιεργήσεις ορισμένες ιδιαίτερες ιδιότητες και δεξιότητες:

  - Ενδιαφέρον για τη ζωή
  

  Πρέπει να ενδιαφέρεσαι για τον κόσμο γύρω σου. Πρέπει να θέλεις να βρίσκεις ερωτήματα και απαντήσεις και να μοιράζεσαι τις ανακαλύψεις σου με τους αναγνώστες σου, τους θεατές ή τους ακροατές σου – και γι’ αυτό θα πρέπει να έχεις ένα ευρύ φάσμα ενδιαφερόντων. Αν έχεις ήδη ευρύ φάσμα γνώσεων πάνω στο οποίο να χτίσεις, η πορεία σου θα είναι πολύ πιο εύκολη. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να είσαι πάντα πρόθυμος να μάθεις κάτι νέο.Οι δημοσιογράφοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της γλώσσας μιας χώρας. Αυτό τους επιφορτίζει με ιδιαίτερη ευθύνη, διότι ενδέχεται να καθορίσουν τα πρότυπα χρήσης της γλώσσας για τις μελλοντικές γενιές. Πέραν αυτού, δεν πρόκειται να γίνεις πραγματικά μεγάλος δημοσιογράφος αν δεν έχεις βαθιά αγάπη για τη γλώσσα, γραπτή ή προφορική. Πρέπει να κατανοείς την έννοια και τη ροή των λέξεων και να απολαμβάνεις τη χρήση τους. Η διαφορά μεταξύ ενός συνηθισμένου άρθρου και ενός σπουδαίου δεν είναι μόνο τα γεγονότα που πραγματεύεται αλλά και ο τρόπος με τον οποίο αποτυπώνονται αυτά.

  - Αγάπη για τη γλώσσα
  

  Αν αγαπάς τη γλώσσα, θα την φροντίζεις και θα την προστατεύεις από βλάβες. Θα σέβεσαι τη γραμματική, θα ελέγχεις πάντα την ορθογραφία σου και θα αρπάζεις κάθε ευκαιρία για να εμπλουτίσεις το λεξιλόγιό σου. Και, οπωσδήποτε, δεν γράφεις «φραγκολεβαντίνικα»: H χρήση εμβόλιμων ξένων όρων μέσα στο ελληνικό κείμενο αφενός επιδεικνύει την ημιμάθειά σου για τους όρους – τόσο στη μία γλώσσα όσο και στην άλλη – και, αφετέρου, φτωχαίνει την κατανόηση και την γλώσσα όσων σε διαβάζουν ή σε ακούν.

  Η ειδησεογραφία - το βασικό δομικό στοιχείο της δημοσιογραφίας - απαιτεί έναν απλό, απέριττο τρόπο γραφής. Αυτή η ανάγκη για απλότητα μπορεί να αποθαρρύνει τους νέους δημοσιογράφους, παρόλο που είναι συχνά πιο δύσκολο να γράφεις απλά και περιεκτικά από το να γράφεις πλατυάζοντας. Αφού κατακτήσεις τη βασική μορφή της ειδησεογραφίας, μπορείς να ξεπεράσεις τα όριά της και να αρχίσεις να αναπτύσσεις ένα δικό σου ύφος. Μην αποθαρρυνθείς από μια αργή εκκίνηση. Όσο μεγαλώνεις με τη γλώσσα σου, θα την αγαπάς όλο περισσότερο.

  - Ξύπνιο και νοικοκυρεμένο μυαλό

  Το ζητούμενο είναι να υπάρχει μια σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ του κόσμου και των δημοσιογράφων ως προς τα παρατιθέμενα γεγονότα, είτε όταν οι δημοσιογράφοι τα αντλούν είτε όταν τα εκθέτουν. Δεν πρέπει λοιπόν ως δημοσιογράφος να είσαι απρόσεκτος με αυτά. Πρέπει να επιδιώκεις διαρκώς την ακρίβεια παράθεσης των γεγονότων. Χωρίς αυτή θα χάσεις την εμπιστοσύνη, τους αναγνώστες και, τελικά, τη δουλειά σου.

  Ο καλύτερος τρόπος εξασφάλισης της ακρίβειας είναι να αναπτύξεις ένα σύστημα διάταξης των γεγονότων στο νου σου. Θα πρέπει να έχεις πάντα πρόχειρο ένα σημειωματάριο – ή το κινητό σου τηλέφωνο – για να καταγράφεις τα γεγονότα και τα σχόλια, αλλά το μυαλό σου είναι το κύριο εργαλείο. Κράτησέ το «νοικοκυρεμένο».

  Θα πρέπει επίσης να είσαι σε εγρήγορση. Ποτέ μην σταματάς να σκέπτεσαι και να χρησιμοποιείς τη φαντασία σου. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να «στήνεις» τα πράγματα – κάτι τέτοιο δεν είναι ποτέ επιτρεπτό. Αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιείς τη φαντασία σου για να δημιουργήσεις μια νοητική εικόνα για το τι σου λένε οι άνθρωποι. Πρέπει να οπτικοποιήσεις την ιστορία. Εάν φροντίσεις να δομήσεις αυτή την εικόνα και δεν σταματήσεις μέχρις ότου ξεκαθαρίσει, θα έχεις βάλει τα γεγονότα σε τέτοια τάξη  που θα μπορέσεις εύκολα να την ανακαλέσεις όταν έρθει η ώρα να γράψεις την ιστορία.

  Καθώς θα συσσωρεύεις εμπειρία και εξάσκηση, θα αναπτύξεις εκείνη την ιδιαίτερη συνειδητοποίηση του τι αποτελεί είδηση. Οι παλιοί δημοσιογράφοι το λένε «αίσθηση της είδησης»: είναι η δυνατότητα αναγνώρισης της πληροφορίας που θα ενδιέφερε το κοινό σου, ή που μπορεί να σου δώσει έναυσμα για άλλες ιστορίες. Είναι επίσης η ικανότητα να «ξεσκαρτάρεις» μέσα από μια αρμαθιά γεγονότων και απόψεων το ποια από αυτά είναι τα πιο σημαντικά ή ενδιαφέροντα για το κοινό σου.

  Ένα καλό παράδειγμα είναι το εξής ανέκδοτο για πρωτάρη δημοσιογράφο: Τον έστειλαν να καλύψει τον γάμο ενός υπουργού. Όταν επέστρεψε στο γραφείο, ο αρχισυντάκτης τον ρώτησε τι έχει να γράψει. Εκείνος, συνοφρυωμένος, του απάντησε: «Συγγνώμη, αλλά δεν έχω τίποτε: Η νύφη δεν εμφανίστηκε». Τότε ο αρχισυντάκτης του εξήγησε ότι όταν μια νύφη δεν εμφανίζεται στο γάμο, αυτό είναι είδηση! Ο νεαρός δημοσιογράφος δεν είχε σκεφτεί τη σχετική σημασία των γεγονότων - δεν είχε «αίσθηση της είδησης».

  
  

  - Καχύποπτο μυαλό

  Οι άνθρωποι δίνουν πληροφορίες στους δημοσιογράφους για ποικίλλους λόγους. Πρέπει να είσαι σε θέση να αναγνωρίζεις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι άνθρωποι δεν σου λένε την αλήθεια. Άλλες φορές οι άνθρωποι το κάνουν εν αγνοία τους και άλλοτε εσκεμμένα. Όμως εσύ θα παραπλανήσεις το κοινό σου αν τις αναφέρεις, ανεξάρτητα από τα κίνητρά τους. Πρέπει να αναπτύξεις την ικανότητα να αναγνωρίζεις πότε σου δίνουν ψευδή στοιχεία.

  Εάν υποψιάζεσαι ότι συμβαίνει κάτι τέτοιο, κάνε στον πληροφοριοδότη σου περισσότερες ερωτήσεις, τέτοιες που είτε να σε πείσουν για την αλήθεια του είτε να αποκαλύψουν το ψέμα του.

  - Αποφασιστικότητα

  Είναι η έφεση να βγεις έξω, να βρείς μια ιστορία και να καταπιαστείς μαζί της μέχρι να ικανοποιηθείς ότι την κατέχεις με πληρότητα. Μοιάζει τραβηγμένο, αλλά είναι σαν είσαι ο σκύλος με το κόκκαλο: δεν το αφήνεις μέχρι να ξεκοκκαλίσεις και το μεδούλι του, ακόμη κι αν οι άνθρωποι προσπαθούν να σου το βγάλουν από το στόμα.

  Αυτό σημαίνει ότι συχνά πρέπει να κάνεις σκληρές ερωτήσεις και να στενοχωρήσεις ανθρώπους που δεν θέλουν να συνεργαστούν. Μπορεί να είναι οδυνηρό, αλλά στο τέλος θα κερδίσεις τον σεβασμό τους. Οποσδήποτε να είσαι πάντα ευγενικός, όσο και αν οι άλλοι είναι αγενείς. Ο κανόνας είναι απλός: Να είσαι ευγενικός αλλά επίμονος.

  Αντίστροφα, ψάχνοντας την άκρη της ιστορία σου, μπορείτε να την απομακρύνεις με το να είσαι πολύ επιθετικός. Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να προσεγγίσεις μια ιστορία με προσοχή και πονηριά, μέχρι να είσαι σίγουρος ότι την κατέχεις. Αφού συμβεί αυτό… μπορείς να μασήσεις το κόκκαλο.

  - Φιλικότητα

  Πρέπει να είσαι σε θέση να τα πας καλά με όλα τα είδη των ανθρώπων. Δεν μπορείς να επιλέγεις το από ποιόν θα πάρεις συνέντευξη με τον ίδιο τρόπο που επιλέγεις ποιον θα έχεις φίλο. Πρέπει να είσαι φιλικός προς όλους, ακόμη και προς αυτούς που δεν σου αρέσουν. Αν είσαι φιλικός προς όλους, θα μπορέσεις να είσαι και δίκαιος προς όλους.

  - Αξιοπιστία

  Αυτή είναι μια ποιότητα που θαυμάζεται σε οποιοδήποτε επάγγελμα, αλλά εκτιμάται ιδιαίτερα στη δημοσιογραφία. Τόσο ο εργοδότης σου όσο και το κοινό σου βασίζονται σε εσένα για την απρόσκοπτη ροή της ενημέρωσης. Αν έχεις κλείσει ραντεβού για συνέντευξη αλλά δεν εμφανιστείς, τότε θα έχεις προσβάλλει αρκετούς ανθρώπους: εκείνον/η που περίμενε να δώσει συνέντευξη, τον αρχισυντάκτη που περίμενε το υλικό και τους αναγνώστες/ακροατές/τηλεθεατές που την στερούνται. Το πιο πιθανό είναι η επόμενη συνέντευξη να ανατεθεί σε άλλον. Για τους πυρετώδεις ρυθμούς με τους οποίους επιτελείται η δημοσιογραφία, η αξιοπιστία και η υπευθυνότητα είναι εκ των ων ουκ άνευ.

   

  Συνοψίζοντας:

  Η δημοσιογραφία είναι από γεννησιμιού της μια δημοκρατική λειτουργία: Ενημερώνει τους πολλούς για τις εξελίξεις και τους προφυλάσσει από την κατάχρηση εξουσίας των λίγων.

  Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γίνεις δημοσιογράφος και πολλά είδη δημοσιογράφου να γίνεις. Είναι μια καριέρα με πολλές προκλήσεις και ανταμοιβές.

  Ο δημοσιογράφος πρέπει:

  • Να ενδιαφέρεται για τον κόσμο γύρω του.
    
  • Να αγαπά τη γλώσσα του.
    
  • Να έχει ξύπνιο και νοικοκυρεμένο μυαλό.
    
  • Να είναι σε θέση να πλησιάσει αλλά και να αμφισβητήσει τους ανθρώπους.
    
  • Να είναι ευγενικός αλλά επίμονος.
    
  • Να είναι φιλικός και αξιόπιστος.
    

   

  Βιβλιογραφία:
  

   

  • Η κατασκευή της συναίνεσης και τα ΜΜΕ (βίντεο, διάρκειας 2:48')
    

  https://www.youtube.com/watch?v=fmqWu1zNV1w 
  

  • JOURNALISM - A Very Short Introduction, Ian Hargreaves, OXFORD UNIVERSITY PRESS, 2005 (βιβλίο)
    

   

  Κουίζ: 2

• Ε1 - Μάθημα 2ο

  Στο μάθημα αυτό θα μιλήσουμε για τα είδη του δημοσιογραφικού λόγου – δηλαδή, για τις διαφορετικές μορφές δημοσιογραφικών κειμένων – και για τα είδη δημοσιογραφίας που έχουν αναπτυχθεί έως σήμερα.

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος:

  • Ποια τα είδη του δημοσιογραφικού λόγου;
    
  • «Κίτρινος» και «αντικειμενικός» Τύπος
    
  • Τα είδη της δημοσιογραφίας
    

   

  Ποια τα είδη του δημοσιογραφικού λόγου;

  
  

  Όταν ξεκίνησε η δημοσιογραφία, ο δημοσιογραφικός λόγος ήταν ξεκάθαρα γραπτός. Οι συνθήκες που διαμόρφωσαν τα επιμέρους κειμενικά είδη του ήταν οι απαιτήσεις του αναγνωστικού κοινού (ειδήσεις, σχόλια, αναλύσεις, κριτικές…), ο διαθέσιμος χρόνος έκδοσης (ημερήσια-εβδομαδιαία φύλλα, μηνιαία περιοδικά) και ο διαθέσιμος χώρος παράθεσης των άρθρων (αριθμός σελίδων εφημερίδων-περιοδικών). Στον 20ό αιώνα οι συνθήκες αυτές επηρεάστηκαν δραστικά από την εμφάνιση του ραδιοφώνου (δεκαετία του ’30), της τηλεόρασης (δεκαετία του ‘50) και του Διαδικτύου (δεκαετία του ’90). Αντίστοιχα, ο δημοσιογραφικός λόγος απέκτησε ήχο, έπειτα εικόνα και ήχο, κι έπειτα έγινε πολυμεσικός (ήχος, εικόνα, πληροφοριογραφήματα (infographics), κινούμενη εικόνα, βίντεο ροής, επιτόπια τηλεαναμετάδοση…).

  Γενικά, τα κύρια κειμενικά είδη του δημοσιογραφικού λόγου που έχουν αναπτυχθεί είναι τα εξής:

  1. Ενημερωτικό κείμενο

  ·         Ειδησεογραφία

  ·         Ανταπόκριση

  ·         Συνέντευξη

  2. Κείμενο γνώμης

  ·         Σημείωμα εκδότη

  ·         Σχόλιο

  ·         Άρθρο

  ·         Κριτική (θεάτρου, ταινίας, βιβλίου, συσκευής κλπ.)

  ·         Στήλη

  ·         Σκίτσο

  ·         Επιστολή αναγνώστη

  ·         Χρονογράφημα

  3. Ερμηνευτικό κείμενο

  ·         Ανάλυση

  ·         Προφίλ ατόμων (πορτραίτο)

  ·         Έρευνα

  ·         Ιστορική αναδρομή

  ·         Φάκελος άρθρων (θεματικός)

  4. Ψυχαγωγικό κείμενο

  ·         Σταυρόλεξο

  ·         Ωροσκόπιο

  ·         Σκάκι

  ·         Σουντόκου

  5. Χρηστικό κείμενο

  ·         Πρόβλεψη καιρού

  ·         Πρόγραμμα TV

  ·         Εφημερεύοντα

  ·         Αγγελίες

   

  «Κίτρινος» και «αντικειμενικός» Τύπος

  Τα κειμενικά αυτά είδη δεν έμειναν απαραβίαστα στη διάρκεια του χρόνου, ως «θέσφατος κώδικας κανόνων». Χαρακτηριστικό είναι ότι, αρχικά, η πλειοψηφία των εκδοτών πίστευε ότι θα πωλούσε περισσότερα φύλλα αν απευθυνόταν σε συγκεκριμένες ομάδες αναγνωστών. Αυτό οδήγησε σε ένα μαραθώνιο εντυπωσιασμού για να επηρεάσουν την κοινή γνώμη, που έμεινε στην ιστορία ως «κίτρινος Τύπος».

  Το ρεύμα αυτό ανακόπηκε, το 1896, όταν η εφημερίδα The New York Times, εξάγγειλε ότι εφεξής θα δημοσίευε μόνο αντικειμενικές ειδήσεις, χρησιμοποιώντας την αντικειμενικότητα ή την αμεροληψία για να ικανοποιήσει ένα ευρύτερο φάσμα αναγνωστών.

  Η επιδίωξη της αντικειμενικότητας διαμόρφωσε τις βασικές αξίες της δημοσιογραφίας, όπως τις ξέρουμε και σήμερα. Όμως, η αυξανόμενη πολυπλοκότητα του κόσμου έκανε σταδιακά τους αναγνώστες να μην αρκούνται στην στεγνή παράθεση των γεγονότων και να νοσταλγήσουν την «ερμηνευτική» πτυχή της δημοσιογραφίας.

  
   

  Αυτή η διαφήμιση των  New York Times – του 1896  –  στόχευε τον λεγόμενο Κίτρινο Τύπο. Η έκκληση για αξιοπρεπή δημοσιογραφία περιελάμβανε το λατινικό ρητό: «Μεγάλη είναι η αλήθεια και θα επικρατήσει». [Πηγή: Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου]

   

  Η πρώτη έκδοση που ανταποκρίθηκε σε αυτό ήταν το περιοδικό Time, το 1923, προσφέροντας μια αναλυτική ερμηνεία των ειδήσεων. Επακολούθησαν τα χρόνια του χρηματιστηριακού κραχ, που επέτειναν την ανάγκη του κοινού για σχολιασμό, ερμηνεία και επεξήγηση των φαινομένων. Έτσι, στη δεκαετία του ’30, επικράτησε η «ερμηνευτική δημοσιογραφία».

  Έπειτα ήρθε ο ανταγωνισμός με το ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Καθώς οι δύο νεοφερμένοι «έκλεβαν» τις ειδήσεις του Τύπου, οι εκδότες των εφημερίδες ενίσχυσαν τις στήλες γνώμης, ενισχύοντας την ερμηνευτική και αποχαιρετώντας την περιγραφική δημοσιογραφία.

  Στη δεκαετία του ’60, μία ακόμη αλλαγή συνετελέσθηκε: Οι εφημερίδες δέχθηκαν τη συνεργασία δημοσιογράφων-συγγραφέων (όπως ο Tom Wolfe και ο Truman Capote) που εισήγαγαν στον δημοσιογραφικό λόγο πλοκή και δράση ανάλογη της μυθιστοριογραφίας. Αυτό το νέο ρεύμα ονομάσθηκε «λογοτεχνική δημοσιογραφία» (literary journalism).

  Συμπαρασυρόμενη από τα μαζικά κινήματα ακτιβισμού εκείνης της εποχής, ακολούθησε η εμφάνιση της «υπερασπιστικής δημοσιογραφίας» (advocacy journalism). Χωρίς να είναι οι ίδιοι ακτιβιστές, πολλοί δημοσιογράφοι εμπνεύστηκαν από τους αγώνες των απλών πολιτών και στρατεύτηκαν στην υπεράσπιση των σκοπών τους. Πράγμα επαγγελματικά επικίνδυνο, καθώς μια πολύ λεπτή γραμμή διαχωρίζει το καθήκον του δημοσιογράφου να λέει την αλήθεια υπερασπιζόμενος το δίκαιο των πολιτών, από το να παράγει προπαγάνδα ως «στρατευμένη πένα». Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος της «υπερασπιστικής δημοσιογραφίας» ήταν και παραμένει η αμερικανίδα τηλεπαρουσιάστρια συνεντεύξεων Oprah Winfrey.

  Η εμφάνiση και η μαζική χρήση του Διαδικτύου, στα τέλη του 20ού αιώνα, έφερε μία ακόμη μετεξέλιξη του δημοσιογραφικού λόγου, την «κυβερνοδημοσιογραφία» (cyber journalism). Βρίσκεται ακόμη υπό διαμόρφωση, αλλά μπορούμε να διακρίνουμε τα εξής κύρια χαρακτηριστικά της:

  • Υπερκειμενικότητα: Στο κύριο κείμενο υπάρχουν παραπομπές (hyperlinks) που οδηγούν τον αναγνώστη σε άλλες σελίδες, κείμενα και ιστορίες. Με αυτόν τον τρόπο, ο αναγνώστης μπορεί να διεισδύσει κατά το δοκούν στο θέμα, τόσο σε βάθος όσο και σε εύρος.
    
  • Πολυμέσα: Η ψηφιακή οθόνη του υπολογιστή ή του κινητού τηλεφώνου είναι σε θέση να μεταφέρει εικόνες, λέξεις, αριθμούς, βίντεο, κείμενο, πληροφοριογραφήματα (infographics).
    
  • Διαδραστικότητα: Οι αναγνώστες μπορούν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, ένας προς ένα, σε ομάδες, ή με άλλες ομάδες, σε όλον τον κόσμο.
    
  • Πανταχού παρουσία: Οι αναγνώστες μπορούν «να βρίσκονται ψηφιακά» σε οποιοδήποτε σημείο ανά πάσα στιγμή και να «φτάσουν» σε άλλους με τον τρόπο. Η πρόσβαση στον Παγκόσμιο Ιστό (www) είναι διαχρονική.
    

  Μια ιδιαίτερα σημαντική και νέα δυνατότητα που προέκυψε για τους δημοσιογράφους από το Διαδίκτυο ήταν η προσωπική επιλογή και προβολή θεμάτων, χωρίς το φίλτρο του αρχισυντάκτη ή του εκδότη. Αυτή η δυνατότητα προέκυψε μέσα από τα ψηφιακά ημερολόγια (ιστολόγιο - blog), τα ψηφιακά λευκώματα (Facebook, Instagram) και τα προσωπικά ψηφιακά κανάλια (YouTube, Vimeo).

  Σημαντικότατη επίσης εξέλιξη ήταν και το αντίστροφο φαινόμενο, της «πληθοποριστικής δημοσιογραφίας»: Με πρωτοπόρο τη Wikipedia, εθελοντές από όλον τον κόσμο συν-γράφουν (συνεργαζόμενοι και αλληλοελεγχόμενοι) λήμματα, άρθρα και έρευνες. 

   

   

  Τα είδη της δημοσιογραφίας

  
  

  Από την πρακτική, στο πέρασμα του χρόνου, έχουν προκύψει πολλά ιδιαίτερα και ιδιόμορφα είδη δημοσιογραφίας, άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά στην αντίληψη του κοινού. Το ότι συνεχίζουν να υφίστανται όλα έχει να κάνει με το πολύ απλό και «στυγνό» κριτήριο των εκδοτών: συνεχίζουν να προσελκύουν το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Συνοπτικά, και σε αλφαβητική σειρά, τα είδη αυτά είναι τα εξής:

   

  • Αρπακτική δημοσιογραφία (Gotcha Journalism) - Αναφέρεται στην πρακτική κάποιων δημοσιογράφων να παίρνουν επιθετικές συνεντεύξεις, προσπαθώντας να αναγκάσουν τους ερωτώμενους να προβούν σε δηλώσεις που εκθέτουν τους ίδιους.

  
  

  • Δημοσιογραφία ενέδρας (Ambush Journalism) - Είναι η δημοσιογραφική πρακτική καθοδήγησης των ερωτωμένων σε παγίδα, χωρίς καμία προειδοποίηση. Πρόκειται για μια αμφιλεγόμενη δημοσιογραφική πρακτική, την οποία ορισμένοι παρατηρητές θεωρούν ανήθικη ενώ άλλοι δέχονται ότι εξάγει πιο ειλικρινείς απαντήσεις εκ μέρους των ερωτωμένων.

  
  

  • Δημοσιογραφία μπροσούρας (αγγλιστί «της καρδάρας» - Churnalism) - Αναφέρεται στην πρακτική αδιασταύρωτης χρήσης «προκατασκευασμένου υλικού», όπως δελτίων τύπου, για την παραγωγή δημοσιογραφικών ιστοριών. Δυστυχώς, έχει γίνει μια ολοένα και συχνότερη πρακτική στα ΜΜΕ, εξαιτίας των οικονομικών πιέσεων.

  
  

  • Δημοσιογραφία σακιδίου (Backpack Journalism) - Αναφέρεται στους δημοσιογράφους που αναλαμβάνουν ταυτόχρονα πολλαπλούς επαγγελματικούς ρόλους, όπως το να είναι δημοσιογράφοι, φωτογράφοι, οπερατέρ, συντάκτες και παραγωγοί μιας ιστορίας.

  
  

  • Δημοσιογραφία των πολιτών - Η δημοσιογραφία των πολιτών αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου οι απλοί πολίτες συμμετέχουν στη δημοσιογραφική διαδικασία, από την αρχική συγκέντρωση πληροφοριών έως την τελική παραγωγή και διάδοση ιστοριών. Τυπικοί χώροι έκφρασης της δημοσιογραφίας των πολιτών είναι τα προσωπικά ιστολόγια και τα διαδικτυακά κοινωνικά μέσα (social media).

  
  

  • Δημοσιογραφία σκίτσων (Comics Journalism) - Η δημοσιογραφία αυτή εφαρμόζει τις αρχές και τις πρακτικές των κόμικ για την κάλυψη ειδήσεων καθώς και άλλων θεμάτων και γεγονότων. Συνήθως, οι δημοσιογράφοι κόμικς χρησιμοποιούν συναρπαστικές αφηγήσεις και συνδυάζουν λέξεις και εικόνες για να αναφέρουν ιστορίες.

  
  

  • Διαδραστική δημοσιογραφία - Αναφέρεται σε μια συνεργατική μορφή δημοσιογραφίας που επιτρέπει στο κοινό να αλληλεπιδράσει με τον δημοσιογράφο κατά την παραγωγή συγκεκριμένων ιστοριών.

  
  

  • Διερευνητική δημοσιογραφία (Investigative journalism) - Αναφέρεται στη μορφή δημοσιογραφίας στην οποία οι δημοσιογράφοι αναλύουν σε βάθος ένα θέμα, για μεγάλο χρονικό διάστημα, προκειμένου να βρουν απαντήσεις.

  
  

  • Ενσωματωμένη δημοσιογραφία (Embedded Journalism) - Αναφέρεται στην προσκόλληση δημοσιογράφων σε ενεργές στρατιωτικές μονάδες σε περιόδους ένοπλων συγκρούσεων. Ιδανικά, οι ενσωματωμένοι δημοσιογράφοι είναι αμερόληπτοι μάρτυρες της σύγκρουσης και δεν παίρνουν την πλευρά κανενός από τα συγκρουόμενα μέρη – αλλά, στην πράξη, σπάνια τους το επιτρέπουν.

  
  

  • Επιστημονική δημοσιογραφία (scientific journalism) - Η επιστημονική δημοσιογραφία δεν έχει σχέση με τη δημοσιογραφία επιστημών (science journalism)– όπου τα θέματα είναι επιστημονικά. Αναφέρεται σε μια μορφή δημοσιογραφίας στην οποία οι δημοσιογράφοι δημοσιεύουν την πρώτη ύλη πάνω στην οποία βασίζονται οι ιστορίες τους παράλληλα με τις πραγματικές ιστορίες τους. Ο στόχος είναι να αυξηθεί η δημοσιογραφική διαφάνεια και να επιτραπεί στο κοινό να κάνει τις δικές του αναλύσεις στην παρεχόμενη πρώτη ύλη.

  
  

  • Κινητή δημοσιογραφία (Mobile Journalism) - Αναφέρεται στη μορφή δημοσιογραφικής έρευνας στην οποία οι δημοσιογράφοι στέλνουν ανταποκρίσεις από φορητές ηλεκτρονικές συσκευές, όπως έξυπνα τηλέφωνα, φορητούς υπολογιστές, ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και βιντεοκάμερες με ασύρματη σύνδεση.

  
  

  • Λογοτεχνική δημοσιογραφία - Η λογοτεχνική δημοσιογραφία χρησιμοποιεί διάφορους λογοτεχνικούς τρόπους και τεχνικές για να καταστήσει τις συνακόλουθες ειδήσεις και ιστορίες όσο το δυνατόν πιό συναρπαστικές για το κοινό. Κοινά συστατικά σε τέτοιες λογοτεχνικές δημοσιογραφικές ιστορίες είναι τα καλά αναπτυγμένα σκηνικά, πλοκή και χαρακτήρες.

  
  

  • Μαχητική δημοσιογραφία (Enterprise Journalism) - Αναφέρεται στην ιδανική μορφή δημοσιογραφίας όπου οι δημοσιογράφοι, ανεξάρτητα και χωρίς εξωτερική παρέμβαση, αντλούν τα δεδομένα της ιστορίας του. Είναι το αντίθετο της «δημοσιογραφίας της μπροσούρας», όπου βασίζονται σε προκατασκευασμένο υλικό.

  
  

  • Συναισθησιακή δημοσιογραφία (Sensational Journalism) - Αναφέρεται σε μια μορφή δημοσιογραφίας που αποσκοπεί σαφώς στην αύξηση των αναγνωστών/ακροατών/τηλεθεατών με κάθε κόστος. Οι δημοσιογράφοι αυτής της κατηγορίας εστιάζουν σε ζητήματα και γεγονότα που συγκινούν τον απλό άνθρωπο και το κάνουν με έναν υπερβολικά δραματικό και συναισθηματικό τρόπο. Τυπικός χώρος εκδήλωσης αυτής της δημοσιογραφίας είναι οι εφημερίδες tabloid, που επικεντρώνονται στο έγκλημα, τις διασημότητες και τα σκάνδαλα, με έντονα πρωτοσέλιδα, πολύχρωμες εικονογραφήσεις και απλουστευμένο λεξιλόγιο.

  
  

  • Συνενοχική δημοσιογραφία (Gonzo Journalism) - Αναφέρεται σε μια εξαιρετικά υποκειμενική μορφή δημοσιογραφίας που δεν προφασίζεται καν ότι επιδιώκει την αντικειμενικότητα. Συνήθως βασίζεται σε αφηγήσεις πρώτου προσώπου, στις οποίες ο δημοσιογράφος αποτελεί κεντρικό κομμάτι της ιστορίας που αφηγείται.

  
  

  • Συνεργατική δημοσιογραφία - Η συνεργατική δημοσιογραφία αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου πολλοί δημοσιογράφοι συνεργάζονται για την παραγωγή και διάδοση ιστοριών. Τα συνεργατικά προγράμματα ειδήσεων παράγονται συνήθως από ειδησεογραφικούς οργανισμούς τοπικού, εθνικού και διεθνούς ενδιαφέροντος.

  
  

  • Συνεργατική δημοσιογραφία τύπου Wiki (Wiki Journalism) - Η δημοσιογραφία του Wiki αναφέρεται σε ειδήσεις και ιστορίες που παράγονται μέσω της χρήσης συγκεκριμένων διαδικτυακών εφαρμογών, γνωστών ως wikis. Αυτή η συνεργατική τεχνολογία επιτρέπει στους δημοσιογράφους και συνεργαζόμενους πολίτες να τροποποιούν, να προσθέτουν και να διαγράφουν συνεχώς το περιεχόμενο, μέχρις ότου φθάσουν σε κοινά αποδεκτό κείμενο.

  
  

  • Υπολογιστική δημοσιογραφία (Computational Journalism) - Η υπολογιστική δημοσιογραφία χρησιμοποιεί στατιστικές διαδικασίες και άλλους τύπους υπολογισμών για τη συγκέντρωση, παραγωγή και διάδοση ειδήσεων και ιστοριών. Συνήθως προκύπτει από συνεργασία μεταξύ προγραμματιστών υπολογιστών, δημοσιογράφων και ειδικών στην οπτικοποίηση των δεδομένων.

  
  

  • Υπερασπιστική δημοσιογραφία (Advocacy Journalism) - Μορφή δημοσιογραφίας που αποσκοπεί στην υπεράσπιση συγκεκριμένων σκοπών, απόψεων ή και οργανώσεων. Ασκείται τόσο από μικρές όσο και από μεγάλες ειδησεογραφικές οργανώσεις, αλλά συχνότερα από εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης και τοπικά μέσα ενημέρωσης.

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Ο δημοσιογραφικός λόγος είναι «εσωτερικός» και «εξωτερικός»: Ο «εσωτερικός» αναφέρεται στην κατηγοριοποίηση της αρθρογραφίας των εφημερίδων και περιοδικών και την αντιστοίχισή τους με τους ρόλους των δημοσιογράφων. Ο «εξωτερικός» είναι ο λόγος που εισπράττει ο αναγνώστης. Στο πέρασμα του χρόνου, αναπτύχθηκαν διάφορα «ρεύματα» δημοσιογραφικής έκφρασης, από τον εντυπωσιασμό, τον αντικειμενισμό και τον ερμηνευτισμό, μέχρι την λογοτεχνική δημοσιογραφία, την υπερασπιστική δημοσιογραφία και την κυβερνοδημοσιογραφία. Ανάμεσά τους, παρουσιάστηκαν πολλά άλλα υπο-είδη και πρακτικές, που δεν βαθμολογούνται πάντοτε θετικά από τον αναγνώστη.

    

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • “Don’t read me the news, tell me the story”
    

  http://isoj.org/research/dont-read-me-the-news-tell-me-the-story-how-news-makers-and-storytellers-negotiate-journalisms-boundaries-when-preparing-and-presenting-news-stories/

  • Storytelling in the age of tablets
    

  https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/our-research/integrate-multimedia-make-fingers-happy-journalistic-storytelling-tablets

  •  The gang that wouldn’t write straight: the New Journalism revolution – Marc Weingarten, Three Rivers Press, 2006 (βιβλίο)
    

  
  

  Κουίζ: 2

• Ε1 - Μάθημα 3ο

  Στο μάθημα αυτό θα εξετάσουμε το ποιος είναι και πώς διαμορφώθηκε ο ρόλος του πολίτη-δημοσιογράφου και ποια είναι τα είδη δημοσιογραφίας πολιτών που έχουν αναπτυχθεί. Τέλος, θα δούμε τα χαρακτηριστικά της προσωπικής δημοσιογραφίας και της συνεργατικής δημοσιογραφίας των πολιτών.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος:

  • Ποιος ο ρόλος του πολίτη-δημοσιογράφου;
    
  • Τα είδη των πολιτών-δημοσιογράφων
    
  • Η δημοσιογραφία των ιστολογίων
    
  • Οι λειτουργίες και τα είδη συμμετοχικής δημοσιογραφίας
  • -   Η συνεργατική δημοσιογραφία των wiki
    

   

   

  Ποιος ο ρόλος του πολίτη-δημοσιογράφου;

   

  Η «δημοσιογραφία των πολιτών» αναφέρεται στις δημοσιογραφικές δραστηριότητες των απλών ανθρώπων. Σημαίνει ότι οι ίδιοι οι πολίτες αναφέρουν τα θέματα που πέφτουν στην αντίληψή τους. Από την εποχή της πρωτοεμφάνισής της – στις αρχές της δεκαετίας του ’90 – πολλοί επιστήμονες προσπάθησαν να ορίσουν αυτό το νέο φαινόμενο. Ένας από τους πιο αποδεκτούς και περιεκτικούς ορισμούς της δημοσιογραφίας των πολιτών λέει ότι είναι «η ανάληψη ενεργού ρόλου στη διαδικασία συλλογής, αναφοράς, ανάλυσης και διάδοσης των ειδήσεων από μη επαγγελματίες, προκειμένου να παρέχουν τις ανεξάρτητες, αξιόπιστες, ακριβείς, ευρείες και σημαντικές πληροφορίες που απαιτεί η διαβίωση σε δημοκρατία». Ο ορισμός αυτός καλύπτει όλες τις πιθανές δραστηριότητες του πολίτη δημοσιογράφου.

  H δημοσιογραφία των πολιτών συγχέεται συχνά και με πολλούς άλλους όρους: «συμμετοχική δημοσιογραφία», «δημοκρατική δημοσιογραφία», «δημόσια δημοσιογραφία», «ατομική δημοσιογραφία», «διαδικτυωμένη δημοσιογραφία», «δημοσιογραφία ανοιχτών πόρων (open source)», «πληθοποριστική δημοσιογραφία», «συλλογική δημοσιογραφία», «δημοσιογραφία λαϊκής βάσης» και ούτω καθεξής. Όλες αυτές οι μορφές δημοσιογραφίας σχετίζονται μεν με τη «δημοσιογραφία των πολιτών» αλλά στην πραγματικότητα η καθεμιά τους είναι ένα ιδιαίτερο είδος.

  Μέσω της δημοσιογραφίας αυτής πολλοί άνθρωποι κατόρθωσαν να υψώσουν τη δική τους φωνή στο τι θεωρούν ότι αξίζει προσοχής. Αυτοί οι άνθρωποι είναι άτομα που δεν είναι εκπαιδευμένα επαγγελματικά, αλλά παρόλα αυτά μπορούν να γράψουν σχετικά με τη γειτονιά ή την κοινότητά τους. Οι πολίτες-δημοσιογράφοι (ή οι ερασιτέχνες δημοσιογράφοι) προέρχονται από το ίδιο το κοινό, τους αναγνώστες δηλαδή, ακροατές και τηλεθεατές των ΜΜΕ. Παλιότερα ήταν «απλοί αποδέκτες» ενός συστήματος μέσων μαζικής επικοινωνίας (ΜΜΕ) που δούλευε με συγκεκριμένο τρόπο, με μονοκατευθυντήρια ενημέρωση, με επιχειρήσεις που ανταγωνίζονταν στο ποια μιλάει πιο δυνατά, ενώ ο υπόλοιπος πληθυσμός παρακολουθούσε μεμονωμένα τα μέσα ενημέρωσης της μίας ή της άλλης. Ωστόσο, στις αρχές του 21ου αιώνα, η κατάσταση δεν είναι πλέον η ίδια.

  Το νέο αυτό ρεύμα ερασιτεχνικής δημοσιογραφίας έμοιαζε στην αρχή με προέκταση της εφηβικής δημοσιογραφίας των «μαθητικών εφημερίδων». Όμως ήταν η τεχνολογία – και πιο συγκεκριμένη η διαδικτυακή αρχιτεκτονική ελεύθερης έκδοσης (Open Publishing Architecture) – που τη διαμόρφωσε σε κάτι απόλυτα εναλλακτικό των παραδοσιακών Μ.Μ.Ε. Η εμφάνιση αυτής της τεχνολογικής εξέλιξης επέτρεψε την ανάπτυξη των Ανεξάρτητων Κέντρων Ενημέρωσης (Independent media Centers – Indymedia), το 1999. Αμέσως μετά, το 2000, ένας παλαίμαχος νοτιοκορεάτης δημοσιογράφος – ο Oh Yeon-Ho – δημιούργησε την πρώτη διαδικτυακή εφημερίδα πολιτών, την OhmyNews.com, με το σύνθημα «Κάθε Πολίτης είναι ένας Ρεπόρτερ». Ξεκίνησε την λειτουργία του με 727 πολίτες-δημοσιογράφους και τέσσερις αρχισυντάκτες. Μέσα σε πέντε χρόνια είχε φτάσει στους 12 αρχισυντάκτες και περίπου 38.000 πολίτες-δημοσιογράφους!

  
  

   

  Η απίστευτη εμβέλεια του Διαδικτύου άνοιξε τον δρόμο και στην εμφάνιση μεμονωμένων πολιτών-δημοσιογράφων, αρχικά με τα ιστολόγια (blogs) και έπειτα με τα κοινωνικά δίκτυα (social media). H διεισδυτικότητα και ο βαθμός επίδρασης της δημοσιογραφίας των πολιτών έγινε ευρύτερα αντιληπτός όταν ξέσπασε η «Αραβική Άνοιξη». Τότε ήταν που, για πρώτη φορά, τα διεθνή ΜΜΕ συνειδητοποίησαν πως «οι πρώτες ειδήσεις» δεν έρχονταν πια από τους δικούς τους ρεπόρτερ αλλά από ερασιτέχνες πολίτες-δημοσιογράφους. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η δημοσιογραφία των πολιτών καταγίνεται μόνο με την πολιτική ή την κάλυψη πολεμικών γεγονότων: Από την βιβλιοκριτική ή τα τεστ συσκευών μέχρι τις στήλες γνώμης και τα ερασιτεχνικά βίντεο κάλυψης εκδηλώσεων, η ενημέρωση προέρχεται ολοένα και περισσότερο από μη-επαγγελματίες δημοσιογράφους.

  Ιδανικά, η δημοσιογραφία των πολιτών συμπληρώνει το έργο των επαγγελματιών δημοσιογράφων. Οι πολίτες ευαισθητοποιούνται πρώτοι για πράγματα που συμβαίνουν γύρω τους, ή για πράγματα για τα οποία έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και γνώση. Δρουν με τον ενθουσιασμό του ερασιτέχνη χρυσωρύχου, σε ευρήματα που θα σκύψουν μετά οι επαγγελματίες μηχανικοί μεταλλείων. Οι πολίτες-δημοσιογράφοι βρίσκουν τη φλέβα χρυσού «γρατσουνίζοντας την επιφάνεια», για να ολοκληρώσουν την εργασία μετά οι επαγγελματίες δημοσιογράφοι, αναδεικνύοντας το θέμα σε όλες τις πτυχές του.

  Τον δρόμο μιάς τέτοιας συνεργασίας επέλεξαν αρκετά μεγάλα Μ.Μ.Ε., που δημιούργησαν ειδικές ιστοσελίδες και ένθετα για άρθρα αναγνωστών τους, όπως το iReport του CNN (2006) και το Sharek Portal του Al-Jazeera (2007). Στον πειραματισμό αυτόν ωθήθηκαν από την επιτυχία των πυλών αμιγούς δημοσιογραφίας των πολιτών, όπως της προαναφερθείσας νοτιοκορεάτικης OhMyNews (2000), της γερμανικής myHeimat.de (2005) και – πρωτίστως – της αμερικάνικης Huffington Post (HuffPost - 2005).  

  Η Huffington Post, που ιδρύθηκε από τρεις δημοσιογράφους και την Ελληνίδα Αριάννα Huffington-Στασινοπούλου, έδωσε βήμα αρθρογραφίας σε χιλιάδες επώνυμους πολίτες των ΗΠΑ και γνώρισε τεράστια επιτυχία, σε δέκα γλώσσες. Όμως, είναι άκρως ενδεικτικό το ότι τον Φεβρουάριο του 2018 εγκατέλειψε την δημοσιογραφία των πολιτών και εξάγγειλε ότι θα συνεχίσει με άρθρα μόνον επαγγελματιών δημοσιογράφων. Γιατί; Κατά δήλωση της νέας διευθύντριάς της «είχε πλέον καταστεί αδύνατον να διασταυρώνουμε τις πηγές και να ελέγχουμε την αξιοπιστία τόσων πολλών εξωτερικών συνεργατών».

  Η εξέλιξη αυτή ήταν η αποκάλυψη της «κορφής του παγόβουνου» για τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δημοσιογραφία των πολιτών. Για να το πούμε πιο παραστατικά, βρίσκεται στο εδώλιο με δύο σοβαρές κατηγορίες: Την «κλοπή της είδησης» και το «έλλειμμα αξιοπιστίας». Η πρώτη έχει να κάνει με το ότι πολλοί ερασιτέχνες δημοσιογράφοι του Διαδικτύου δεν κάνουν πρωτογενή έρευνα αλλά αναπαράγουν ειδήσεις που διάβασαν, αποκρύπτοντας την πηγή. Η δεύτερη προκύπτει κυρίως από το ότι αρκετοί πολίτες-δημοσιογράφοι διαστρεβλώνουν το περιεχόμενο της είδησης, είτε λόγω εγκλωβισμού σε ένα προσωπικό πρίσμα σχολιασμού είτε λόγω ύπαρξης… προσωπικής ατζέντας.

  Πίσω και από τις δύο κατηγορίες, όμως, κρύβεται η πραγματική «πηγή του κακού»: Η αξιόπιστη δημοσιογραφία προϋποθέτει εκπαίδευση όχι μόνο στον τρόπο αναζήτησης της είδησης και γραφής του άρθρου αλλά και στην ανάπτυξη της ανάλογης ηθικής και της ανάληψης ευθύνης απέναντι στο κοινωνικό σύνολο. Η κάλυψη αυτού του κενού δημοσιογραφικής παιδείας είναι ένας από τους βασικούς λόγους δημιουργίας του παρόντος σεμιναρίου.

   
  Τα είδη των πολιτών-δημοσιογράφων

  Το ότι χρησιμοποιεί κάποιος το κινητό του τηλέφωνο για να φωτογραφίσει ένα περιστατικό και μετά να το μεταφορτώσει στο Facebook, δεν τον κάνει αυτόματα δημοσιογράφο πολίτη. Επίσης, το ότι έχει κάποιος ένα ιστολόγιο (blog) όπου γράφει για την αγαπημένη του θεματική δεν συνεπάγεται ότι είναι πολίτης-δημοσιογράφος. Προκειμένου λοιπόν να αποσαφηνιστούν οι ρόλοι, θα εξετάσουμε στη συνέχεια τη διάκριση που κάνει η Εθνική Ένωση Δημοσιογράφων Πολίτη των ΗΠΑ μεταξύ «συγκυριακών δημοσιογράφων», «υπερασπιστών δημοσιογράφων» και «πολιτών δημοσιογράφων».
  

  • Συγκυριακοί δημοσιογράφοι
    

  Είναι οι πολίτες που γίνονται «δημοσιογράφοι κατά τύχη»: άνθρωποι που τυχαίνει να βρεθούν στον τόπο εξέλιξης ενός συμβάντος και παίρνουν φωτογραφίες ή βίντεο, που ανεβάζουν σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης (όπως το Facebook, το Instagram ή το Twitter) ή στέλνουν σε ιστοσελίδες ειδησεογραφίας πολιτών, όπως το CNN iReport ή το Fox News uReport.

  Για παράδειγμα:

  Στις 7 Ιουλίου 2005, τέσσερις μουσουλμάνοι βομβιστές αυτοκτονίας πυροδότησαν συντονισμένα τους μηχανισμούς τους σε διαφορετικά σημεία  του Λονδίνου, σε ώρα αιχμής, σκοτώνοντας 52 αθώους και τραυματίζοντας 700 άτομα. Η διευθύντρια ειδήσεων του BBC, Helen Boaden, δήλωσε μετά ότι μέσα στην πρώτη ώρα από την εκδήλωση των εκρήξεων έλαβε 50 φωτογραφίες και βιντεοκλίπ που λήφθηκαν με κινητά τηλέφωνα. Μέσα σε 24 ώρες από τις επιθέσεις είχε λάβει 100 φωτογραφίες και βίντεο, 3.000 κείμενα και 20.000 μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Τις ημέρες που ακολούθησαν, περίπου 3.000 άτομα δημοσίευσαν φωτογραφίες και βίντεο των εκρήξεων στον ιστότοπο www.Moblog.net. Η Helen Boaden δήλωσε ότι αυτές οι βομβιστικές επιθέσεις στο Λονδίνο έφεραν τη συνειδητοποίηση ότι «η συγκέντρωση ειδήσεων είχε αλλάξει για πάντα».

  Παρότι αυτή η δήλωση ακούγεται ως ορόσημο για τη δημοσιογραφία των πολιτών, δεν είναι ακριβώς έτσι: Ελάχιστοι από όσους έκαναν tweet, blog, ή ανέβασαν φωτογραφίες ή βίντεο των εκρήξεων το έκαναν ως ενσυνείδητη πράξη δημοσιογραφίας. Το έκαναν επειδή μπορούσαν. Η τεχνολογία για να το κάνουν βρισκόταν στην τσέπη τους ή την τσάντα τους. Απλά, έβγαλαν το κινητό τους, κατέγραψαν τη σκηνή και άρχισαν να στέλνουν μηνύματα για τα όσα είδαν να συμβαίνουν. Ήξεραν ότι συνέβαινε κάτι σημαντικό και θέλησαν και άλλοι να το μάθουν. Έτυχε να δημοσιογραφήσουν, χωρίς να είναι στα σχέδιά τους. Και είναι χαρακτηριστικό το ότι για τους περισσότερους «συγκυριακούς δημοσιογράφους» η πρώτη εμφάνισή τους στη δημοσιογραφία είναι και η τελευταία τους.

  • Δημοσιογράφοι υπεράσπισης πολιτών/ιδεών
    

  Η υπερασπιστική δημοσιογραφία είναι το είδος δημοσιογραφίας που υιοθετεί μια άποψη και την υποστηρίζει, εξ ονόματος ενός κοινωνικού, πολιτικού, επιχειρηματικού ή θρησκευτικού στόχου. Είναι «στρατευμένη δημοσιογραφία», με εκούσια και διαφανή προκατάληψη. Αυτό που την διαφοροποιεί από την προπαγάνδα είναι ότι  επιχειρηματολογεί βάσει επαληθεύσιμων γεγονότων, που υποστηρίζουν τις θέσεις του αρθρογράφου, της εφημερίδας, του ιστολογίου ή του ιστοτόπου. Οι κλασικοί  δημοσιογράφοι επιδιώκουν την αντικειμενικότητα στα άρθρα τους, παραμερίζοντας τις προκαταλήψεις τους. Οι «υπερασπιστές δημοσιογράφοι» παραδέχονται τις προκαταλήψεις τους στο κοινό τους και εκθέτουν ελεύθερα τις απόψεις τους.

  Το σημαντικό για όποιον θέλει να αναλάβει ρόλο «υπερασπιστή δημοσιογράφου» είναι να θυμάται πως πρέπει να υποστηρίζει ένα άτομο ή μία ιδέα χρησιμοποιώντας αξιόπιστα γεγονότα και δεδομένα. Διαφορετικά, εύκολα θα ξεπέσει στο ρόλο του προπαγανδιστή  που σκόπιμα διαδίδει φήμες, διαστρέφει γεγονότα, αλλάζει δεδομένα και διαβάλλει αντιπάλους.

  Οι παρακάτω διευκρινήσεις αποσαφηνίζουν ακόμη περισσότερο τις διαφορές μεταξύ του ενός και του άλλου ρόλου:

  • Ένας ειλικρινής «υπερασπιστής δημοσιογράφος» αναγνωρίζει πρόθυμα την προκατάληψη του, ενώ ένας προπαγανδιστής δηλώνει αντικειμενικός και κρύβει την προκατάληψή του σε μια προσπάθεια να ξεγελάσει τον αναγνώστη.
    
  • Ένας έντιμος «υπερασπιστής δημοσιογράφος»  γνωρίζει την ιδεολογική του τοποθέτηση και μπορεί να την υπερασπιστεί με ακεραιότητα. Ένας προπαγανδιστής διαστρεβλώνει τα γεγονότα ώστε να φανεί ότι όλοι εργάζονται υπέρ ενός σκοπού ακόμη και όταν δεν το κάνουν.
    
  • Ένας έντιμος «υπερασπιστής δημοσιογράφος»  αναζητά την αλήθεια και είναι πρόθυμος να αλλάξει θέση αν το απαιτεί η αλήθεια. Ένας προπαγανδιστής αλλάζει την αλήθεια για να δικαιώσει τη θέση του.
    
  • Ένας έντιμος «υπερασπιστής δημοσιογράφος» δεν βασίζεται σε αποσπάσματα γεγονότων. Ένας προπαγανδιστής εκμεταλλεύεται την αποσπασματική πληροφόριση για να δομήσει ψευδείς ή παραπλανητικές πληροφορίες.
    
  • Ένας έντιμος «υπερασπιστής δημοσιογράφος» δεν αποσιωπά τις δυσάρεστες πληροφορίες και δεν παρουσιάζει μισές αλήθειες. Οι προπαγανδιστές δεν έχουν κανένα πρόβλημα να κρύψουν δυσάρεστες αλήθειες, να αποφύγουν ενοχλητικές ερωτήσεις ή να παραποιήσουν στοιχεία που τους διαψεύδουν.
    
  • Ένας έντιμος «υπερασπιστής δημοσιογράφος»  δέχεται την αντιπαράθεση και είναι πρόθυμος να ακούσει τα επιχειρήματα των άλλων με σεβασμό. Ένας προπαγανδιστής είτε αποφεύγει τον αντίλογο ή καταφεύγει στη γελοιοποίηση και την προσβολή του αντιπαρατιθέμενου.
    
  • Ένας ειλικρινής «υπερασπιστής δημοσιογράφος»  επιδιώκει μια ποικιλία πηγών για να υπερασπιστεί μια θέση και να διαπιστώσει γεγονότα. Δεν φοβάται να αναζητήσει ουδέτερες πηγές για πληροφορίες που είτε θα υποστηρίξουν είτε θα αντικρούσουν την προκατάληψη του. Ένας προπαγανδιστής επιδιώκει την επαλήθευση μόνο από πηγές που εγγυώνται ότι θα υποστηρίξουν την άποψή του.
    

   

  • Πολίτες-δημοσιογράφοι
    

  
  

  Οι πολίτες-δημοσιογράφοι είναι ανεξάρτητοι πολίτες που δημοσιογραφούν με συνέπεια. Δεν περιορίζονται από συμβατικές δημοσιογραφικές διαδικασίες ή μεθοδολογίες και, συνήθως, λειτουργούν χωρίς εποπτεία. Συγκεντρώνουν, επεξεργάζονται, ερευνούν, αναφέρουν, αναλύουν και δημοσιεύουν ειδήσεις και πληροφορίες, χρησιμοποιώντας μια ποικιλία ψηφιακών τεχνολογιών.

  Οι ειδήσεις που προέρχονται από πολίτες αποτελούν μέρος μιας ενεργητικής παγκόσμιας επανάστασης που επανασυνδέει τα ΜΜΕ με τους ανθρώπους. Απαιτεί τη συμμετοχή του πολίτη σε ένα νέο επίπεδο. Πρόκειται για ένα φαινόμενο από τη βάση προς την κορυφή, όπου οι πολίτες δεν αρκούνται να παρευρίσκονται σε συνεδριάσεις ομίλων ή δημοτικών συμβουλίων. Δεν γράφουν ένα άρθρο για κάποιον αρχισυντάκτη ελπίζοντας απλά ότι θα τυπωθεί. Αντ' αυτού, οι πολίτες-δημοσιογράφοι αυτενεργούν με διάφορους τρόπους:

  • Γράφοντας σε ένα ιστολόγιο (blog).
    
  • Στέλνοντας με email άρθρα σε όλους τους γνωστούς στο βιβλίο διευθύνσεών τους.
    
  • Αναπτύσσοντας τον δικό τους ενημερωτικό ιστότοπο (site).
    
  • Δημοσιεύοντας άρθρα σε σελίδες κοινωνικών δικτύων, όπως το Facebook.
    
  • Ενημερώνοντας ή σχολιάζοντας τηλεγραφικά τα γεγονότα, στο Twitter.
    
  • Συμμετέχοντας στη σύνταξη κειμένων για έναν συνεργατικό ενημερωτικό ιστότοπο ανοιχτής διακρίβωσης (wiki news).
    

  
  

  Με όλους αυτούς τους τρόπους (και όσους αναπτυχθούν μελλοντικά) οι πολίτες-δημοσιογράφοι:
  

  • καταγράφουν, φωτογραφίζουν και βιντεοσκοπούν αυτό που βλέπουν ότι συμβαίνει, ενεργώντας ως αυτόπτες μάρτυρες που επαληθεύουν τα γεγονότα,
    
  • διευκρινίζουν και αναλύουν τα γεγονότα,
    
  • εξακριβώνουν δηλώσεις, έγγραφα και στοιχεία σχετικά με τα συμβάντα,
    
  • μοιράζονται την εμπειρία τους,
    
  • θέτουν ερωτήσεις με τόλμη και σεβασμό,
    
  • καλύπτουν τα συμβάντα χωρίς να περιμένουν τα ΜΜΕ να τα καλύψουν,
    
  • χρησιμοποιούν την πιο πρόσφατη διαθέσιμη τεχνολογία για να διοχετεύσουν τις ειδήσεις στο κοινό τους.
    

   

   
  Η δημοσιογραφία των ιστολογίων

  Το ιστολόγιο (blog, Web log) είναι ένα εκτιθέμενο στο Διαδίκτυο προσωπικό ημερολόγιο, όπου η τελευταία ανάρτηση του γράφοντος έρχεται πρώτη στη «στίβα» των αναρτήσεών του. Ως μορφή δημοσιοποίησης απόψεων υπήρχε από την πρώτη δεκαετία εμφάνισης του Παγκόσμιου Ιστού (WWW), αλλά ήταν οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ του 2014 που το εκτόξευσαν στην παρέα της «αναγνωρίσιμης δημοσιογραφίας»: Όταν τα παραδοσιακά ΜΜΕ δεν κατάφεραν να διερευνήσουν κάποιες ιστορίες της προεκλογικής περιόδου, τα ιστολόγια δημιούργησαν τέτοιον θόρυβο που ανάγκασε τους μεγάλους ειδησεογραφικούς οργανισμούς να λάβουν υπόψη τα ερωτήματά τους.
  

  Όπως μέτρησε το ίδρυμα Pew Internet and American Life Project, τον Ιούνιο του 2002, περίπου 3% των χρηστών Διαδικτύου είχαν δημιουργήσει ιστολόγιο. Μέχρι το τέλος της χρονιάς είχαν υπερδιπλασιαστεί, φτάνοντας στο 7%. Επίσης, τα ιστολόγια αυτά τα διάβαζε τώρα ποσοστό 27% των χρηστών Διαδικτύου, ενώ δεκαοχτώ μήνες πριν τα διάβαζε πσοσοτό 11%.

  Τα πολιτικά προσανατολισμένα ιστολόγια αντιπροσωπεύουν μικρό μέρος της «μπλογκόσφαιρας». Στην πραγματικότητα, η συντριπτική πλειονότητα των ιστολογίων έχει πολύ λίγη σχέση με την πολιτική ή τα μέσα ενημέρωσης. Έχουν όμως πολλά να κάνουν με τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της κοινότητας στον Παγκόσμιο Ιστό (WWW).

  Σε αντίθεση με τα κλασικά προσωπικά ημερολόγια, οι καταχωρίσεις των ιστολογίων μπορούν να είναι διαθέσιμες σε μια επιλεγμένη ομάδα ατόμων ή και σε οποιονδήποτε περιηγείται στον Διαδίκτυο. Συχνά τα ιστολόγια επιζητούν τα σχόλια των αναγνωστών τους και επιτρέπουν την αλληλεπίδραση μεταξύ του γράφοντος και του κοινού του. Επιπλέον, τα περισσότερα ιστολόγια εμπλουτίζουν τα κείμενά τους με παραπομπές (links) σε άλλα ιστολόγια ή διαδικτυακά άρθρα (που τους αρέσουν ή όχι).

  Πολλά ιστολόγια χρησιμοποιούν «συνοπτική ροή ειδήσεων» (RSS - really simple syndication). Το RSS επιτρέπει την παροχή εν σειρά σχολιασμένων φωτογραφιών με παραπομπή, που τροφοδοτούνται σε οποιονδήποτε εγγράφεται στο «κανάλι». Διευκολύνει τον κάτοχο του ιστολογίου με τον να ενημερώνει αυτόματα για τους «αγαπημένους ιστότοπους» αντί να παραπέμεπι στον καθένα ξεχωριστά. Τελικά, τα ιστολόγια δίνουν τη δυνατότητα στον κάθε συμμετέχοντα να παίζει πολλαπλούς ρόλους ταυτόχρονα: εκδότης, σχολιαστής, συντονιστής, συγγραφέας, ανταποκριτής...

  Στον χώρο της δημοσιογραφίας, η κατηγοριοποίηση των ιστολογίων είναι δύσκολη. Υπάρχουν μεμονωμένοι πολίτες που κάνουν δημοσιογραφία μέσω του ιστολογίου τους, αλλά υπάρχουν και επαγγελματίες δημοσιογράφοι που διατηρούν ιστολόγιο. Επίσης, υπάρχουν ιστολόγια - είτε από άτομα είτε από ομάδες - που συνδέονται με τα παραδοσιακά ΜΜΕ. Άλλα ιστολόγια είναι εντελώς ανεξάρτητα και άλλα όχι. Τελικά, το ιστολόγιο είναι μόνο το μέσο, όπως είναι η τηλεφωνία. Το τι κάνεις με αυτό εξαρτάται από το τι θες. Το μόνο σίγουρο είναι ότι το λογισμικό δόμησης των ιστολογίων συνιστά τον ευκολότερο και φθηνότερο μηχανισμό αυτο-δημοσίευσης.

  Πολλοί πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου προσφέρουν πλατφόρμες φιλοξενίας ιστολογίων, με μηχανισμό διαχείρισης του περιεχομένου τους (CMS - Content Management System). ενώ μερικά παρέχουν συστήματα διαχείρισης περιεχομένου για bloggers. Αυτό το πρόγραμμα διαχείρισης περιεχομένου διευκολύνει την ανάτηση του υλικό, μέσα από  πρότυπα πλαίσια που καθορίζουν την εμφάνιση και οργάνωση της ιστοσελίδας.

  Τα ιστολόγια, είτε είναι ατομικά είτε ομαδικά, είτε συνδεδεμένα με ΜΜΕ ή ανεξάρτητα, παρέχουν ένα μείγμα λειτουργιών που προσθέτει αξία και συμπληρώνει τις πιο παραδοσιακές μορφές δημοσιογραφίας. Επίσης, επηρεάζουν τη δημοσιογραφία με πολλούς τρόπους, κυρίως όταν παρέχουν σχόλια ή αναφορές.

   

  Οι λειτουργίες και τα είδη συμμετοχικής δημοσιογραφίας

  Η μελέτη «We Media», που συνέταξε το 2003 το Media Center at the American Press Institute, διέκρινε τους ακόλουθους τύπους συμμετοχικής δημοσιογραφίας στο Διαδίκτυο:
  

  • Πίνακες συζητήσεων, λίστες σχολίων (listservs)  και φόρα συζήτησης (forums)
    
  • Περιεχόμενο που προκύπτει από σχολιασμό φωτογραφιών
    
  • Ιστολόγια που παράγονται από άτομα, ακτιβιστές, κοινότητες, ή και σε συνδυασμό με παραδοσιακά ΜΜΕ
  • Ιστολόγια μέσω κινητών τηλεφώνων (mob logs) και μέσω βίντεο (vlogs)
    
  • Συνεργατική αρθρογραφία στο Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένων των wiki
    
  • Ηχογραφημένες διαδικτυακές εκπομπές (podcasts).
    

   

  Επίσης, η μελέτη αυτή εντόπισε στα ιστολόγια τις ακόλουθες λειτουργίες συμμετοχικής δημοσιογραφίας:

  • Σχολιασμός

  • Φιλτράρισμα και επεξεργασία

  • Διασταύρωση στοιχείων

  • Πρωτογενές ρεπορτάζ

  • Επεξήγηση συμβάντων

  • Αξιολόγηση από ομότιμους (peer review)

  Πηγή: Bowman and Willis, “We Media”.

   
  Η συνεργατική δημοσιογραφία των wiki

  Η λέξη wiki προέρχεται από τον Χαβάη και σημαίνει «σβέλτα». Στο Διαδίκτυο σημαίνει μία τεχνολογία λογισμικού που επιτρέψει σε οποιονδήποτε να αναθεωρήσει ή να συνεισφέρει περιεχόμενο σε μία ιστοσελίδα. Ενώ τα ιστολόγια επιτρέπουν σε άτομα να δημοσιεύουν περιεχόμενο, δεν επιτρέπουν σε άλλα άτομα να αλλάξουν το αναρτημένο περιεχόμενο. Τα Wiki το επιτρέπουν.
  

  Το πρώτο και πιο επιτυχημένο wiki είναι η Wikipedia, μια ηλεκτρονική συνεργατική εγκυκλοπαίδεια με εκατομμύρια καταχωρήσεις και χιλιάδες συνεισφέροντες, που ξεκίνησε το 2001. Η Wikipedia έχει αναπτύξει φήμη παραπλήσια της μηχανής αναζήτησης της Google, επειδή είναι ένα χρήσιμο εργαλείο για αναζήτηση πληροφοριών.
  

  Η επιτυχία της Wikipedia έφερε τη δημιουργία του Wikinews, τον Δεκέμβριο του 2004, όπου εφαρμόζεται η συλλογική αντίληψη και στην ειδησεογραφία. Όταν συνέβη το τσουνάμι της Ινδονησίας, στις 26 Δεκεμβρίου του 2004, τα άρθρα του Wikinews εμφανίστηκαν στον ιστότοπο μέσα σε λίγα λεπτά από την εκδήλωση των γεγονότων. Οι αρχικές πληροφορίες ήταν μόνο μερικές προτάσεις, αλλά κάθε λίγα λεπτά γίνονταν αναθεωρήσεις. Το χρονικό της εξέλιξης μπορούσε να ακολουθηθεί για να δει κανείς το  ποιος έκανε αλλαγές και ποιες αλλαγές έγιναν. Το «συλλογικό άρθρο» απέκτησε  εκατοντάδες αναθεωρήσεις, με αλλαγές ακόμη και μήνες αργότερα.

  Τα Wikinews, όπως η Wikipedia, απαιτούν από τους συνεισφέροντες να συμφωνήσουν σε ορισμένες πολιτικές. Σε αντίθεση με τα OhmyNews και Indymedia, ζητούν από κάθε συνεισφέροντα να υιοθετήσει μια «ουδέτερη άποψη». Η αρχή αυτή λέει ότι ένα άρθρο πρέπει να αντιπροσωπεύει δίκαια όλες τις πλευρές και να μην δηλώνει ή υπονοεί ότι κάποια πλευρά είναι η σωστή.

  
  

  Τα Wikinews επεξηγούν ότι η διαφύλαξη της «ουδέτερης άποψης» περιλαμβάνει το να μην γράφουμε κρύβοντας τις διαφορετικές οπτικές γωνίες αλλά δείχνοντας την ποικιλομορφία τους. Επίσης, ζητά από τους συγγραφείς να αναφέρουν πάντα μόνο επιβεβαιωμένα γεγονότα, να αναφέρουν τις πηγές τους, να σέβονται και να αποφεύγουν παραβιάσεις πνευματικών δικαιωμάτων και να περιορίζουν τις ανασκευές τους (undo) σε τρεις. Στον ιστότοπο των Wikinews παρέχονται και αρκετές άλλες οδηγίες για τους συνεισφέροντες δημοσιογράφους, από προτεινόμενα στυλ γραφής μέχρι τον ορισμό του τι συνιστά είδηση και καλό περιεχόμενο.
  

  Η σύνταξη των άρθρων στα Wikinews γίνεται με το δόγμα «πρώτα γράφουμε κι ύστερα επιμελούμαστε». Η επιμέλεια μπορεί να περιλαμβάνουν στίξη, προσθήκη υπότιλου ή διόρθωση ορθογραφία, αλλά και πρόσθεση νέων πληροφοριών.  Κατά τους πρώτους επτά μήνες λειτουργίας τους, τα Wikinews δημοσίευσαν περισσότερα από επτά χιλιάδες άρθρα σε περισσότερες από δώδεκα γλώσσες, που τα συν-έγραψαν σχεδόν τέσσερις χιλιάδες συμμετέχοντες.

   

  Συνοψίζοντας:

  Η δημοσιογραφία των πολιτών ξεκίνησε αρχικά ως ακτιβισμός εναντίωσης στην «παραπληροφόρηση των μεγάλων ΜΜΕ». Οι πολίτες-δημοσιογράφοι προέρχονται από το ίδιο το κοινό, τους αναγνώστες δηλαδή, τους ακροατές και τους τηλεθεατές των ΜΜΕ. Η τεχνολογία του Διαδικτύου επιτρέπει στους πολίτες να δημοσιεύουν δοκίμια, φωτογραφίες, ειδησεογραφικά μηνύματα και παραπομπές σε ιστολόγια και ιστότοπους.

  Τα ιστολόγια (blogs) είναι προσωπικά ημερολόγια ή περιοδικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πρόκληση δημόσιας συζήτησης. Γράφοντας σε αυτά, οι πολίτες-δημοσιογράφοι δεν περιορίζονται από συμβατικές δημοσιογραφικές διαδικασίες ή μεθοδολογίες και, συνήθως, λειτουργούν χωρίς εποπτεία. Πολλά ιστολόγια δημιουργούνται για την κάλυψη τοπικών ειδήσεων, που συχνά παραμελούνται από τα μεγάλα ΜΜΕ.

  Τα Wiki είναι πλατφόρμες συνεργατικής αρθρογραφίας που παρέχουν πληροφορίες στο ευρύτερο κοινό. Τα Wiki και τα ιστολόγια δεν έχουν σταθερή κατηγοριοποίηση, καθώς αναπτύσσονται καθημερινά για να ικανοποιήσουν διαφορετικές ανάγκες πληροφόρησης των ατόμων και της κοινωνίας.

  
  

  Βιβλιογραφία:

   

  • Ιnternet, δημοσιογραφία των πολιτών και ενημέρωση – eClass, Πανεπιστήμιο Αθηνών
    

  https://eclass.uoa.gr/modules/document/index.php?course=MEDIA136&download=/5383a1acooL9/5383a1d2ZMhe.pdf

  
  

  • The mobile journalist - from backpack to pocket journalism, IFRA Report, 2009
    

  https://keralamediaacademy.org/wp-content/uploads/2015/02/The-mobile-journalist.pdf

  
  

  
  

  • Why mobile journalism is a must for news organisations
    

  
  

  • Tim Pool: The Journalism Revolution (βίντεο)
    

  
  

  • The citizen journalist: How ordinary people are taking control of the news
    

  https://www.digitaltrends.com/features/the-citizen-journalist-how-ordinary-people-are-taking-control-of-the-news/

  
  

  • Citizen journalists are about to take over newsrooms
    

  https://nypost.com/2016/03/09/citizen-journalists-are-about-to-take-over-newsrooms/

  
  

  • How citizen journalism can lead to cyber bullying
    

  https://www.sciencedaily.com/releases/2016/06/160614084218.htm

  
  

  • Τα μέσα επικοινωνίας στον 21ο αιώνα, Στ. Παπαθανασόπουλος, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2011 (βιβλίο)
    

  
  

  • Participatory Journalism, Jane B. Singer, Alfred Hermida, David Domingo, Ari Heinonen, Steve Paulussen, Thorsten Quandt, Zvi Reich, Marina Vujnovi, Wiley-Blackwell, 2011 (βιβλίο)
    

  
  

  • MediaWiki: Wikipedia and Beyond, Daniel Barett, O’Reilly, 2009 (βιβλίο)

   

  
  

  Κουίζ: 3

• Ενότητα 2

  Σκοπός: Να αντιληφθούν οι εκπαιδευόμενοι το πλαίσιο άντλησης των στοιχείων των άρθρων και το πλαίσιο δημοσίευσής τους. Επίσης, να γνωρίσουν τα τεχνολογικά εργαλεία και τις εφαρμογές λογισμικού που θα τους βοηθούν στην άντληση, την επεξεργασία και την δημοσίευση των άρθρων τους, ως πολίτες-δημοσιογράφοι.

  Στόχοι:  Οι εκπαιδευόμενοι

  • να γνωρίζουν τους τρόπους εύρεσης, άντλησης και διασταύρωσης της είδησης
    
  • να γνωρίζουν τους τρόπους παρουσίασης του έργου τους στο κοινό
    
  • να γνωρίζουν τα μέσα και τις τεχνολογίες που θα χρησιμοποιούν
    

   

  Στη δεύτερη ενότητα θα εξετάσουμε θα εξής θέματα:

  Μάθημα 1ο : Ποιες είναι οι πηγές άντλησης πληροφοριών του δημοσιογράφου, πώς τις ελέγχει και πώς τις αντιμετωπίζει;

  Μάθημα 2ο : Πού και πώς δημοσιεύει ο πολίτης-δημοσιογράφος τα άρθρα του;

  Μάθημα 3ο : Ο εξοπλισμός του πολίτη-δημοσιογράφου και τα επιμέρους εργαλεία που μπορεί να χρησιμοποιήσει.

  
  

• Ε2 - Μάθημα 1ο

  Στο μάθημα αυτό θα δούμε το ποιες είναι οι πηγές πληροφοριών των δημοσιογράφων και ποιος είναι ο τρόπος χειρισμού τους.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • Ποιες είναι οι «πηγές» μας;
    
  • -   Είδη πηγών
    
  • α) Πρωτογενείς πηγές
    
  • β) Δευτερογενείς πηγές
    
  • Αναφορά πηγής
    
  • Πηγές και εμπιστευτικότητα
    

   

  Ποιες είναι οι «πηγές» μας;

    

  Αν μεγάλωσες διαβάζοντας «Asterix», πιθανόν να νομίζεις ότι οι μόνες ειδήσεις που απασχολούν τους Βρετανούς έχουν να κάνουν με… τον καιρό. Η πραγματικότητα, βεβαίως, δεν είναι αυτή, ιδιαίτερα αφότου η αστυφιλία έκανε τους περισσότερους ανθρώπους του πλανήτη να ζουν σε μεγαλουπόλεις. Καθημερινά, σε κάθε πόλη, συμβαίνουν εκδηλώσεις, γεγονότα, αλλαγές και ανατροπές που ενδιαφέρουν τους υπόλοιπους πολίτες. Το δικό σου καθήκον, ως πολίτης-δημοσιογράφος, είναι να είσαι το ραντάρ που θα καταγράψει τις ενδιαφέρουσες ειδήσεις, θα επιλέξει το ποιες μπορεί να καλύψει και θα αναλάβει να τις μετουσιώσει σε ενδιαφέροντα αναγνώσματα/θεάσεις/ακροάματα.

  Όμως, δεν μπορείς να είσαι παντού την κατάλληλη στιγμή για να συλλάβεις ο ίδιος αυτά τα γεγονότα, στη γέννηση τους. Επομένως, χρειάζεται να πάρεις πληροφορίες από τρίτους για όλα αυτά τα γεγονότα. Αυτοί οι τρίτοι που σου παρέχουν τις πληροφορίες είναι οι «πηγές» σου. Και μπορούν να είναι πρόσωπα (άνθρωποι), αλλά μπορούν να είναι και αντικείμενα: αρχεία, έγγραφα, επιστολές, φωτογραφίες, βιντεολήψεις… οτιδήποτε μπορεί να είναι φορέας πληροφορίας.
  

   

  Είδη πηγών

  
  

  α) Πρωτογενείς πηγές

  Εύλογα, οι καλύτερες πηγές πληροφόρησης σχετικά με το τι συνέβη κάπου είναι άτομα που μετείχαν στο συμβάν. Είναι οι «πρωτογενείς πηγές» των πληροφοριών που χρειάζεσαι. Είναι οι άνθρωποι που πρέπει να αναζητήσεις πρώτους, αρκεί να θυμάσαι ότι είναι… άνθρωποι: Σίγουρα έχουν πολλά να σου πουν για το έγινε, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι η περιγραφή τους είναι ακριβής ή δίκαιη. Είναι απλώς η δική τους αντίληψη και άποψη για το συμβάν. Ο μόνος τρόπος να προσεγγίσεις την αντικειμενικότητα είναι να ελέγξεις τα γεγονότα διασταυρώνοντας αρκετές πηγές. Ή… να βασιστείς σε καταγραφές του συμβάντος από κάμερες ασφάλειας της συγκεκριμένης περιοχής.
  

  Σε κάθε περίπτωση, θυμίσου και το εξής: Αν μεταφέρεις σε άρθρο σου πληροφορία που δυσφημεί κάποιον, ακόμη κι αν προέρχεται από πηγή που έχει επανειλημμένα αποδειχθεί αξιόπιστη, εσύ είσαι αυτός που θα βρεθεί κατηγορούμενος στο δικαστήριο. Και ο λόγος είναι ότι εσύ έχεις την πλήρη ευθύνη να αξιολογείς την πληροφορία και να αποφασίζεις αν θα τη δημοσιεύσεις ή όχι.

  Γραπτές πηγές

  Συχνά, οι πληροφορίες σου προέρχονται από γραπτά κείμενα. Αν, μάλιστα, είναι συγκροτημένα και ενυπόγραφα, είναι φυσικό να σε προδιαθέτουν για το ότι είναι και αξιόπιστα. Ωστόσο, γνωρίζεις ότι με τη διαθέσιμη τεχνολογία τίποτε δεν είναι αυταπόδεικτα αυθεντικό – ιδιαίτερα αν έχει εκτυπωθεί ψηφιακά. Θα πρέπει, λοιπόν, να εξετάζεις με προσοχή το ποιος και πότε δημιούργησε το έγγραφο.

  Για τις γραπτές πηγές που εντοπίζεις στο Διαδίκτυο, το μόνο πλεονέκτημα είναι ότι μπορείς πολύ γρήγορα να τεστάρεις την αξιοπιστία τους με το να διασταυρώσεις το θέμα από πολλές πηγές. Όμως και εδώ μπορεί να σε παγιδέψει η ανθρώπινη ροπή στην ευκολία: Αν ένας από τους αρχικούς ιστότοπους που εμφανίστηκε το κείμενο δεν έλεγξε την προέλευσή του, πολύ εύκολα οι ιστότοποι που το αναπαρήγαγαν μπορούν να γίνουν «αναμεταδότες ψευδών ειδήσεων (fake news). Ιδιαίτερα όταν υπάρχει ισχυρό κίνητρο για να γίνει κάτι τέτοιο, μηχανισμοί ολόκληροι «πλαστογράφησης γεγονότων τίθενται σε λειτουργία. Για παράδειγμα, ακόμη και στην Wikipedia – που βασίζεται σε πολλούς εθελοντές για να ελέγχει την ακρίβεια των αναρτήσεων – έχουν εντοπισθεί πολυάριθμες περιπτώσεις ατόμων που συνέταξαν κείμενα «κατά παραγγελία».

  Κείμενα που διέρρευσαν

  Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να φτάσουν στα χέρια σου έγγραφα κάποιας δημόσιας αρχής ή ιδιωτικής εταιρείας, που δεν προορίζονταν για δημοσίευση. Τα έγγραφα αυτά τα διαρρέουν συνήθως άνθρωποι που εργάζονται στους αντίστοιχους φορείς. Ο λόγος που το κάνουν είναι συνήθως ένας από τις εξής τρεις:

  (1) Διαφωνούν με την ενέργεια που καταγράφεται στο έγγραφο, αλλά δεν μπορούν να εκτεθούν και να δημοσιοποιήσουν οι ίδιοι την αντίθεσή τους.

  (2) Αδιαφορούν για την αδικία που καταγράφεται στο έγγραφο, αλλά το διαρέουν διότι θέλουν να βλάψουν τον υπογράφοντα.

  (3) Διαρρέουν σκόπιμα στον δημοσιογράφο ένα έγγραφο με σκεπτικό αλλά όχι τελική απόφαση, προκειμένου να μετρήσουν την αντίδραση του κοινού πριν λάβουν την απόφαση. Αν είναι μεγάλη… απλά θα πουν μετά ότι ήταν μία σκέψη που ποτέ δεν υιοθετήθηκε!

  Εφόσον το περιεχόμενο του διαρρεύσαντος εγγράφου όντως αναφέρεται σε κάτι που βλάπτει τους πολίτες και το κοινωνικό σύνολο, είσαι υποχρεωμένος ως δημοσιογράφος να ελέγξεις την αυθεντικότητά του και την ακρίβεια των αναφερόμενων και να προχωρήσεις στη δημοσίευση. Όμως… πρέπει να το κάνεις παίρνοντας τα μέτρα σου για τις εξής παγίδες:

  1. Αν το αυθεντικό έγγραφο θεωρηθεί λεία κλοπής, μπορεί να βρεθείς στο δικαστήριο ως «κλεπταποδόχος». Πώς το αποφεύγεις; Με το να κρατήσεις στην κατοχή σου όχι το αυθεντικό έγγραφο που διέρρευσε αλλά φωτοαντίγραφό του.
  2. Αν στο έγγραφο περιέχεται κάποιο στοιχείο που καλύπτεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, πάλι μπορεί να βρεθείς κατηγορούμενος. Πώς το αποφεύγεις; Με το να μην δημοσιεύσεις αυτολεξεί το περιεχόμενο του εγγράφου, αλλά τα κύρια σημεία του με δικά σου λόγια.

   

  β) Δευτερογενείς πηγές

  Δευτερογενείς πηγές σου δεν είναι εκείνοι που μετείχαν ενεργά σε ένα συμβάν, αλλά εκείνοι που είναι σε θέση να περιγράψουν το πώς συνέβη, έστω και εν μέρει. Για παράδειγμα, οι αυτόπτες μάρτυρες και η επίσημη αναφορά ενός συμβάντος από την Αστυνομία είναι δευτερογενείς πηγές.
  

  Λογικά, θα περίμενε κανείς ότι ένας αυτόπτης μάρτυρας που είχε την ευχέρεια να παρακολουθήσει το συμβάν στην ολότητά του θεωρείται πρωτεύουσα πηγή πληροφοριών. Επειδή όμως υπάρχει ο κίνδυνος να αφηγηθεί όχι «τι είδε» αλλά τι «πιστεύει ότι είδε», οι δημοσιογράφοι προτιμούν να τον κατατάσσουν στις δευτερογενείς πηγές. Και οι δευτερογενείς πηγές εκτιμούνται πάντα ως λιγότερο αξιόπιστες από τις πρωτογενείς.

   

  Αναφορά πηγής

  Ο κανόνας είναι να αναφέρεις τις πηγές των πληροφοριών του άρθρο σου, είτε πρόκειται για ανθρώπους που σου τις είπαν είτε για κείμενα που τις περιείχαν. Αναφορά πηγής σημαίνει να ενημερώσεις τους αναγνώστες/τηλεθεατές/ακροατές σου για το όνομα και τον τίτλο του ατόμου που έκανε τη σχετική δήλωση, ή το όνομα του συγγραφέα και τον τίτλο του ΜΜΕ, της ιστοσελίδας, του βιβλίου ή του φορέα από όπου έλαβες το σχετικό κείμενο. Ενώ όμως αυτό συνιστά για σένα υποχρέωση, για την πηγή της είδησης είναι δικαίωμα, που αν θέλει το ασκεί. Συγκεκριμένα, υπάρχουν τρία είδη αναφοράς πηγής που μπορεί να σου ζητηθούν:
  

  1. Ανακοινώσιμη πληροφορία και πηγή: Είναι η γενική περίπτωση του «On the record», όπου ό,τι έχει ειπωθεί κατά τη διάρκεια μίας δήλωσης ή συνέντευξης ή συζήτησης μπορεί να δημοσιευθεί, με αναφορά της πηγής. Συνήθως εφαρμόζεται ασυζητητί, εκτός αν η πηγή ζητήσει με σαφήνεια κάποιο από τα επόμενα δύο.
     
  2. Ανακοινώσιμες πληροφορίες με μη ανακοινώσιμη πηγή:  Είναι η περίπτωση που κάποιος κρίνει σκόπιμο να σου πει πράγματα που θέλει να δημοσιεύσεις, αλλά δεν θέλει την ευθύνη ότι τα είπε. Συνήθως είναι το περιβόητο «διέρρευσε στον Τύπο ότι…», ή το «Πηγή του υπουργείου δήλωσε το τάδε, διατηρώντας την ανωνυμία της». Μια ενδιάμεση περίπτωση είναι να σου ζητήσει κάποια πράγματα να καταγράψεις ότι τα είπε εκείνος, ενώ κάποια άλλα να τα χρησιμοποιήσεις στο άρθρο σου χωρίς να τα αποδώσεις σε εκείνον. Το αν όντως αξίζει να πάρεις το ρίσκο για τα τελευταία (τα ανώνυμα), είναι κάτι θα το κρίνεις εσύ, μετά από πολλή σκέψη. Κανονικά, ο ρόλος σου ως δημοσιογράφος είναι να αναφέρεις τις πληροφορίες σου αξιόπιστα. Η μη αναφορά της πηγής σου μειώνει την αξιοπιστία σου.  
     
  3. Μη ανακοινώσιμες πληροφορίες: Είναι το γνωστό «Off the record». Δηλαδή, «Σταμάτα να μαγνητοφωνείς, για να σου πω κάτι που πρέπει να ξέρεις, αλλά δεν μπορείς να το δημοσιεύσεις, ούτε να πεις ότι εγώ σου το είπα». Αν, τώρα, μου πεις ότι κάτι τέτοιο είναι παράλογο για έναν δημοσιογράφο… έχεις δίκιο. Από την άλλη πλευρά, το να πάρεις στοιχεία που μπορούν να σε οδηγήσουν σε αποκαλύψεις άλλων, πολύ πιο πολύτιμων, είναι κάτι που αξίζει να υποστείς τον «παραλογισμό». Θυμήσου μόνον ότι αν δεχθείς το «Off the record» αλλά δεν το τηρήσεις εκ των υστέρων, κανείς δεν θα σου ξαναδώσει συνέντευξη!
     

   

  Ανώνυμη καταγγελία

  Κατά καιρούς, κάποιος θα βρεθεί να σε καλέσει στο τηλέφωνο για να σου αποκαλύψει κάποιο σκάνδαλο διαφθοράς ή να σου δώσει στοιχεία για μια απάτη, ανώνυμα όμως.  Μολονότι ως δημοσιογράφος έχεις κάθε έφεση να ψάξεις το θέμα, πρέπει να κινηθείς με τη μέγιστη προσοχή γιατί αυτές είναι οι πιο επικίνδυνες πηγές πληροφοριών. Αν δεν διασταυρώσεις επαρκώς την όποια καταγγελία και προχωρήσεις σε δημοσίευση στοιχείων που αποδειχθούν εσφαλμένα, θα θεωρηθείς συνολικά υπεύθυνος.

  Υπάρχει η περίπτωση ο καταγγέλων να δώσει τα στοιχεία μιας καταγγελίας λέγοντάς σου το όνομά του, αλλά να ζητήσει να του υποσχεθείς την ανωνυμία. Τότε, μπορείς να προχωρήσεις στη δημοσίευση τηρώντας την ανωνυμία, μόνον και μόνον όταν η διασταύρωση των στοιχείων σε πείσει απολύτως για την ορθότητα της καταγγελίας.

   

  Πηγές και εμπιστευτικότητα

  Ως δημοσιογράφος, μπορείς πάντα να αρνηθείς τη λήψη πληροφοριών από πηγή που επιμένει στην ανωνυμία. Εάν όμως δεχθείς τον όρο της – επειδή οι πληροφορίες είναι σημαντικές και διασταύρωσες την ακρίβειά τους – δεν πρέπει ποτέ να αθετήσεις την υπόσχεσή σου. Αν το κάνεις, θα διαδοθεί ότι «είσαι καρφί» και κανείς δεν πρόκειται να σου ξαναεμπιστευτεί τίποτε!
  

  Η εμπιστευτικότητα των πηγών είναι βασική για την ηθική της δημοσιογραφίας. Αλλά η υπόσχεση εμπιστευτικότητας είναι ιδιαίτερα δύσκολη στην περίπτωση όπου ο νόμος μπορεί να απαιτήσει να αποκαλύψεις τη πηγή σου. Το δίλλημα είναι μεγάλο: Από τη μία πλευρά θα κατηγορηθείς ότι παρεμποδίζεις τη δικαιοσύνη αρνούμενος να κατονομάσεις την πηγή, από την άλλη θα προδώσεις μια από τις κεντρικές ηθικές αρχές της δημοσιογραφίας αν την αποκαλύψεις (ακόμη κι αν πρόκειται για εγκληματία). Εκείνο που μπαίνει στη ζυγαριά και τη βαραίνει προς την τήρηση της εμπιστευτικότητας είναι η προστασία της ελευθερίας του λόγου: Αν υποκύψεις στην πίεση, θα πάψεις να είσαι ελεύθερος και έντιμος δημοσιογράφος!

  Ακούγεται πολύ σκληρό, αλλά είναι αληθινό: Αν αισθάνεσαι ότι δεν μπορείς να μπεις ακόμη και στη φυλακή για να προστατεύσεις μια εμπιστευτική πηγή, μην δώσεις ποτέ μια τέτοια υπόσχεση. Ή, τουλάχιστον, ξεκαθάρισε εξαρχής ότι θα τηρήσεις την υπόσχεση μέχρι του σημείου που θα σου επιβάλει να την παραβείς κάποιο δικαστήριο.

   

  • Η χρήση ψευδωνύμου
    

  Προκειμένου να προστατεύσεις την ταυτότητα μιας πηγής, μπορεί να χρειαστεί να την αναφέρεις με ψευδώνυμο – χωρίς επώνυμο. Το πιο συνηθισμένο είναι να συμβεί αυτό όταν γράφεις για θύματα κακοποίησης. Τα άτομα αυτά μπορεί να μην έχουν πρόβλημα να σου πουν το τι τους συνέβη, αλλά να μη θέλουν να μάθει ο κόσμος ποιοι είναι ακριβώς. Ιδιαίτερα πρέπει να παρέχεις αυτήν την προστασία αναντίρρητα όταν πρόκειται για κακοποιημένα παιδιά.

  Φυσικά, σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ενημερώσεις στο τέλος του άρθρου σου ότι «Κατόπιν αίτησης των θυμάτων, στο κείμενο μου χρησιμοποιήθηκαν ψευδώνυμα». Εάν έχεις συμπεριλάβει φωτογραφία τους, πάλι θα πρέπει να θαμπώσεις σε αυτήν το πρόσωπό τους, δηλώνοντας στη λεζάντα «Θάμβωση προσώπου για λόγους προστασίας ταυτότητας».

   

  • Όταν η αστυνομία σου ζητά φωτογραφίες
    

  Υπάρχει η περίπτωση να φωτογραφήσεις ή να βιντεοσκοπήσεις ένα γεγονός που, τελικά, κατέληξε να γίνει αντικείμενο αστυνομικής έρευνας. Τότε, ενδέχεται οι αστυνομικοί να σου ζητήσουν αυτό το υλικό για να εντοπίσουν τους ενόχους. Πώς αντιδράς;

  Η γενική αρχή είναι ότι ο δημοσιογράφος αποφεύγει πάσει θυσία να χαρακτηριστεί «ρουφιάνος», διότι τότε όλοι θα τον αντιμετωπίζουν εχθρικά. Ο πιο έξυπνος τρόπος αποφυγής τέτοιας πίεσης είναι να είσαι συνδεδεμένος στο Διαδίκτυο και να ανεβάζεις συνεχώς το υλικό σου σε κάποιο διαδικτυακό δίσκο. Οπότε, αν σου πάρουν τη συσκευή, δεν θα βρουν σε αυτήν σχεδόν τίποτε. Ένας άλλος τρόπος είναι να έχεις συνάψει στο παρελθόν έστω και περιστασική συνεργασία με κάποια εφημερίδα, ώστε όταν σου ζητήσει η αστυνομία το υλικό να δηλώσεις ότι ανήκει στην εφημερίδα. Οπότε, θα πρέπει να το διαπραγματευθούν με τον αρχισυντάκτη της. Βέβαια, αν «το κόλπο πιάσει», σίγουρα το υλικό σου θα καταλήξει στην εφημερίδα.

  Τελικά, αυτός που αποφασίζει είναι η συνείδησή σου: Αν αυτό που φωτογράφισες ή βιντεοσκόπισες ήταν μια διαδήλωση, είναι σχετικά εύκολο να αποφασίσεις να μη δώσεις το υλικό. Αν όμως έγινες μάρτυρας εγκλήματος, πώς θα συμβιώσεις με την ενοχή ότι συνέβαλες να διαφύγει ο εγκληματίας; 

  Όπως και να ’χει, αν σου φαίνεται σωστό να δώσεις το υλικό σου, καν’ το έπειτα από σοβαρή σκέψη, με τη συμβουλή και την παρουσία δικηγόρου. Όχι πρόχειρα.

   

  • Υποκλοπή πληροφορίας
    

  Υποκλοπή θεωρείται η απόκτηση πληροφοριών χωρίς τη συγκατάθεση ή τη γνώση των ανθρώπων που την έχουν. Κλασικό παράδειγμα είναι το αντλήσεις πληροφορίες κρυφακούγοντας μία συζήτηση στο διπλανό τραπέζι της καφετέριας.

  Ο δημοσιογράφος εννοείται ότι έχει πάντα τα μάτια και τα αυτιά του ανοιχτά για ιδέες νέων άρθρων, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να ακούσει περιστασιακά τη συζήτηση κάποιων άλλων σε δημόσιο χώρο. Η συμπεριφορά αυτή γίνεται παράνομη όταν παραβιάζει την ιδιωτικότητα. Για παράδειγμα, εννοείται ότι είναι παράνομο το να υποκλέψεις τηλεφωνικές κλήσεις, να ανοίξεις τα ταχυδρομικό κουτί κάποιου ή να κλέψεις τα e-mail του. Αλλά δεν είναι παράνομο το να πας στον… κάδο σκουπιδιών έξω από το σπίτι του και να ψάξεις εκεί για στοιχεία.

  Το συχνότερο παράπτωμα των δημοσιογράφων είναι το να καταγράφουν κάποιον χωρίς εκείνος να το γνωρίζει. Ο δημοσιογραφικός κώδικας επιβάλλει να δηλώνουν την ιδιότητά τους και να ζητούν την έγκριση των πολιτών για οποιαδήποτε καταγραφή τους, όταν βρίσκονται σε ιδιωτικό χώρο. Όταν καταγράφουν κάτι που εξελίσσεται δημοσίως δεν χρειάζεται έγκριση, παρά μόνον όταν εστιάζονται πρόσωπα.

   

   

  Συνοψίζοντας:

  · Πρέπει να αξιολογείς την αξιοπιστία όλων των πηγών πληροφοριών σου. Αυτή η αξιολόγηση θα καθορίσει:

  • το ποιες πληροφορίες θα χρησιμοποιήσεις
    
  • το πώς θα τις παρουσιάζεις στο κοινό σου
    

  · Να μη δίνεις τη συγκατάθεσή σου για «off the record», παρά μόνο αν εκτιμάς ότι θα σου δωθούν πληροφορίες πολύτιμες και δεν υπάρχει εναλλακτική λύση.

  · Προστάτευσε τις πηγές σου με τήρηση της εμπιστευτικότητας, αλλά μη δίνεις υποσχέσεις αν δεν μπορείς να τις τηρήσεις. Ο λόγος, στη δημοσιογραφία, πρέπει όντως να «είναι συμβόλαιο».

  · Προστάτευε όσους σου το ζητούν, τα αδύναμα μέλη της κοινωνίας, τα θύματα κακοποίησης και τα παιδιά με προστασία της ταυτότητάς τους.

   

  Βιβλιογραφία:

   

  • The essentials of Reuters sourcing
    

  http://handbook.reuters.com/index.php?title=The_Essentials_of_Reuters_sourcing

  • The limits of promising confidentiality – Reporters Committee for freedom of the Press
    

  https://www.rcfp.org/browse-media-law-resources/digital-journalists-legal-guide/limits-promising-confidentiality-0

  • Protection of journalistic sources – European Court of human rights
    

  https://www.echr.coe.int/Documents/FS_Journalistic_sources_ENG.pdf

   

  • Boundaries of journalism, Matt Carlson & Seth Lewis (editors), Routledge, 2015 (βιβλίο).
    

   

  
  

  Κουίζ: 2

• Ε2 - Μάθημα 2ο

  Άντλησες τις πληροφορίες σου, συνέλεξες όλα τα στοιχεία και έγραψες το άρθρο σου. Πού και πώς θα το δημοσιεύσεις; Αυτό είναι που θα συζητήσουμε στο μάθημα που ακολουθεί.

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος

  • Πώς δημοσιεύουμε την ιστορία μας;
    
  • Η δημοσιογραφία της Κοινωνικής Δικτύωσης
    
  • -  Η δημοσιογραφία του «ιστολογείν» (blogging)
    
  • -  Η δημοσιογραφία με… τιτιβίσματα
    
  • Η δημοσιογραφία με προσωπικό τηλεοπτικό κανάλι
    
  • -  Τι πρέπει να προσέξεις;
    
  • Η δημοσιογραφία με προσωπικό «ραδιοσταθμό»
    
  • -  Podcasting
    

   

  
  

  Πώς δημοσιεύουμε την ιστορία μας;

  Ο πολίτης-δημοσιογράφος δεν είναι κάποιος επαγγελματίας που εργάζεται στα πλαίσια μιας επιχείρησης ΜΜΕ. Άρα, δεν έχει την υποστήριξη ενός μηχανισμού που θα επιμεληθεί, θα δημοσιεύσει και θα προωθήσει το άρθρο του. Πρέπει λοιπόν να ενεργήσει μόνος του, φτιάχνοντας τις συνθήκες που θα του δώσουν τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιογραφική αυτάρκεια.
  

  Ευτυχώς, η διαδικτυωμένη εποχή μας προσφέρει πολλές επιλογές σ’ αυτή την προσπάθεια, με ελάχιστο ή και καθόλου κόστος. Η πιο κλασική είναι να δημιουργήσεις τον δικό σου προσωπικό ιστότοπο (personal site). Αρκεί να κάνεις αναζήτηση της φράσης «δωρεάν site» για να βρεις αμέσως πολλές πλατφόρμες που σου προσφέρουν τα βήματα δημιουργίας του. Θυμήσου βέβαια να ελέγξεις τον τιμοκατάλογό τους, για να μην ανακαλύψεις αργά ότι δεν είναι και τόσο δωρεάν. Επίσης, σκέψου ότι ένα κλασικός ιστότοπος μπορεί να εξυπηρετήσει κάποιον που θέλει απλά να παραθέτει άρθρα, αλλά δεν εξυπηρετεί την «ζώσα δημοσιογραφία» που χρειάζεται ανάρτηση με ενσωματωμένη την παράμετρο του χρόνου. Γι’ αυτό, στα επόμενα θα παραθέσουμε μόνο τις δυναμικές επιλογές που προσφέρει στον πολίτη-δημοσιογράφο το Διαδίκτυο.

   

  Η δημοσιογραφία της Κοινωνικής Δικτύωσης

  
  

  Δεδομένου ότι οι περισσότεροι άνθρωποι της ηλικίας σου μετέχουν ήδη σε κάποιο κοινωνικό δίκτυο (Facebook, Instagram κλπ.) είναι μάλλον προφανές ότι μπορείς από εκεί να ξεκινήσεις τη δημοσιογραφική σου πορεία. Δεν θα χρειαστεί να μάθεις μια νέα πλατφόρμα και θα έχεις έτοιμο το αρχικό αναγνωστικό κοινό σου – τους φίλους σου και τους φίλους τους. Μπορείς λοιπόν να φτιάξεις ένα νέο λεύκωμα, δημοσιογραφικό αυτή τη φορά, και να το γνωστοποιήσεις σε όσους ήδη σε ακολουθούν στο προσωπικό σου λεύκωμα. Ωστόσο, έχε υπόψη σου ότι αυτής της κατηγορίας οι δημοσιεύσεις σου θα έχουν τη μορφή καταλόγου αναρτήσεων (με πρώτο τον πιο πρόσφατο) με δυνατότητα σχολιασμού, αλλά χωρίς άλλες δυνατότητες που είναι χρήσιμες στη δημοσιογραφία (όπως η θεματική αναζήτηση).

   

  Η δημοσιογραφία του «ιστολογείν» (blogging)
  

  H ανάρτηση κειμένων σε ιστολόγιο (blog) είναι ο ευκολότερος και ταχύτερος τρόπος για να αποκτήσεις το δικό σου μέσο μαζικής επικοινωνίας. Είναι τόσος εύκολος ώστε να μπορείς να ξεκινήσεις την ιστολόγησή σου στα επόμενα… 10 λεπτά! Δεν χρειάζεται να αγοράσεις κανένα λογισμικό και δεν είναι απαραίτητο να πληρώνεις καμία συνδρομή.
  

  Ο όρος «blog» είναι μια συντομογραφία του «weblog», που σημαίνει «ημερολόγιο στον Παγκόσμιο Ιστό». Περιγράφει ιστοσελίδες με συνεχή ροή αναρτήσεων από τον ιδιοκτήτη τους (τον «blogger») και τους αναγνώστες του (εφόσον τους επιτρέπεται να δημοσιεύουν σχόλια σχετικά με ό,τι έχει γράψει). Τα περισσότερα ιστολόγια περιλαμβάνουν και παραπομπές (links – συνδέσμους) σε άλλους ιστότοπους, με άρθρα σχετικά με το θέμα που συζητείται.

  Ήδη υπάρχουν εκατομμύρια ιστολόγια στο Διαδίκτυο και αυξάνονται συνεχώς με ρυθμό περίπου 40.000 νέα ιστολόγια κάθε μέρα! Βεβαίως, δεν έχουν όλα αυτά δημοσιογραφικό χαρακτήρα και σκοπό, αλλά στη συντριπτική πλειοψηφία τους προσελκύουν αναγνώστες με το να έχουν θεματολογία που τους ενδιαφέρει – άρα, έχουν τη δημοσιογραφία στον πυρήνα τους.

  
  

  Ως προς τον τρόπο στησίματος των ιστολογίων διακρίνονται έξι δομικά στοιχεία που τα έχουν σχεδόν όλα:

  1. Περιοχή περιεχομένου της αρχικής σελίδας, όπου τα άρθρα του blogger παρατίθενται χρονολογικά, με τα πιο πρόσφατο στην κορυφή.
     
  2. Περιοχή αποθήκευσης παλαιότερων άρθρων.
     
  3. Περιοχή ανάρτησης σχολίων από τους αναγνώστες, για κάθε άρθρο.
     
  4. Περιοχή παραπομπών (blogroll) σε ιστότοπους που κρίνει ο blogger ότι έχουν συναφές περιεχόμενο.
     
  5. Λειτουργία ανάρτησης πολυμέσων (ηχητικά αποσπάσματα, φωτογραφίες, βίντεο, διαφημίσεις κ.λπ.)
     
  6. Λειτουργία τροφοδοτούμενης ροής ενημέρωσης (RSS, Atom ή RDF).
     

   

  Για να ξεκινήσεις το δικό σου ιστολόγιο, υπάρχουν αρκετές πλατφόρμες που είναι εντελώς δωρεάν και πολλές άλλες που ζητούν συνδρομή. Όλες επιδιώκουν να είναι αρκετά φιλικές προς το χρήστη και να απαιτούν σύντομη καμπύλη μάθησης. Οι επόμενες είναι οι πιο γνωστές δωρεάν πλατφόρμες ιστολόγησης:

  www.wordpress.org | www.blogger.com | www.blog.com | www.vox.com  | www.typepad.com | www.thoughts.com | www.blogsarena.com

  Στα πλαίσια του παρόντος μαθήματος, έχουμε επιλέξει το WordPress. Είσαι ελεύθερος, βέβαια, να επιλέξεις αργότερα το όποιο περιβάλλον σε βολεύει καλύτερα για τα δικά σου δημοσιογραφικά ταξίδια.

  • Σημαντικό:
    

  Το WordPress (www.wordpress.org) είναι λογισμικό ανοικτού κώδικα, 100% δωρεάν για οποιονδήποτε να το χρησιμοποιήσει. Χρειάζεται όμως να αποκτήσεις δική σου διεύθυνση ιστολογίου στο Διαδίκτυο (domain name – 8 έως 14 €/έτος) και να πληρώνεις συνδρομή φιλοξενίας  σε κάποιον πάροχο (web hosting – 5 έως 8 €/μήνα).

  Για τις ανάγκες του μαθήματος, δεν υπάρχει λόγος να κατοχυρώσεις από τώρα ένα όνομα ιστολογίου που θα ήθελες να είναι το τελικό, ούτε να αρχίσεις να πληρώνεις φιλοξενία. Γι’ αυτό, προτείνουμε να στήσεις το δοκιμαστικό σου ιστολόγιο στην www.wordpress.com Αυτή είναι μια υπηρεσία φιλοξενίας που δημιουργήθηκε από τον συνιδρυτή του WordPress, Matt Mullenweg. Έχει πακέτα επί πληρωμή, αλλά έχει και ένα δωρεάν – αυτό που θα χρησιμοποιήσεις για να στήσεις το ιστολόγιο των δοκιμών σου.

  
  

  Πριν αρχίσεις να γράφεις στο δημοσιογραφικό σου ιστολόγιο

  • ...προσδιόρισε την εστίασή του. Για παράδειγμα, αν στόχος σου είναι να καλύπτει τοπικά θέματα του δήμου σου, φρόντισε να κατηγοριοποιήσεις τα θέματα που θα καλύπτεις. Αν σκοπεύεις να καλύπτεις θέματα επιστήμης, τεχνολογίας, αθλητισμού, τεχνών… καθόρισε την περιοχή σου αντίστοιχα. Με την άσκηση αυτή θα γνωρίσεις ποια είναι τα όρια του ιστολογίου σου, τι εντάσσεται και τι δεν εντάσσεται σε αυτό.
    
  • …κάνε μία λίστα με δέκα άρθρα που θα μπορούσες να αρχίσεις να γράφεις για το ιστολόγιό σου. Όχι το περιεχόμενο, αλλά τους τίτλους. Δες αν «σου βγήκαν» εύκολα ή δύσκολα. Το κύριο σημείο αυτής της άσκησης είναι να καταλάβεις αν έχεις πολλά να πεις για τη συγκεκριμένη θεματική που διάλεξες. Αν είναι λίγα, σκέψου με τι άλλες περιοχές θεμάτων θα μπορούσες να τη διευρύνεις.
    

   

  Η δημοσιογραφία με… τιτιβίσματα
  

  
  

  To Twitter είναι η μεταφορά της τηλεγραφικής υπηρεσίας στη διαδικτυακή εποχή, μόνο που τώρα δεν στέλνεις τηλεγράφημα σε έναν αλλά σε όλους τους φίλους σου, τους φίλους τους, τους γνωστούς εκείνων… ίσως και στον κόσμο ολόκληρο (αν λέγεσαι Τραμπ). Η δωρεάν αυτή υπηρεσία ξεκίνησε το 2006 με μηνύματα των 140 χαρακτήρων (όπως τα SMS), αλλά τώρα επιτρέπει 280 χαρακτήρες, όπως και επισύναψη φωτογραφιών και βίντεο. Γιατί ενδιαφέρει τους δημοσιογράφους;
  

  Πρώτον, γιατί είναι ο πιο γρήγορος τρόπος να στείλουν αναμεταδόσεις από γεγονότα σε εξέλιξη. Δηλαδή, είναι εξαιρετικό εργαλείο για ειδησεογραφικό ρεπορτάζ. Επίσης, θέτοντας ερωτήματα σε όλους τους ανθρώπους του δικτύου σου, μπορεί να σου προκύψουν πληροφορίες «λαυράκια».

  
  

  Δεύτερον, γιατί έχεις συνεχή τροφοδοσία ενημέρωσης από το τι λένε όσοι ακολουθείς. Αν, για παράδειγμα, ειδικεύεσαι το πολιτικό, αθλητικό ή καλλιτεχνικό ρεπορτάζ, δεν έχει παρά να γίνει ακόλουθος όλων των αντίστοιχων «αστεριών» που είναι πιθανό να σου προσφέρουν ειδήσεις και… μόλις πουν κάτι αξιοδημοσίευτο, το σημειώνεις.
  

  
  

  Τρίτον, γιατί είναι και το αποδοτικότερο μέσο προβολής και προώθησης των άρθρων ενός δημοσιογράφου.

   

  Σημαντικό:

  • Όπως απέδειξε η τιτιβο-μανία των τελευταίων ετών, το Twitter χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο χειρισμό του, διότι προτρέπει σε ένα μαραθώνιο δηλώσεων που «καίει» όποιον γράφει χωρίς να σκέφτεται!
    
  • Εάν κρίνεις ότι το Twitter θα σου είναι απαραίτητο για την άντληση πληροφοριών, τότε ίσως σε βοηθήσει και η συνδρομή σε κάποια υπηρεσία «συγκέντρωσης και οργάνωσης» των τιτιβισμάτων, όπως η Hootsuite.
    
  • Πάντως, μία πολύ ενδιαφέρουσα και δωρεάν για τους πολίτες δημοσιογράφους εξέλιξη είναι ότι το Twitter εξαγόρασε και ενέταξε στις δυνατότητές του την υπηρεσία Periscope. Τι κάνει αυτή; Παρέχει τον ευκολότερο τρόπο για άμεσο vlogging, δηλαδή την ζωντανή αναμετάδοση λήψεων video, ακόμη και από κινητά τηλέφωνα.
    

    

  Η δημοσιογραφία με προσωπικό τηλεοπτικό κανάλι

  

  Είναι πιθανό να νόμιζες ότι ως πολίτης-δημοσιογράφος θα έγραφες μόνο κείμενα, που θα τα συμπλήρωνες με εικόνες και φωτογραφίες. Αν αισθάνεσαι ότι αυτά σου αρκούν, γιατί να συζητούμε για λήψη βίντεο και vlogging; Ο λόγος είναι ότι η δημοσιογραφία δεν έχει νόημα χωρίς το κοινό της. Και το κοινό σου θα είναι η τωρινή νέα γενιά. Από πού ενημερώνεται αυτή;

  Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έρευνα του έγκυρου κέντρου ερευνών Pew Research Center, οι έφηβοι των ΗΠΑ ενημερώνονται σε ποσοστό 85% από το YouTube, σε 72% από το Instagram, σε 69% από το Snapchat, σε 51% από το Facebook και σε 32% από το Twitter. Σημείωσε ότι μόλις πριν τρία χρόνια (Μάιο του 2015), ενημερωνόταν από το Facebook το 71% (δραματική μείωση). Μπορείς βέβαια να σκεφθείς ότι αυτά τα ποσοστά αφορούν τις ΗΠΑ, αλλά γνωρίζεις ότι η τάση είναι υπαρκτή και αισθητή και στη χώρα μας. Έχεις λοιπόν «υπαρξιακό λόγο» να εντρυφήσεις και στα του βίντεο.

  Για την ανάρτηση των βιντεολήψεών σου, εκτός από τα πασίγνωστα Twitter, Instagram, Facebook Live και Snapchat, υπάρχουν και πολλές άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες, αλλά προς το παρόν θα επικεντρωθούμε στη μεγαλύτερη: το YouTube.

  Τα βήματα δωρεάν ανάρτησης βίντεο στο YouTube, δημιουργίας και λειτουργίας προσωπικού καναλιού είναι πολύ απλά και περιγράφονται στο: https://support.google.com/youtube/answer/1646861?hl=el

   
  

  
  

  Τι πρέπει να προσέξεις:

  1. Δεν θα έχεις απλά μια συλλογή βίντεο ανεβασμένη στο YouTube αλλά κανάλι vlog (video blog), δηλαδή ένα βιντεο-ιστολόγιο που πρέπει να το βρίσκουν οι «τηλεθεατές» και να μην χάνονται στην ύλη του. Άρα, πρέπει να είσαι σχολαστικός και τακτικός στο τι στοιχεία αναζήτησης τους παρέχεις (metadata – μεταδεδομένα), με κάθε βίντεο που ανεβάζεις: Γράψε έναν τίτλο και μια περιγραφή για κάθε βίντεο, γράψε τις λέξεις-κλειδιά που το χαρακτηρίζουν και πρόσθεσε τη διεύθυνση URL του ιστοτόπου ή του ιστολογίου σου, ώστε οι θεατές να σε διαβάσουν εκεί.
     
  2. Οι λέξεις-κλειδιά (τα tags) δεν βοηθούν μόνο τον επισκέπτη να γνωρίζει τι πρόκειται να δει, αλλά και ενημερώνουν το YouTube για το περιεχόμενο του συγκεκριμένου βίντεο, ώστε να το συσχετίσει με παρόμοια (άρα και να σου το προωθήσει).
     
  3. Η περιγραφή του κάθε βίντεο πρέπει είναι περιορισμένη στους 1.000 χαρακτήρες. Ο επισκέπτης σου κάνει click για να δει το βίντεο, όχι να διαβάσει άρθρο.
     
  4. Το YouTube εμφανίζει μόνο τις πρώτες δυο ή τρεις γραμμές κειμένου, δηλαδή περίπου 100 χαρακτήρες. Μέσα σε αυτούς πρέπει να βάλεις την πιο σημαντική φράση της περιγραφής σου.
     
  5. Ενσωμάτωσε στις αναρτήσεις σου προσκλήσεις για εγγραφή στο κανάλι και ενθάρρυνε τους θεατές να μοιράζονται το βίντεό σου με τους φίλους τους, να προσθέτουν σχόλια.
     
  6. Βάλε στο ιστολόγιο WordPress που έχεις (ή θα έχεις) εμφάνιση της ροής των βίντεό σου στο YouTube. Αυτό θα οδηγήσει όσους αναγνώστες σου δεν το γνωρίζουν ακόμη, στο κανάλι σου. Το WordPress παρέχει δωρεάν τη σχετική εφαρμογή plugin YouTube Embed, για να την εγκαταστήσεις. Η ενσωμάτωση YouTube θα σου δώσει τη δυνατότητα εμφάνισης στο ιστολόγιο της λίστας αναπαραγωγής YouTube ή ακόμη και μια ζωντανή ροή. Επίσης, θυμήσου να παίρνεις μία χαρακτηριστική σκηνή (με screen capture) από κάθε βίντεό σου, για να την βάζεις στην αντίστοιχη δημοσίευση στο ιστολόγιο.
     
  7. Το YouTube μπορεί να είναι η μεγαλύτερη διαδικτυακή πλατφόρμα αλλά δεν παύει να είναι μία επιχείρηση άλλων – όχι η επιχείρησή σου. Πρέπει, λοιπόν, να διαφυλάσσεις τα βίντεό σου στον δίσκο του προσωπικού σου υπολογιστή, σε ένα εξωτερικό δίσκο, ή και να τα αναρτάς σε άλλα αποθετήρια βίντεο. Υπάρχουν πολλά, αλλά τα δωρεάν είναι λίγα: Internet Archive και οι διακτυακοί δίσκοι Mega, Google Drive, Microsoft OneDrive.  
     
  8. Να προτιμάς να ανεβάζεις βίντεο σε μορφή mp4 και να μην έχουν διάρκεια πάνω από 5-6 λεπτά (εκτός αν είναι συνέντευξη). Το περιεχόμενο άνω των 6 λεπτών κουράζει.
     

        

  
  

  Η δημοσιογραφία με προσωπικό «ραδιοσταθμό»

  Η συντριπτική πλειοψηφία των νέων ανθρώπων διαθέτουν ήδη «έξυπνα» κινητά τηλέφωνα (smartphones), με δυνατότητα καλής απεικόνισης και αναπαραγωγής βίντεο και σύνδεση στο Διαδίκτυο. Ωστόσο, η παρακολούθηση ενός βίντεο απαιτεί τη συνολική προσοχή τους. Αντίθετα, τους είναι πολύ πιο εύκολο και ασφαλές να παρακολουθήσουν μια ηχητική εκπομπή, όπως το ραδιόφωνο. Και το ποσοστό των ανθρώπων που παρακολουθούν «ζωντανές» ηχητικές εκπομπές ή «κονσερβαρισμένες» (podcasting) αυξάνεται – λένε οι μετρήσεις – κατά 20% ανά έτος. Πράγμα που αιτιολογεί το να εξετάσουμε το θέμα δημιουργίας δημοσιογραφικού σταθμού στο Διαδίκτυο.
  

   

  Το να κάνεις διαδικτυακό «ραδιοφωνικό» σταθμό προϋποθέτει κάποιον εξοπλισμό και κάποιες ειδικές υπηρεσίες φιλοξενίας και διάχυσης της εκπομπής σου (Host Server).

  Οι πιο γνωστοί δωρεάν Host Servers ραδιοφωνικών εκπομπών είναι ο Radionomy και o Shoutcast. Χαμηλού μηνιαίου κόστους είναι και ο Listen2myradio, που είναι δωρεάν για μέχρι 5.000 ακροατές.
  

  Όμως, το πραγματικό πρόβλημα του «ραδιοσταθμού» για έναν πολίτη-δημοσιογράφο είναι η δέσμευση: Η ζωντανή ραδιοφωνική εκπομπή ζητά την παρουσία σου στη συγκεκριμένη ώρα.

  
  

  Podcasting

  Πολύ πιο ευέλικτη διαδικασία είναι το podcasting: Ανεβάζεις την ηχογραφημένη εκπομπή σου όποτε θες και ενημερώνεις τους ακροατές σου με RSS, e-mail ή μηνύματα στα κοινωνικά δίκτυα. Επίσης, ο server που σε φιλοξενεί, αναλαμβάνει αυτές τις ενέργειες διάχυσης. Τέλος, αν όλοι οι ακροατές σου είναι και αναγνώστες του ιστολογίου σου, μπορείς να φιλοξενείς εκεί τα ηχητικά σου αρχεία και να τα ακούν από εκεί.
  

   

  Πώς «ανεβάζεις τις podcast εκπομπές σου»;

  Μια δωρεάν υπηρεσία είναι το Podiant. H φθηνότερη από τις επί συνδρομή είναι το Podbean, με 3 δολάρια/μήνα.

  Υπάρχει όμως και μία δωρεάν εφαρμογή (app, iOS/Android) για podcast hosting από το κινητό τηλέφωνο – η Anchor – που ακούγεται «μαγική», καθώς σου επιτρέπει:

  • να καταγράφεις podcast υψηλής ποιότητας απευθείας από το κινητό τηλέφωνo,
    
  • να καταγράφεις σε αυτό τη φωνή μέχρι και 10 φίλων ταυτόχρονα, ανεξάρτητα από το πού βρίσκονται στον κόσμο,
    
  • να παίρνεις φωνητικά μηνύματα από τους ακροατές ου και να τα προσθέτεις σε οποιοδήποτε επεισόδιο,
    
  • να προσθέτεις οποιοδήποτε τραγούδι, από τη συλλογή σου η συνεργαζόμενες λίστες τραγουδιών,
    
  • να διανέμεις εύκολα το podcast σου στις μεγάλες πλατφόρμες ηχητικής αναπαραγωγής (Google Play Music, Apple Podcasts, Overcast, Pocket Casts) και στα «έξυπνα ηχεία»,
    
  • να ενσωματώνεις την όποια εκπομπή σου στο δικό σου ιστολόγιο ή ιστότοπο,
    
  • να βλέπεις το πόσοι άνθρωποι ακούν την κάθε εκπομπή και
    
  • να αλληλεπιδράς με τους ακροατές σου μέσω φωνητικών μηνυμάτων.
    

  Όλα αυτά ακούγονται απίστευτα για δωρεάν υπηρεσία – και όντως βραβεύθηκε ως εφαρμογή της χρονιάς 2017. Όμως… υπάρχει κάπου, κάτι κρυμμένο: Στο συμφωνητικό που αποδέχεται όποιος εγγράφεται, τονίζεται ότι η Anchor θα έχει πλήρη δικαιώματα εκμετάλλευσης των podcast που ανεβαίνουν στην πλατφόρμα της! Εάν λοιπόν σκοπεύεις να βγάλεις χρήματα από τις συνεντεύξεις σου, σενάρια όπως αυτό της Anchor μάλλον δεν θα σε καλύψουν.

   

  Με τι πρόγραμμα θα ακούν τα podcast σου οι ακροατές σου;

  Κανένα πρόβλημα:

  • Αν χρησιμοποιoύν Android/ChromeOS/Windows, η δωρεάν εφαρμογή Google Play Music υποστηρίζει podcast, επιτρέπει στους υποψήφιους ακροατές να εγγραφούν στη λίστα σου, να κατεβάζουν επεισόδια, να διακόπτουν την ακρόαση και να επιστρέφουν κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγής
    
  • Αν έχουν iPhone, έχουν στο τηλέφωνό τους ενσωματωμένη την δωρεάν εφαρμογή Apple Podcasts, που επίσης μπορεί να προβάλλει και να μεταφορτώσει εκπομπές, να πηδήξει εμπρός ή πίσω ανά διαστήματα των 15 δευτερολέπτων και να ρυθμίσει αυτόματη λήψη εκπομπών.
    

   

  Συνοψίζοντας:

  Το Διαδίκτυο προσφέρει πολλούς τρόπους στο πολίτη-δημοσιογράφο για να προβάλλει στο κοινό το έργο του.

  Ο κλασικός προσωπικός ιστότοπος (personal site) είναι η λιγότερο ευέλικτη και αποδοτική επιλογή, διότι δεν παρέχει αυτόματη χρονική παράθεση των άρθρων.

  Η δημιουργία δημοσιογραφικής σελίδας στα Κοινωνικά Δίκτυα είναι πολύτιμη για την απόκτηση «πρώτων αναγνωστών» από τους φίλους, αλλά δεν καλύπτει χαρακτηριστικά όπως η θεματική αναζήτηση.

  Το ιστολόγιο (blog) είναι απαραίτητο εργαλείο για τον δημοσιογράφο, καθώς παρέχει όλο το αναγκαίο επικοινωνιακό περιβάλλον με τους αναγνώστες.

  To Twitter δεν έχει σχέση με τη γενική αρθρογραφία, αλλά είναι εξαιρετικό εργαλείο ειδησεογραφίας και αναμετάδοσης, ακόμη και με ζωντανά βίντεο.

  Το vlogging, με βιντεοεκπομπές στο YouTube ή και από κινητό τηλέφωνο, είναι η πιο πλήρης και πολλά υποσχόμενη πλατφόρμα για τη δημοσιογραφία του πολίτη. Επίσης, οι μαγνητοφωνημένες εκπομπές μέσω podcast, είναι ο ιδανικός τρόπος για να προσεγγίσεις το κοινό που κινείται.

   

   

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • Blogging, a new journalistic genre?
    

  https://mondaynote.com/blogging-a-new-journalistic-genre-5f5efae043f9

  • Oι διαφορές wordpress.org - wordpress.com:
    

  http://www.wpbeginner.com/beginners-guide/self-hosted-wordpress-org-vs-free-wordpress-com-infograph/

  • Πώς στήνω ένα ιστολόγιο στο WordPress.com
    

  https://learn.wordpress.com/

  • Πώς στήνω ένα ιστολόγιο στο WordPress.org
    

  http://www.wpbeginner.com/start-a-wordpress-blog/

  • Από πού ενημερώνεται η νέα γενιά;
    

  http://www.pewinternet.org/2018/05/31/teens-social-media-technology-2018/

  • Weblogs and Journalism
    

  https://www.degruyter.com/downloadpdf/j/nor.2008.29.issue-1/nor-2017-0159/nor-2017-0159.pdf

  • Τα 9 βήματα για να γίνεις Vlogger
    

  https://www.wikihow.com/Be-a-Vlogger

  • To Yell @ the Wind: The Everyday Making of Citizen Journalism on Twitter 

  https://help.twitter.com/en/using-twitter#tweets
  

  • Πώς χρησιμοποιώ το Twitter
    

  http://su.diva-portal.org/smash/get/diva2:629152/FULLTEXT01.pdf

  • Tutorial: Twitter For Journalists
    

  https://multimedia.journalism.berkeley.edu/tutorials/twitter/

   

   

   

   

  
  

  Κουίζ: 2

• Ε2 - Μάθημα 3ο

  Στο μάθημα αυτό θα συζητήσουμε για τον εξοπλισμό σου ως πολίτης-δημοσιογράφος και τα επιμέρους εργαλεία που μπορείς να χρησιμοποιήσεις. Τον εξετάζουμε τώρα, όχι γιατί «τελειώσαμε με τη δημοσιογραφία» αλλά γιατί κρίνουμε χρήσιμο να εξοικειωθείς με τον εξοπλισμό έγκαιρα, πριν φτάσουμε στα μυστικά της δημοσιογραφικής αξιοποίησής του.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  Ο υλικός εξοπλισμός

  1.      Εξωτερική πηγή ενέργειας

  2.      Χώρος αποθήκευσης αρχείων

  3.      Πλαίσιο χειρισμού, τρίποδο, μικρόφωνο, φλας

  4.      Εξωτερικό πληκτρολόγιο κινητού

  Ο λογισμικός εξοπλισμός
  

  1.      Εφαρμογές διαχείρισης δημοσιογραφικού έργου

  2.      Εφαρμογές φωτογράφισης και βιντεολήψης

  3.      Εφαρμογές podcast και ηχογράφησης

  Παράρτημα εξοπλισμού

   
  

  Ποια είναι τα «εργαλεία» μας;

   

  Σύμφωνα με τον τίτλο του σεμιναρίου, μπορείς να γίνεις πολίτης-δημοσιογράφος απλά και μόνο με το κινητό σου τηλέφωνο. Αυτή η ρήση υπονοεί ότι τα σύγχρονα τηλέφωνα (smartphones) είναι στην πραγματικότητα πολυσυσκευές που συνδυάζουν την επεξεργαστική ισχύ ενός υπολογιστή με τις δυνατότητες φωτογραφικής μηχανής και βιντεοκάμερας, μαγνητοφώνου και σύνδεσης στο Διαδίκτυο. Όλα αυτά γίνονται εφικτά μέσα από το υλικό και το λογισμικό που διαθέτει το κινητό τηλέφωνο.

  Μία υποψία που πολύ εύλογα μπορείς να έχεις είναι ότι «για να τα κάνω όλα με το κινητό μου ποιοτικά, θα πρέπει να έχω ένα smartphone των… 1000 ευρώ!». Σωστή η παρατήρηση. Γι’ αυτό, λοιπόν, στη συνέχεια θα θεωρήσουμε ότι έχεις ένα κινητό της κατηγορίας των 100 – 300 ευρώ και θα δούμε με τι άλλο μπορείς να το εξοπλίσεις, ώστε να έχεις μια συνολική ποιοτική και αποδοτική λύση με το μικρότερο δυνατό κόστος.

   

  Ο υλικός εξοπλισμός

   
  

  1. Εξωτερική πηγή ενέργειας

  Ας ξεκινήσουμε το οδοιπορικό μας με το να φανταστούμε ότι βγαίνεις στο δρόμο με το κινητό σου, ψάχνοντας για δημοσιογραφικό θέμα. Ποιο είναι το πρώτο σου μέλημα;
  

  Θα έπρεπε να είναι η ενεργειακή αυτάρκεια της συσκευής σου. Έχεις φορτισμένη την μπαταρία; Κι αν πρόκειται να πάρεις πολλές ηχογραφήσεις και βίντεο, θα σου φτάσει;

  Το πρωτεύον, λοιπόν, είναι να έχεις μια εξωτερική μπαταρία (powerbank), όπως η:

  • Awei P56K (€35 – 40)
    

  Η συσκευή αυτή έχει χωρητικότητα 30000mAh και προσφέρει γρήγορη φόρτιση, 3 θύρες USB και μία θύρα microUSB.
  

   

  
  

  2. Χώρος αποθήκευσης αρχείων

  To δεύτερο είναι να έχεις αρκετό χώρο αποθήκευσης στο κινητό σου, για τις ηχογραφήσεις, τις φωτογραφίες και τα βίντεο που θα τραβήξεις. Θα χρειαστείς μια κάρτα μνήμης με τη μεγαλύτερη δυνατή χωρητικότητα και ταχύτητα ανάγνωσης/ εγγραφής, όπως η:

  •  Samsung Evo Plus microSDXC

        (128GB με €39), με ταχύτητα ανάγνωσης 100 ΜΒ/s και εγγραφής 90 ΜΒ/s.

   

  3. Πλαίσιο χειρισμού, τρίποδο, μικρόφωνο, φλας

  Κάνεις κάποιες δοκιμαστικές βιντεολήψεις περπατώντας και διαπιστώνεις ότι σου είναι δύσκολο να μην έχεις «τρεμάμενη εικόνα», ή να κρατάς τον ορίζοντα πάντα… οριζόντιο. Τι κάνεις; Έπειτα, βρίσκεσαι στο παγκάκι της πλατείας και παίρνεις συνέντευξη από κάποιον με το κινητό σου. Όμως, το μικρόφωνο του κινητού σου είναι φτιαγμένο για να «πιάνει» τη φωνή από πολύ κοντά και χωρίς έντονους θορύβους. Ή, φτάνει το απόγευμα, ανάβουν τα φώτα της πλατείας και ο άνθρωπος που παίρνεις συνέντευξη μοιάζει πια με… κίτρινο φάντασμα. Πώς αντιμετωπίζεις αυτά τα προβλήματα;
  

  Η πιο απλή και προσιτή λύση είναι να αγοράσεις ένα κιτ, που περιλαμβάνει πλαίσιο χειρισμού ειδικό για smartphones, τρίποδο, εξωτερικό μικρόφωνο και ελαφρύ φλάς με LED, όπως το:

  • Puluz PKT3023 Smartphone Hand Held Film Video Rig + 96 LEDs LED Studio Video Light + Microphone (€55,5)

  
  

   
  4. Εξωτερικό πληκτρολόγιο

  Αν θες να είναι απόλυτα αυτόνομος στο δρόμο, τότε θα χρειαστείς και ένα τρόπο να πληκτρολογείς εύκολα το κείμενό σου, ή να το διαμορφώσεις στην ιστοσελίδα σου, χωρίς υπολογιστή. Τη λύση θα σου δώσει ένα ασύρματο πληκτρολόγιο που συνδέεται με το κινητό (ή το tablet, αλλά και τον υπολογιστή σου) μέσω Bluetooth. Από τα πολλά που υπάρχουν στην αγορά, το πιο βολικό είναι ένα πληκτρολόγιο που «τυλίγεται» και γίνεται σαν… μπάρα σοκολάτας, όπως αυτό:
  

   

  • ANG Πληκτρολόγιο R4 Rollable Bluetooth (€50)
    

    

    

   

  Με όλες αυτές τις επιλογές που παραθέσαμε, θα έχεις έναν πλήρη υλικό εξοπλισμό για το κινητό σου, με κόστος γύρω στα €210.

  Εκείνο που μένει τώρα να δούμε είναι ο λογισμικός σου εξοπλισμός – ο εξοπλισμός με προγράμματα κατάλληλα για δημοσιογραφικό ρεπορτάζ.

   

  Ο λογισμικός εξοπλισμός

  Το κινητό σου έχει ήδη κάποιο πρόγραμμα καταγραφής ήχου και λήψης φωτογραφιών και βίντεο. Αλλά, πιθανότατα, δεν σου παρέχει τις χειροκίνητες λεπτομερειακές ρυθμίσεις, ή τα προγράμματα επεξεργασίας ήχου, εικόνας και βίντεο που χρειάζεσαι για ένα επαγγελματικού επιπέδου αποτέλεσμα. Πολύ περισσότερο, δεν έχει προφορτωμένες εφαρμογές (apps) ειδικά φτιαγμένες για να διευκολύνουν το δημοσιογραφικό έργο. Έχει όμως μια δεξαμενή πολλών εφαρμογών διαθέσιμων, ακόμη και δωρεάν, που λέγεται Google Play Store αν είναι Android, ή Apple App Store αν είναι iPhone. Εκεί, μπορείς να βρεις εφαρμογές για να αυτοματοποιήσεις τη διαδικασία ηχογράφησης/φωτογράφισης και βιντεοσκόπησης, προκειμένου να συνθέσεις ένα άρτιο δημοσιογραφικό ρεπορτάζ και να το μεταδώσεις ακόμη και «ζωντανά», σαν βίντεο ροής ή ηχογράφηση podcast.
  

  
  

  1. Εφαρμογές διαχείρισης δημοσιογραφικού έργου

  Οι εφαρμογές διαχείρισης απευθύνονται κυρίως σε δημοσιογράφους που εργάζονται ομαδικά, ή υπεργολαβικά για ΜΜΕ. Για τον ανεξάρτητο πολίτη-δημοσιογράφο δεν έχουν πραγματική χρησιμότητα. Ωστόσο, υπάρχει μία δωρεάν εφαρμογή – το StoryMaker – που «σου δείχνει τα βήματα» για να ξεκινήσεις τα φωτο/βιντεορεπορτάζ. Θα την αξιοποιήσουμε στα πλαίσια του μαθήματος, με εκπαιδευτικό και μόνο σκοπό, αλλά μόλις νοιώσεις ότι έμαθες ό,τι είχε να σου δώσει, δεν θα την ξαναχρειαστείς.
  

   
  

  • StoryMaker (Android - δωρεάν)
    

  Το StoryMaker είναι μια εφαρμογή ανοιχτού κώδικα που αναπτύχθηκε από τους οργανισμούς Free Press Unlimited, Guardian Project και Small World News. Στόχος του είναι να βοηθήσει όλους τους πολίτες-δημοσιογράφους να μάθουν να κάνουν πολυμεσικές ιστορίες, να τις παράγουν με ασφάλεια και να τις δημοσιεύουν, με το κινητό τους.

                       

   βλ. περιγραφή στο: 

   

   

   2. Εφαρμογές φωτογράφισης και βιντεολήψης

  
  

  • Open Camera  (φωτο/βίντεο, για iPhone/Android, δωρεάν)
    

  Η Open Camera είναι μάλλον η καλύτερη δωρεάν εφαρμογή λήψης φωτογραφιών και βίντεο, σε κινητό ή tablet. Παρέχει πλήρη έλεγχο των ρυθμίσεων της κάμερας του κινητού και επιτρέπει την ελεγχόμενη περικοπή του βίντεο (Trim).

     

     
  

       (βλ. https://www.youtube.com/watch?v=-QnQh4NQhIw )

   

  • Vlogit Filmora (iPhone/Android, δωρεάν)
    

  Το Vloggit είναι πρόγραμμα βιντεολήψης και επεξεργασίας βίντεο, που επιτρέπει την αποστολή του περιεχομένου στις πλατφόρμες YouTube, Facebook, Twitter και Instagram, την αποθήκευση στο κινητό ή στο Google Drive και την αποστολή σε e-mail. Η εφαρμογή ζητά σύνδεση μέσω λογαριασμού Google προκειμένου να σου ανοίξει όλο το φάσμα των δυνατοτήτων της, συμπεριλαμβανομένης της εξαγωγής βίντεο ύψηλής ανάλυσης (Full HD) και της δημιουργίας βίντεο χωρίς υδατογράφημα. Εκτός της βιντεο-επεξεργασίας, προσφέρει δυνατότητες προσθήκης κειμένου, φωνής και μουσικής, εικόνας μέσα σε εικόνα (PIP) και ρύθμιση ταχύτητας. Μπορεί επίσης να συνδεθεί με εφαρμογές, όπως η Open Camera.

  
  

  
  

  
  

   

  • Snapseed (iPhone/Android, δωρεάν)
    

  Το Snapseed είναι ένα δωρεάν εργαλείο της Google για επαγγελματικού επιπέδου επεξεργασία των φωτογραφιών, που σου επιτρέπει να διορθώσεις ακόμη και τις πιο κακοφωτισμένες φωτογραφίες σου.

  
  

  
  

    (βλ. https://www.youtube.com/watch?v=6x1BoIdRn9A )

   

   

  3. Εφαρμογές ηχογράφησης και podcast

  • Voice Recorder Skyro Triveous (Android, δωρεάν)
    

  Το λογισμικό ηχογράφησης που διαθέτει το κινητό σου μπορεί να είναι καλό, αλλά σίγουρα του λείπουν τέσσερις «δημοσιογραφικές αρετές»: 

  1. να ηχογραφεί με φίλτρο αποκοπής θορύβου, 
  2. να ηχογραφεί καταγράφοντας μόνο ομιλία (και όχι διαστήματα σιωπής, ώστε να εξοικονομεί χώρο) 
  3. να ενεργοποιείται άμεσα σε κάθε τηλεφωνική κλήση, ώστε να προλάβεις να καταγράψεις ό,τι σημαντικό ειπώθηκε αλλά δεν πρόλαβες «να βγάλεις το μπλοκάκι», 
  4. να φωτογραφίζεις κάτι και να κρατάς ηχογραφημένη σημείωση γι’ αυτό, μαζί με τις συντεταγμένες του σε GPS. 
     

  Και τις τέσσερις αυτές αρετές έχει η δωρεάν εφαρμογή Voice Recorder Skyro.
  

   

  
  

  • Anchor - Make your own podcast (iPhone/Android, δωρεάν)
    

  Αν ο στόχος σου είναι να καταγράψεις ηχητικά ένα ρεπορτάζ ή μια συνέντευξη και να «ανεβάσεις» αυτό το αρχείο στο ιστολόγιό σου ή κάποιο διαδικτυακό σταθμό, τότε δεν υπάρχει πιο εύχρηστη εφαρμογή από το Anchor. Κατά τη επεξεργασία της καταγραφής, σου επιτρέπει να παρεμβάλεις φωνητικά μηνύματα από ακροατές ή μουσική. Επιπλέον, σου επιτρέπει να στείλεις το ηχητικό σου κείμενο σε όποια πλατφόρμα podcast (όπως το Apple Podcasts και το Google Play Music).

  
  

    (βλ. https://www.youtube.com/watch?v=uDTiJfbe_Xk )

   

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Οποιοσδήποτε καλός ερασιτέχνης της φωτογραφίας και του βίντεο μπορεί να καλύψει οποιοδήποτε συμβάν με το κινητό του τηλέφωνο. Ωστόσο, ο πολίτης-δημοσιογράφος δεν έχει πάντα τις συνθήκες που χρειάζεται για μια καλή οπτική και ηχητική λήψη, ούτε διαθέτει απαραίτητα το καλύτερο smartphone της αγοράς. Γι’ αυτό, μπορεί να καταφύγει στη βοήθεια ενός επιπλέον υλικού εξοπλισμού (σχετικά φθηνού), όπως και λογισμικού εξοπλισμού (που είναι σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις δωρεάν).

  Ο υλικός εξοπλισμός περιλαμβάνει μια εξωτερική μπαταρία, μια κάρτα αποθήκευσης αρχείων, ένα μαγνητικό τηλεφακό, ένα πλαίσιο χειρισμού με τρίποδο, δημοσιογραφικό μικρόφωνο και φλας LED, και – εφόσον χρειάζεται να γράφει κανείς «όπου βρίσκεται» – ένα πτυσσόμενο εξωτερικό πληκτρολόγιο. Ο λογισμικός εξοπλισμός περιλαμβάνει εφαρμογές διαχείρισης, εφαρμογές φωτογράφισης και βιντεολήψης, καθώς και εφαρμογές ηχογράφησης ή μετάδοσης podcast.  

  
  

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • How το Live Blog in WordPress
    

  https://www.youtube.com/watch?v=RvQXGTjllDs  

  • Πώς οργανώνεις τον «ραδιοφωνικό σου σταθμό» στο Radionomy
    

  http://marketing.radionomy.com/RMO/Owner_s_Manual_Planner_V2.2.1_EN.pdf

  • Mobile Journalism Aljazzera Training Manual
    

  http://institute.aljazeera.net/mritems/Documents/2017/1/24/e60d6cf73db74eb7ab55b0f24a8836a8_100.pdf

  • Οδηγίες για vlogging με το Periscope του Twitter
    

  https://help.twitter.com/en/using-twitter/twitter-live

  • Ways to turn your phone into a movie-making machine
    

  https://www.youtube.com/watch?v=N3KY08DuomM

   

  
  

  Παράρτημα εξοπλισμού 

   

  Τα εργαλεία που παραθέσαμε στο τρίτο μάθημα είναι αρκετά για να έχεις τον εξοπλισμό που χρειάζεσαι με το μικρότερο κόστος. Αν όμως έχεις την οικονομική δυνατότητα και ενδιαφέρεσαι για το τι καλύτερο προσφέρει η αγορά, θα βρεις στη συνέχεια μία τέτοια λίστα. Είναι προσεκτικά διαλεγμένη, με βάση τις γνώμες έμπειρων πολιτών-δημοσιογράφων (Ευρωπαίων, κυρίως), αλλά εννοείται ότι ισχύει προσωρινά: Η σχετική τεχνολογία εξελίσσεται τόσο γρήγορα που μπορεί τα τώρα προτεινόμενα να έχουν σύντομα ξεπεραστεί. Τουλάχιστον, όμως, θα έχεις τα σημεία εκκίνησης για να βρεις τα όποια νέα θα τα αντικαταστήσουν.

   

  1. Μαγνητικός τηλεφακός

  Ο φακός του κινητού σου κατά πάσα πιθανότητα καλύψει τα γεγονότα που εκτυλίσσονται σε απόσταση μόνο με «zoom» μέσω λογισμικού. Αυτό έχει δραματική επίπτωση στην ποιότητα της εικόνας. Η σωστή λύση είναι να προσαρτήσεις έναν τηλεφακό. Αλλά δεν πρέπει να είναι ούτε βαρύς ούτε δύσχρηστος (βιδωτός, με ογκώδη «μανταλάκια»). Μια ιδιαίτερα προσιτή και καλή λύση είναι μαγνητικός τηλεφακός:

  • Polaroid 54370 (€18)
    

  Τηλεφακός 2Χ με τοποθέτηση μέσω μαγνήτη

   
  

   

   

   

  2. Εξωτερικό μικρόφωνο

  
  

  • BOYA BY-MM1 (€41,5)
    

  Δημοσιογραφικό μικρόφωνο με «αντιθορυβικό σκουφάκι», που συνδέεται στο κινητό σου μέσω του βύσματος των ακουστικών, χωρίς ανάγκη μπαταρίας.

  
  

   

   

   

  3. Εξωτερικό φλάς

  
  

  • Godox LED 64 Video Light (€40)
    

  Φλας με λευκά LED, ρυθμιζόμενη φωτεινότητα, δικές του μπαταρίες (4 ΑΑ) αλλά και δυνατότητα σύνδεσης με powerbank.

  

  
  

   

   

  4. Λαβές ηλεκτρονικής σταθεροποίησης εικόνας

  Αν προτιμάς να αναλάβουν την σταθεροποίηση της λήψης όχι τα χέρια σου αλλά κάποιος «έξυπνος» μηχανισμός, η πιο προσιτή λαβή ηλεκτρονικής σταθεροποίησης είναι το:

  • Neewer NW-2AG200 (€40 – 46)
    

  Αναδιπλούμενος σταθεροποιητής 2-αξόνων, με μπαταρία λιθίου 1000 mAh, επικοινωνία με το κινητό μέσω Bluetooth και βάρος 435 γρ. [Λέγεται και XCAM]

  
  
  https://www.youtube.com/watch?v=zNTyQqzepfo)
  

   

   

  Για ακόμη μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και έλεγχο επιλογών κατά τη λήψη, μπορείς να αγοράσεις μία λαβή σταθεροποίησης 3-αξόνων, όπως η:

  • Moza Mini Mi ($109)
    

  Η λαβή αυτή είναι η πρώτη στην αγορά που προσφέρει ασύρματη φόρτιση στο κινητό. Επίσης, έχει πολύ καλή σταθεροποίηση, με αυτόματη παρακολούθηση στόχου και ευχρηστία χειρισμού. Διαθέτει τρίποδο στήριξης και εσωτερική μπαταρία 2100mAh για 10 ώρες (αλλά και 5V USB port για σύνδεση με εξωτερική).

   
  

  
  

   

  Αν πάλι προτιμάς μία λαβή «τηλεσκοπική», που θα διευκολύνει τη λήψη από ψηλά ή χαμηλά, τότε υπάρχει η:

  • FeiyuTech Vimble 2 (€129 – 139)
    

  Λαβή σταθεροποίησης 3-αξόνων, με χειριστήριο Focus Pull & Zoom, Auto-rotate & Time-lapse, αυτόματη παρακολούθηση στόχου, προέκταση κατά 18 cm, τρίποδο και μπαταρία έως 10 ωρών βιντεοσκόπησης.

   
  

   

    
  

   

   

  5. Πληκτρολόγιο για κινητά, αναδιπλούμενο

   

  • Universal Foldable Keyboard (€33 - 35)

  
  

  
  

  
  

  6. Εφαρμογές διαχείρισης δημοσιογραφικού έργου

   

  • MojoReporter (iPhone/Android, δωρεάν)
    

  Το MojoReporter είναι μια πλατφόρμα επικοινωνίας ειδικά για δημοσιογράφους που καλύπτουν το θέμα τους επιτόπου αλλά συνεργάζονται με συνάδελφο/ους που «ανεβάζουν» το υλικό τους σε ιστολόγιο ή ιστότοπο. Η μεταξύ τους αποστολή πακέτων ( με κείμενα, βίντεο, ήχο, φωτογραφίες και τοποθεσίες GPS) κρυπτογραφείται και δημιουργούνται αντίγραφα ασφαλείας.

  
  

  
  

   
  

  
  

  Οδηγίες χρήσης για το MoJoReporter:

  http://cdn.mojoreporter.com/MojoreporterUserGuide.pdf

  
  

   

  • Oratory (Android, δωρεάν)
    

  Το Oratory προσθέτει δίνει τη δυνατότητα ανάγνωσης κυλιόμενου κειμένου (autocue) στην οθόνη του κινητού, ταυτόχρονα με τη βιντεοσκόπηση, όπως γίνεται στα τηλεοπτικά studio. To πολύ έξυπνο της εφαρμογής είναι ότι το κείμενο παραμένει ανοιχτό (ως εικονίδιο) και μπορείς να το ενεργοποιήσεις μόνο τη στιγμή που το χρειάζεσαι (για να κάνεις τις ερωτήσεις σε μια συνέντευξη π.χ.)

  
  

   

   
  

   

  • Speechnotes - Speech To Text Notes (Android, δωρεάν με διαφημίσεις, ή $6 χωρίς).

  Η εφαρμογή Speechnotes ηχογραφεί φωνητικές σημειώσεις, αλλά προσφέρει και κάτι παραπάνω: τις μετατρέπει σε γραπτό κείμενο. Το δοκιμάσαμε και στα Ελληνικά και δουλεύει εξαιρετικά καλά. Αρκεί να είσαι συνδεδεμένος στο Διαδίκτυο, γιατί ακόμη δεν έχει κυκλοφορήσει το «πακέτο Ελληνικής γλώσσας» που θα επιτρέπει την ασύνδετη λειτουργία.

  
  

  
  

  
  

  7. Εφαρμογές φωτογράφισης και βιντεολήψης

  Αν έχεις iPhone, τότε έχεις την επιπλέον επιλογή να προμηθευτείς το μέχρι στιγμής καλύτερο λογισμικό επεξεργασίας βίντεο στον κόσμο των κινητών:

  • LumaFusion Luma Touch LLC (iPhone, 22 €)
    

  Το LumaFusion είναι εφαρμογή επαγγελματικής επεξεργασίας βίντεο και εφέ, με δυνατότητες μείξης οθόνης σε οθόνη (PIP), διαμοίρασης οθόνης (Split Screen) και διόρθωσης χρωμάτων.

  
  

  
  

   

  
  

  
  

   

  
  

  Κουίζ: 3

• Ενότητα 3

  Σκοπός: Να γνωρίσουν οι εκπαιδευόμενοι τις ιδιαιτερότητες του «ρεπορτάζ με το κινητό», μέσα από θεωρία, παραδείγματα και πρακτική εξάσκηση.

  Στόχοι:   Οι εκπαιδευόμενοι

  • να μάθουν το αντικείμενο και τη διαδικασία τέλεσης του ρεπορτάζ
    
  • να μάθουν το αντικείμενο εργασίας, την ιδιαίτερη οπτική και τις τεχνικές του φωτο/βιντεορεπόρτερ 
    
  • να μάθουν τα προαπαιτούμενα μιας επιτυχημένης συνέντευξης «στο δρόμο»
    

   

  Στην τρίτη ενότητα θα διερευνήσουμε και θα απαντήσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1ο : Ποια είναι τα μυστικά της «τέχνης του ρεπορτάζ»;

  Μάθημα 2ο : Ποιοι είναι οι κανόνες του φωτορεπορτάζ και πώς επιτελείται με ένα κινητό;

  Μάθημα 3ο : Πώς κάνεις βιντεορεπορτάζ με το κινητό σου και τι περιλαμβάνει η επεξεργασία του βίντεο και του ήχου του;

  
  

• Ε3 - Μάθημα 1ο

  Στο πρώτο μάθημα της τρίτης ενότητας θα δούμε το τι είναι και τι διασφαλίζει ένα καλό ρεπορτάζ και θα αρχίσουμε να αξιοποιούμε τον εξοπλισμό μας σε αυτή τη θεματική.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • Η τέχνη του ρεπορτάζ
    
  • -  Συρτάρια για γέμισμα
    
  • -  Ρεπορτάζ με το StoryMaker
    

   
  

  Η τέχνη του ρεπορτάζ

  

  Κατά τη ρήση του Αμερικανού δημοσιογράφου H. L. Menchen (1880-1956), «η δημοσιογραφία υπάρχει για να κατατρέχει τους βολεμένους και να βολεύει τους κατατρεγμένους». Τόσο απλά. 

  Αυτή η εξαιρετικά κοινωνική οπτική ταυτίζεται με εκείνη του ενεργού πολίτη, άρα και με την οπτική του πολίτη-δημοσιογράφου. Κι αυτό έχει αντανάκλαση στο τι μπορεί να προσφέρει ο τελευταίος σε σύγκριση με τον δημοσιογράφο των μεγάλων Μ.Μ.Ε.:

  Ο δημοσιογράφος των Μ.Μ.Ε. εθνικής εμβέλειας είναι ένας επαγγελματίας που πρέπει καθημερινά «να γεμίσει» ένα συγκεκριμένο χώρο, με ειδήσεις που θεωρεί ότι αξίζει να διαβαστούν/ακουστούν/ειδωθούν. Όμως, πολύ σπάνια οι ειδήσεις φτάνουν σ’ αυτόν από «πρώτο χέρι». Κι αυτό είναι λογικό, καθώς ο δημοσιογράφος δεν μπορεί να είναι ταυτόχρονα παντού, σε κάθε πόλη της επικράτειας. Παίρνει, λοιπόν, το πρώτο μήνυμα της κάθε είδησης από τον επιτόπιο ανταποκριτή του ή τις «πηγές του». Κατά κανόνα, όμως, και αυτοί ασχολούνται με ένα γεγονός αφού αυτό εκδηλωθεί. Τότε μόνο γίνεται «είδηση».

  Ο πολίτης-δημοσιογράφος είναι ένας ανήσυχος, περίεργος και ενεργός πολίτης, που τον απασχολεί συνειδησιακά και κατά προτεραιότητα το «τι μπορεί να συμβεί γύρω του» και μετά το «τι συνέβη». Κατά συνέπεια, έχει αυξημένη ευαισθησία για το υπόβαθρο της είδησης - για το τι γέννησε την είδηση - κι όχι για την επιφάνειά της και τον πρόσκαιρο εντυπωσιασμό του κοινού. Αυτό οφείλεται στο ότι ο πολίτης-δημοσιογράφος ξεκινά τα ρεπορτάζ του από τον κύκλο του, τη γειτονιά του, την πόλη του – δηλαδή από τον χώρο που ζει. Το τι λοιπόν ενδέχεται να συμβεί στον χώρο που ζει, τον νοιάζει να το καταλάβει και να το μεταδώσει στους συμπολίτες του πριν συμβεί.

  Υπάρχει μια κοινωνική ευαισθησία, μια αμεσότητα, μια ποιότητα σε αυτό, που μας κάνει να ελπίζουμε ότι, παρά την μακροχρόνια ασθένεια του Τύπου, η δημοσιογραφία δεν θα πεθάνει στον 21ο αιώνα. Κι ο καταλύτης για κάτι τέτοιο θα είναι η δυνατότητα των πολιτών-δημοσιογράφων να αντισταθούν στον εντυπωσιασμό, στη ρηχή είδηση, στην γκρίζα διαφήμιση. Το ότι είναι κατά κύριο λόγο νέοι, τρέφει αυτή την ελπίδα.

  Μετά από αυτές τις σκέψεις, μάλλον έχεις ήδη καταλάβει το πώς θα είναι επιτυχημένο το ρεπορτάζ σου: Με το να είναι διαφορετικό από εκείνο του δημοσιογράφου που θα έρθει στην περιοχή σου για λίγες ώρες, για να καλύψει την είδηση όσο είναι «καυτή». Εκείνος θα έρθει για να γράψει τις καταστροφές που έκανε η πλημμύρα, ενώ εσύ θα ξέρεις γιατί φτάσατε σ’ αυτές τις καταστροφές και θα ψάξεις το τι πρέπει να γίνει για να μην τις ξαναϋποστεί η περιοχή σου. Εσύ θα έχεις όλο το χρόνο και όλο το προσωπικό ενδιαφέρον για να το ψάξεις διεξοδικά. Κι όταν μαζέψεις τα στοιχεία σου, δεν θα σε περιορίσει ούτε ο χώρος δημοσίευσης ούτε η όποια «ατζέντα» του όποιου εκδότη.

  Ας υποθέσουμε, λοιπόν, ότι βρίσκεσαι ήδη στο δρόμο και τρέχεις να καλύψεις ένα θέμα. Πώς το χειρίζεσαι;

   

  Συρτάρια για γέμισμα

  Το ρεπορτάζ είναι η «ηλεκτρική σκούπα» της δημοσιογραφίας. Δηλαδή, είναι η επιτόπια συλλογή και επεξεργασία των ειδησεογραφικών στοιχείων ενός άρθρου, ανεξάρτητα με το αν το άρθρο μείνει ειδησεογραφικό ή εξελιχθεί σε κάτι πολύ ευρύτερο (ανάλυση, αφήγηση, θεματική έρευνα, προσωπογραφία… ή ό,τι άλλο).
  

  Όποια κι αν είναι η αφορμή ή η ιδιαιτερότητα της ιστορίας που θα καλύψεις, πρέπει να έχεις κατά νου το κοινό υπόβαθρο όλων των άρθρων σου: Είναι μια «συρταριέρα», με συρτάρια που περιμένουν να τα γεμίσεις με υλικό που θα αποκομίσεις από το ρεπορτάζ. Κι αυτά τα συρτάρια είναι:

  ΤΙΤΛΟΣ	Ο τίτλος προσπαθεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, λέγοντάς του ποιά είναι η ιστορία, με ένα σύντομο και ενδιαφέροντα τρόπο (συνήθως μόνο μέχρι πέντε λέξεις):
  ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ	Ποιος έγραψε αυτό το άρθρο;
  	Πότε δημοσιεύθηκε;
  ΕΙΣΑΓΩΓΗ	Ένταξη στο κλίμα του άρθρου, με περίληψη των κύριων σημείων του:
  	Σε Ποιον αναφέρεται;
  	Τι συνέβη;
  	Πότε συνέβη;
  	Πού συνέβη;
  ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ	Οι λεπτομέρειες του άρθρου, που κυρίως απαντούν στα ερωτήματα:
  	Πώς συνέβη;
  	Γιατί συνέβη;
  	Τι άλλο μάθαμε τώρα;
  ΔΗΛΩΣΕΙΣ	Εφόσον το άρθρο περιλαμβάνει δηλώσεις ατόμων σχετικά με το θέμα (είτε είναι μάρτυρες του συμβάντος, είτε αρμόδιοι για τον χειρισμό του, ή εμπειρογνώμονες επί του θέματος), πρέπει να καταγραφεί:
  	Τι ειπώθηκε;
  	Ποιος το είπε;
  	Πώς σχετίζεται με το γεγονός;
  ΒΙΝΤΕΟ, ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΚΑΙ ΛΕΖΑΝΤΕΣ	Εφόσον το άρθρο συνεδεύεται από βίντεο ή φωτογραφίες, πρέπει να υπάρχουν οι αντίστοιχες φράσεις που θα περιγράφουν το περιεχόμενό τους:
  	Τι δείχνει;

   

  Επίσης, κατά τη διενέργεια του ρεπορτάζ να θυμάσαι:
  

  • Να χρησιμοποιείς απλές λέξεις (όπως «άρχισε», «είπε», «τελείωσε») και όχι επιτηδευμένες (όπως «εκκίνησε», «τοποθετήθηκε», «τερμάτισε»).
    
  • Να χρησιμοποιείς συγκεκριμένες περιγραφικές λέξεις (όπως «κόκκινο» και «μπλε», «βροχή» ή «ομίχλη») και όχι προσεγγιστικούς ή αφηρημένους όρους (όπως «έντονα χρώματα» ή «κακές καιρικές συνθήκες»).
    
  • Να μην χρησιμοποιείς περιττά λόγια στο τέλος μιας φράσης (όπως «Περισσότερα θα προκύψουν αργότερα»).
    
  • Να μην χρησιμοποιείς ποσοτικές εκφράσεις που δεν ενημερώνουν με ακρίβεια (όπως "πολύ", "πραγματικά" και "αρκετά").
    
  • Να μην σχετικοποιείς το απόλυτο: Κάτι δεν είναι «σχετικά απίθανο» (είναι «απίθανο»), ή «εξόφθαλμα σαφές», ή «περίπου ουσιώδες»…
    
  • Να μην χρησιμοποιείς τη λέξη «μόλις», καλύπτοντας μια ανεπαρκή χρονική πληροφόρηση. Για παράδειγμα, μην πεις «Ο δήμαρχος μόλις επέστρεψε από την Αθήνα». Τι εννοείς; Τα τελευταία δευτερόλεπτα, λεπτά, ώρες, ημέρες ή… εβδομάδες;
    
  • Να μην υπερθεματίζεις με συναισθηματικές ή δραματικές λέξεις (όπως «εκπληκτικό», «συγκλονιστικό» ή «φαντασμαγορικό»). Αυτά τα δείχνει η ιστορία σου χωρίς να χρειάζεται ετικέτες.
    

   

  Ρεπορτάζ με το StoryMaker

  Έχοντας, λοιπόν, στο μυαλό σου το τι στοιχεία χρειάζεσαι για να γεμίσεις τα «συρτάρια» του άρθρου σου, αυτό που θα μάθαινες στη συνέχεια - αν ήσουν παραδοσιακός ρεπόρτερ των ΜΜΕ - θα ήταν το πώς αντλείς αυτά τα στοιχεία που θα γεμίσουν τα συρτάρια.
  

  Σ΄αυτό το σημείο όμως υπεισέρχεται η διαφοροποίηση του κλασικού από το νέο: Ενώ ο παραδοσιακός ρεπόρτερ είχε σαν εργαλεία του το «δημοσιογραφικό μπλοκάκι» και το μικρόφωνο, αφήνοντας τη φωτογράφιση και το βίντεο στον εξειδικευμένο συνεργάτη του, ο πολίτης δημοσιογράφος είναι «άνθρωπος-ορχήστρα»: Γνωρίζοντας ότι θα πρέπει ο ίδιος να καλύψει σφαιρικά (κείμενο, ήχος, εικόνα) το θέμα, φθάνει στον χώρο του ρεπορτάζ έτοιμος και για περιγραφή και για ερωτήσεις και για σχολιασμό και για οπτικοακουστική κάλυψη. Επιπλέον, γνωρίζει ότι το κοινό του θα τον «διαβάσει» διαδικτυακά, άρα πρέπει - απαραίτητα σχεδόν - να αντλήσει πολυμεσικό υλικό για το άρθρο του.

  Μας προκύπτει λοιπόν ένα «πρωθύστερο»: Πριν εμβαθύνουμε στην τέχνη του ρεπόρτερ, χρειάζεται να σου δώσουμε τα βασικά μαθήματα χειρισμού του κινητού σου για μεικτό ρεπορτάζ, δηλαδή λήψη κειμενικών και ηχητικών πληροφοριών μαζί με λήψη φωτογραφιών/βίντεο.

  Θα το κατορθώσουμε αυτό με το να σου δείξουμε στην πράξη τα «βήματα του ρεπόρτερ», μέσα από την πολυμεσική εφαρμογή StoryMaker, που έχει έτοιμα σχετικά σενάρια για πολίτες-δημοσιογράφους.

  Βήμα πρώτο: Εγκαθιστάς στο κινητό σου το StoryMaker 2 (την τελευταία έκδοση της εφαρμογής) και εγγράφεσαι (μέσω διεύθυνσης e-mail ή μέσω προεγγραφής στη Google).

   
  

   

  Στη συνέχεια… μην περιμένεις λόγια πολλά από μεριάς μας: Θα πρέπει να «διαβάσεις» τη συνέχεια της ενότητας ξοδεύοντας περισσότερο χρόνο στην οθόνη του κινητού σου απ΄ ότι σε αυτήν εδώ την οθόνη.
  

  Βλέπεις, κατ’ αρχάς, ότι μπορείς να «τραβάς» από αριστερά το κύριο μενού. Εκεί, υπάρχουν οι γνωστές βασικές ρυθμίσεις που βρίσκουμε στις εφαρμογές.

  
  

   
  

        

  Έπειτα, μελέτησε τα υπάρχοντα σενάρια της εφαρμογής, αργά και εξονυχιστικά, διαβάζοντας τις περιγραφές τους, ώστε να καταλάβεις τις διαφορές τους.

  Ας κάνουμε το βήμα διαλέγοντας την κάλυψη μιας εκδήλωσης.

   
  

     

  Το StoryMaker σε καθοδηγεί στη συνέχεια για το πώς πρέπει να κινηθείς στον χώρο της εκδήλωσης, σε τι είδους ανθρώπους πρέπει να απευθυνθείς και τι να τους ρωτήσεις, όπως και από το ποια οπτική γωνία πρέπει να κάνεις τη λήψη των φωτογραφιών σου ή του βίντεο.

    

    

        

  Σου υπενθυμίζει τη σημασία της λήψης των προσώπων των ομιλούντων από το ύψος των ματιών τους και σε προτρέπει να βρεις τα στιγμιότυπα λήψης που είναι χαρακτηριστικά για το νόημα και τον τρόπο διεξαγωγής της εκδήλωσης.

   

     

   

  Καθώς θα μιλάς με τους ανθρώπους και θα φωτογραφίζεις / βιντεοσκοπείς τον χώρο, να θυμάσαι ότι εσύ μπορεί να τα βλέπεις όλα, αλλά το κοινό σου θα δει μόνον ό,τι του επιτρέψει ο φακός σου να δει, άρα ψάξε για τις οπτικές που «λένε πολλά».

      

     
  

  
  

  Το StoryMaker σε παροτρύνει στη συνέχεια να βιντεοσκοπήσεις χαρακτηριστικές δράσεις από την εκδήλωση και να ρωτήσεις απλούς συμμετέχοντες (αλλά και ειδικούς) για τη σημασία αυτής της εκδήλωσης.

     

  
  

     

      

  Όταν κρίνεις ότι έχεις ενημερωθεί ικανοποιητικά, κλείσε το ρεπορτάζ διατυπώνοντας το βασικό ερώτημα που επιχειρεί να απαντήσει αυτή η εκδήλωση - και δείξε ένα στιγμιότυπο που ενισχύει όσα είπες.

     

    

  Παίρνεις τη λήψη που χρειάζεσαι για «ανακεφαλαίωση» και – αν δεν χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία και διορθώσεις – αναρτάς το ρεπορτάζ σου εκεί που θα το δουν.
  

     

   

  Συνοψίζοντας:

  Το ρεπορτάζ είναι η επιτόπια συλλογή των στοιχείων, δηλαδή είναι κανονικά «η πρώτη ύλη» ενός άρθρου. Όταν όμως ένα θέμα είναι αποκλειστικά ειδησεογραφικό, τότε το ρεπορτάζ μπορεί να είναι «η όλη ιστορία». Για τον πολίτη-δημοσιογράφο, αυτό είναι ίσως το συχνότερο είδος ιστορίας, οπότε η καλή προπόνηση στο ρεπορτάζ είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Κι επειδή η δημοσιογραφία του είναι διαδικτυακή (άρα, κυρίαρχα πολυμεσική), είναι σκόπιμο να σκέφτεται εξαρχής το ρεπορτάζ σαν μία σύνθεση του γραπτού και προφορικού λόγου με καταγραφές ήχου, εικόνας, βίντεο.

  Για μια τέτοια προπόνηση, αξιοποιούμε μία εφαρμογή φωτογράφισης και βιντεολήψης με «σκηνοθετική ματιά»: Το StoryMaker εμπεριέχει έτοιμα σενάρια διαφόρων τύπων ρεπορτάζ και καθοδηγεί τον χρήστη του βήμα-βήμα στο πώς θα συλλέξει όλο το υλικό που χρειάζεται για να γεμίσει τα «συρτάρια» του άρθρου του.

  
  

   

  Βιβλιογραφία:

   

  • New features in StoryMaker 2 (Οδηγός εγκατάστασης και χρήσης) - βίντεο
    

  https://www.youtube.com/watch?time_continue=29&v=n79gkf81z_Q

  • How to Craft a Social-first News Strategy
    

  https://docs.google.com/file/d/0B-xzjuELypuUakRBRzl0UklrRkk/edit

  •  Storyteller Uprising: Trust & Persuasion in the Digital Age - Hanson Hosein, HRH Media and University Book Store Press, May 2011 (βιβλίο)
    

   

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε3 - Μάθημα 2ο

  Στο μάθημα αυτό θα εμβαθύνουμε στα μυστικά του συνδυασμού ρεπορτάζ με φωτογράφιση – δηλαδή, του φωτορεπορτάζ. Ιδιαίτερα, θα δούμε το τι πρέπει να γνωρίζεις ώστε η χρήση του κινητού ως φωτογραφική μηχανή να σου διασφαλίζει την ποιοτική οπτική σύλληψη στιγμών που χρειάζεται το ρεπορτάζ σου.

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος

  • Φωτορεπορτάζ
    
  • Η σημασία της «οπτικοποίησης»
    

    -     Καδράρισμα

    -     Επιλογή φακού

    -     Γωνία λήψης

    -     Απόσταση από το θέμα

    -     Βάθος πεδίου

    -     Φωτισμός της σκηνής

  • Συμβουλές
    

   

  
  

  
  

  Φωτορεπορτάζ

  

   

  Ζούμε στον αιώνα του «οπτικοακουστικού πολιτισμού», δηλαδή στα χρόνια όπου το κοινό της ενημέρωσης δεν αρκείται στην ανάγνωση ενός γραπτού άρθρου, αλλά περιμένει πλούσιο οπτικο-ακουστικό υλικό να το συνοδεύει και να το υποστηρίζει.

  Από αυτή τη «ζήτηση» προέκυψε η συγχώνευση του ρεπόρτερ και του φωτογράφου στον μεικτό ρόλο του φωτορεπόρτερ.

  Η ειδησεογραφική φωτογραφία εξαρτάται από τον χρόνο και την τοποθεσία. Για να δείξεις στο κοινό τι συνέβη, πρέπει να είσαι παρών στο συμβάν για να τραβήξεις φωτογραφία ή το συμβάν να έχει αρκετή διάρκεια ώστε να προλάβεις να φτάσει εκεί πριν λήξει. Τα πράγματα είναι πολύ λιγότερο αγχωτικά όταν δεν κάνεις ειδησεογραφικό ρεπορτάζ, αλλά φωτογραφίζεις για να καλύψεις θέματα που δεν πιέζονται ασφυκτικά από τον χρόνο.

  Ο φωτορεπόρτερ πρέπει να αναγνωρίζει και να καταγράφει την κορύφωση της δράσης και το δράμα που εκτυλίσσεται μπορτά από τον φακό του. Πρέπει να ενσωματώνει το συναίσθημα του ατόμου που φωτογραφίζει και να αναζητά στιγμές που παρουσιάζουν μια μοναδική πτυχή ενός γεγονότος ή μιας κατάστασης. Το να εκπαιδευτείς σε αυτά περιλαμβάνει χαρακτηριστικά σύνθεσης, όπως το σε ποιο σημείο του κάδρου θα βάλεις το θέμα σου και το πώς θα κατευθύνεις την προσοχή όσων δουν τη φωτογραφία του σε συγκεκριμένο σημείο εστίασης. Επίσης, περιλαμβάνει το να μάθεις να χειρίζεσαι το φως, ώστε αυτό να βοηθά την οπτικοποίηση της ιστορίας και όχι να την παρεμποδίζει.

  Το smartphone που έχεις διαθέτει σίγουρα κάμερα και πρόγραμμα χειρισμού της, αλλά – καθώς είναι φτιαγμένα για τον καθένα και όχι για φωτορεπόρτερ –  συνήθως απλά  προσαρμόζονται αυτόματα σε πιθανά προβλήματα φωτισμού ή σου παρέχουν βελτιωμένες παραλλαγές της λήψης σου. Αυτές είναι αντιδράσεις του λογισμικού στην ανάλυση της σκηνής μπροστά από το φακό, αλλά δεν αρκούν για να μάθεις να αναγνωρίζεις τη σύνθεση και τον φωτισμό που θα παράγουν μια πιο αποτελεσματική φωτογραφία.

  Στην περίπτωση, λοιπόν, που το πρόγραμμα κάμερας του κινητού σου όντως δεν σου παρέχει πολλές ρυθμίσεις, το πρώτο σου βήμα είναι να «κατεβάσεις» μία εφαρμογή (app) που θα προσθέσει στην κάμερα του κινητού σου δυνατότητες ελέγχου της, σαν να είναι πραγματική φωτογραφική μηχανή. Η καλύτερη δωρεάν εφαρμογή που διατίθεται σήμερα είναι η Open Camera. 

   

  
  

   
  Η σημασία της «οπτικοποίησης»

  Η φωτογραφία είναι μια γλώσσα, όπως η γραπτή ή η ομιλούμενη γλώσσα, με το δικό της λεξιλόγιο και τη δική της γραμματική. Ο φωτογράφος εργάζεται με λεξιλόγιο που αποτελείται από τα οπτικά στοιχεία που υπάρχουν γύρω του. Οτιδήποτε μπορεί να είναι ένα οπτικό στοιχείο. Η γραμματική της φωτογραφίας είναι η σειρά με την οποία επιλέγεις τα οπτικά στοιχεία, τα απομονώνεις ή τα συσχετίζεις με άλλα στοιχεία, ή τα υπογραμμίζεις με διαφορετικό τρόπο στη λήψη σου. Η επιλογή και η διάταξη των οπτικών στοιχείων είναι τεχνικές που χρησιμοποιείς για να επικοινωνήσεις μέσω της φωτογραφίας σου μια ιδέα.
  

  Για να γίνεις καλός σ’ αυτές τις τεχνικές χρειάζεται να βλέπεις σκηνοθετικά μία φωτογραφία πριν την πάρεις. Το να σχηματίζεις μια νοητική εικόνα του τι θα πάρεις πριν το πάρεις λέγεται οπτικοποίηση. Αληθεύει ότι όλοι δεν βλέπουν ένα θέμα με τον ίδιο τρόπο - και δεν μπορούν όλοι να οπτικοποιήσουν αμέσως την εικόνα του. Οι περισσότεροι, όμως, μαθαίνουν να «βλέπουν» μέσα από την εξάσκηση και την εμπειρία. Είναι ίσως μια αργή διαδικασία, αλλά αξίζει τον κόπο.

  Η εξάσκηση αρχίζει με το να σκεφτείς το εξής: Η άμεση αντίδραση όλων μας όταν βλέπουμε ένα ενδιαφέρον θέμα είναι το φωτογραφίσουμε αμέσως, κάνοντας αρκετές λήψεις από το ίδιο σημείο. Όμως, θα είναι πολύ ποιοτικότερο το αποτέλεσμα αν το φωτογραφίσεις από διάφορες γωνίες λήψεις, με διαφορετικές συνθέσεις του σκηνικού. 

  Ξεκίνα, λοιπόν, τις δοκιμαστικές φωτογραφήσεις σου, ελέγχοντας τα ακόλουθα:

   

  1) Καδράρισμα

  • Η εικόνα περιλαμβάνει όλο το θέμα ή εν μέρει;
    
  • Γιατί έχουν αποκοπεί συγκεκριμένα στοιχεία;
    
  • Πού βρίσκεται το κέντρο της εικόνας;
    
  • Το πιο σημαντικό στοιχείο της εικόνας γεμίζει το κάδρο ή βρίσκεται αποκομένο στο κέντρο του κάδρου;
    
  • Αν συμβαίνει ένα από τα δύο, πότε η εικόνα δείχνει «μπουκωμένη» και πότε αδύναμη;
    
  • Φωτογράφισες κάτι που κινείται; Ποια θέση έχει στο κάδρο σου; Αν σου ξέφυγε αρκετά ώστε να φτάσει στην άκρη του κάδρου, νιώθεις ότι «χάθηκε η κίνηση»;
    

   
  2) Επιλογή φακού

  • Έκανες ζουμ (με τηλεφακό ή μέσω λογισμικού); Αν ναι, μήπως η φωτογραφία σου δίνει την αίσθηση ότι είσαι αδιάκριτος, δρώντας σαν παπαράτσι;
    
  • Αν χρησιμοποίησες τον κανονικό φακό, αισθάνεσαι ότι το κοινό σου νοιώθει πιο άνετα με τη φωτογραφία;
    
  • Αν χρησιμοποίησες ευρυγώνιο φακό, μήπως δραματοποιείς τη σκηνή, θέτοντας το κοινό σου σε κατάσταση αναμονής;
    

   

  3) Γωνία λήψης

  • Πήρες το θέμα σου από χαμηλά προς τα πάνω ή από ψηλά προς τα κάτω; Η λήψη από χαμηλά κάνει τα άτομα να δείχνουν πιο εντυπωσιακά, ενώ η λήψη από ψηλά τα μειώνει (ωστόσο δείχνει περισσότερα στοιχεία αν καλύπτεις πλήθος ανθρώπων).
    
  • Αν στο όλο σκηνικό της φωτογραφίας σου υπάρχουν άξονες (τοίχοι, φράχτες, δρόμοι, ποτάμια…), η λήψη τους σε οριζόντια διάταξη θα σου δώσει μία στατική εικόνα. Αντίθετα, αν τους πάρεις έτσι ώστε να τέμνονται διαγώνια, η τελική εικόνα θα είναι δυναμική και «τρισδιάστατη».
    

   

  
  4) Απόσταση από το θέμα

  • Οι λήψεις από πολύ μακριά είναι κατάλληλες μόνο για τοπία ή αεροφωτογραφήσεις.
    
  • Οι λήψεις από μακριά είναι κατάλληλες για ομάδες ανθρώπων, καθώς τους βάζουν όλους στο κάδρο.
    
  • Οι λήψεις από μέση απόσταση είναι κατάλληλες για ένα ή δύο άτομα και επιτρέπουν την παρατήρησή τους χωρίς την αίσθηση ότι τους ενοχλείς.
    
  • Οι λήψη σχετικά κοντινών πλάνων (π.χ. μέση και επάνω του σώματος) βοηθούν την εστίαση της προσοχής του κοινού σε κάτι σημαντικό.
    
  • Οι κοντινές λήψεις (πρόσωπα) θέτουν το κοινό σε στενή σχέση με το θέμα, επιτρέποντας την παρατήρηση εκφράσεων και συναισθημάτων.
    
  • Οι υπερβολικά κοντινές λήψεις (μέρος του προσώπου) μπορούν να λειτουργήσουν αντίστροφα (να αυξήσουν την απόσταση θέματος-κοινού), καθώς κάνουν το γνώριμο να φαίνεται άγνωστο.
    

   

  5) Βάθος πεδίου

  • Η ολική εστίαση (όπου ολόκληρη η σκηνή είναι καθαρή στο κάδρο) κάνει τη φωτογραφία «επίπεδη», σε βαθμό που να φαίνεται αφύσικη.
    
  • Η επιλεκτική εστίαση (όπου κάποια τμήματα είναι καθαρά, ενώ άλλα όχι) επιτρέπει στο κοινό να αντιληφθεί αμέσως το είναι σημαντικό.
    
  • Η μαλακή εστίαση (όπου τα στοιχεία της εικόνας ελαφρά θολώνουν) είναι κατάλληλη μόνο για δημιουργία κλίματος νοσταλγίας ή ονείρου.
    

   

  6) Φωτισμός της σκηνής

  Ο χειρισμός του φωτισμού είναι η πεμπτουσία της φωτογραφικής τέχνης. Για τις δημοσιογραφικές ανάγκες, όμως, θα αρκεστούμε στα παρακάτω βασικά. Το ποια τελικά θα διαλέξεις και πότε, είναι κάτι που μαθαίνεται μέσα από πολύ πρακτική εξάσκηση.
  

  • Ο έντονος φωτισμός συνδέεται με νότα αισιοδοξίας.
    
  • Ο χαμηλός φωτισμός μπορεί να δείχνει σκοτεινή διάθεση, λύπη, μοναξιά.
    
  • Ο οπίσθιος φωτισμός μπορεί να δημιουργήσει φωτοστέφανο γύρω από το άτομο, προσδίδοντάς του αίγλη ή πνευματικότητα.
    
  • Μια ακτίνα φωτός μέσα σε σκοτεινή σκηνή τονίζει την αντίθεση ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, προσδίδοντας συναισθηματική φόρτιση.
    

   

  
  

  
  

   Συμβουλές:

  • Μη χρησιμοποιείς φλας παρά μόνον αν είναι απολύτως αναγκαίο. Μια ενδιάμεση λύση είναι να φωτογραφίσεις με τη ρύθμιση DRO ή HDR (High Dynamic Range).
    
  • Μην κάνεις ζουμ με το λογισμικό του κινητού σου.
    
  • Αν θέλεις να τραβήξεις κοντινά πλάνα, πλησίασε το θέμα με τα πόδια – όχι με το λογισμικό του κινητού.
    
  • Εάν το κινητό σου (ή η εφαρμογή που εγκατέστησες) επιτρέπει τη λήψη σε μορφή RAW, προτίμησέ την λόγω ποιότητας. Απλά, θα χρειαστεί να έχεις πολύ αποθηκευτικό χώρο διαθέσιμο (SD card).
    
  • Να κάνεις πολλές λήψεις μαζί της ίδιας εικόνας (burst mode), ώστε να μπορείς να επιλέξεις μετά την καλύτερη. (Αρκεί – και πάλι – να έχεις άφθονο χώρο αποθήκευσης).
    
  • Τήρησε τον κανόνα των τρίτων: Εστιάστε περίπου στο 1/3 της όλης σκηνής που μπαίνει στο κάδρο σου. Αυτό θα επιτρέψει στο κοινό σου να εντοπίσει το σημαντικό αλλά και να αντιληφθεί το πλαίσιο της συγκεκριμένης στιγμής.
    
  • Ενεργοποίησε τη ρύθμιση αποθήκευσης της κάθε φωτογραφίας μαζί με τα μετα-δεδομένα χρόνου και τόπου λήψης (GPS), ώστε να μην μπορεί να αμφισβητηθεί.  
    

  
  

  Για παράδειγμα, δες τα βήματα στην Open Camera:

   

  

  

  

  

  

  
  

   

  • Στην περίπτωση που δεν χρησιμοποιείς πλαίσιο ή μια λαβή σταθεροποίησης, ενεδρεύει το σοβαρό ενδεχόμενο οι λήψεις σου να μην είναι παράλληλες με τον ορίζοντα. Η Open Camera σου προσφέρει μία ρύθμιση που κλειδώνει τον ορίζοντα. Είναι το “Auto Level”. To αντίτιμο, όπως, που πληρώνεις είναι βαρύ: όσο μεγαλύτερη είναι η κλίση του κάδρου τόσο περικόπτεται το κάδρο στην τελική φωτογραφία – και η ανάλυση της φωτογραφίας. 

  
  

  Θυμήσου:

  • Φωτογραφίζεις τα συμβάντα γιατί θες να αναδείξεις την αλήθεια. Επομένως, το φωτορεπορτάζ σου δεν πρέπει να είναι προκατειλημμένο, παίρνοντας το μέρος κάποιου. Ιδανικά, οι εικόνες σου πρέπει να δείχνουν με ακρίβεια τα γεγονότα, όπως είναι. Στην πράξη, είναι δύσκολο να παραμείνει ο φωτορεπόρτερ απόλυτα αντικειμενικός αλλά, τουλάχιστο, πρέπει να είσαι ειλικρινής με τις επιλογές λήψεις που κάνεις – ειλικρινής προς το κοινό σου. Μην παραποιείς ποτέ τις φωτογραφίες σου.
    
  • Ό,τι εκτυλίσσεται σε δημόσιο χώρο είναι «φωτογραφίσιμο». Ωστόσο, όταν εστιάζεις σε πρόσωπα, έχει δικαίωμα το άτομο που φωτογραφίζεις (ή ο γονιός του, αν πρόκειται για παιδί) να αρνηθεί τη λήψη του. Τότε, πρέπει να σβήσεις μπροστά του τη φωτογραφία.
    

       

   

  Χρήσιμο:

  To Mural είναι ένα δωρεάν λογισμικό ανοιχτού κώδικα για Windows/iOS/Linux, που προσφέρει τη δυνατότητα συρραφής φωτογραφιών, ήχου βίντεο και κειμένου, με σκοπό τη δημιουργία «οπτικοποιημένης ιστορίας».

  Παράδειγμα: https://stories.getmural.io/isisarts/forage/

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Στην εποχή μας, όλοι γνωρίζουμε να βγάζουμε φωτογραφίες με το κινητό μας. Ωστόσο, η κίνηση,η δράση και η πίεση του χρόνου στο φωτορεπορτάζ είναι παράγοντες που οδηγούν σε απογοητευτικά αποτελέσματα. Για να ανταπεξέλθουμε, χρειάζεται να μελετήσουμε προσεκτικά το πώς γίνεται το καδράρισμα, ποιόν φακό χρησιμοποιούμε κατά περίπτωση, με ποια γωνία λήψης προσεγγίζουμε το θέμα, τι κάνουμε ανάλογα με το πόσο απέχουμε από το αντικέιμενο της φωτογράφισης, πώς αλλάζει τη λήψη η ρύθμιση του βάθους πεσίου και αντιμετωπίζουμε ή ελέγχουμε τον φωτισμό της σκηνής.

  Εκτός από αυτά, υπάρχουν και συμβουλές γενικών ρυθμίσεων ή συμπεριφοράς που είναι καλό να ακολουθούμε πιστά.

  
  

  
  

  Βιβλιογραφία:

   

  • Open Camera Help
    

  https://opencamera.sourceforge.io/help.html

  • Composition - most important thing in Photography!
    

  https://www.youtube.com/watch?v=ZR2zlG8sc38

  • The photographer’s story - The Art of Visual Narrative - Michael Freeman, ILEX, 2012 (βιβλίο)
    

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε3 - Μάθημα 3ο

  Με το τρίτο μάθημα θα ολοκληρώσουμε το θέμα της «οπτικοποιημένης δημοσιογραφίας» με το πιο πολυμεσικό κομμάτι του, το βιντεορεπορτάζ. Είναι πολυμεσικό διότι μπορεί να συνδυάζει εικόνα, κινούμενη εικόνα, ήχο (ζωντανό ή και εκ των υστέρων) και κείμενο. Υπάρχουν αρκετά που πρέπει να μάθεις για να διευθύνεις αυτή την «ορχήστρα»: τη ρύθμιση της τεχνολογίας, τη ρύθμιση του χειρισμού της, τον έλεγχο της φωνής σου και την επεξεργασία του βίντεο και του ήχου του.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  • Βιντεο-ρεπορτάζ
    
  • -  Επιλογές βιντεολήψης
    
  • Η επεξεργασία του βίντεο
    
  • H φωνή του ρεπόρτερ
    
  • Η επεξεργασία του ήχου
    

   

  
  

  Βιντεορεπορτάζ

  
  

  Από τεχνική σκοπιά, το βιντεορεπορτάζ δεν είναι παρά μια προέκταση του φωτορεπορτάζ: Συρραφή διαδοχικών φωτογραφιών, συν ηχογράφηση, συν κειμενογράφηση. Γι’ αυτό και εφαρμογές όπως το Open Camera περιλαμβάνουν την βιντεοσκόπηση ως εγγενή δυνατότητα.

  • Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις πριν αρχίσεις ένα βιντεορεπορτάζ είναι να… γυρίσεις το κινητό σου σε «Airplane Mode». Ο λόγος είναι ότι δεν θα ήθελες να διακοπεί η λήψη σου από κάποιο τηλεφώνημα.
    

  
  

  • Το δεύτερο είναι να σκουπίσεις τον φακό σου με το ειδικό πανάκι καθαρισμού γυαλιών που πάντα πρέπει να έχεις μαζί σου.
    

  
  

  • Το τρίτο είναι να έχεις επιλεγμένη τη ρύθμιση «Use Camera2 API», ώστε να έχεις τη δυνατότητα χειροκίνητων ρυθμίσεων της κάμερας. Οπότε, τώρα, πρέπει να σιγουρευτείς ότι έχεις αποεπιλεγμένη τη ρύθμιση αναγνώρισης προσώπων (Face Detection) και τη ρύθμιση αυτόματης εστίασης (Auto Focus). Διαφορετικά, το βίντεό σου θα βγει… μεθυσμένο: η κάμερα θα εστιάζει διαδοχικά σε διάφορα στοιχεία της εικόνας, χωρίς τον έλεγχό σου.
    

  
  

  • Το τέταρτο είναι να αποφασίσεις αν θα έχεις επιλεγμένη ή  αποεπιλεγμένη την σταθεροποίηση εικόνας μέσω λογισμικού (Image Stabilization): Ενώ μας την προσφέρουν τα σύγχρονα smartphones, το κάνουν με επιπτώσεις στην τελική ποιότητα της εικόνας. Το πόσο την «φτωχαίνουν» εξαρτάται από το κινητό που έχεις - και για να δεις το πόσο ,θα πρέπει πρώτα να έχεις κάνει δοκιμές με και χωρίς τη συγκεκριμένη επιλογή. Πάντως, αν ήδη έχεις αγοράσει λαβή σταθεροποίησης, σίγουρα μπορείς να την αποεπιλέξεις.
    

  
  

  • Επίσης, αν χρησιμοποιείς εξωτερικό μικρόφωνο, θα πρέπει να είσαι σίγουρος ότι έχεις επιλεγμένη τη σχετική ρύθμιση.
    

   

  
  

  Χρήσιμο:

  Παίρνεις συνέντευξη σε θορυβώδη δρόμο αλλά δεν έχεις εξωτερικό μικρόφωνο; Σύνδεσε στο κινητό τα… ακουστικά σου και πλησίασέ τα στον άνθρωπο για να μιλήσει. Θα δουλέψει!

        

  • Έπειτα, πρέπει να έχεις επιλεγμένη την κατάλληλη ρύθμιση για την ανάλυση του βίντεο: Αν πρόκειται για ντοκιμαντέρ που θα αναπαραχθεί τηλεοπτικά, ίσως είναι σκόπιμο να διαλέξεις την ανάλυση 4Κ – αν βεβαίως έχεις τεράστιο αποθηκευτικό χώρο. Αν όχι, τότε η επιλογή HD είναι είναι η καλύτερη, με την SD απλώς ικανοποιητική.
    

  
  

  
  

  Προειδοποίηση:

  Η λήψη με υψηλή ανάλυση (4Κ) θερμαίνει το κινητό τηλέφωνο. Ιδιαίτερα αν γίνεται με λιακάδα (όπως συχνά είναι οι συνθήκες στη χώρα μας) τότε απειλείται υπερθέρμανση, που το λιγότερο θα αλλοιώσει τα χρώματα της λήψης σου και, το περισσότερο, θα... καταστρέψει το κινητό σου. Πρώτο μέτρο προφύλαξης, λοιπόν, είναι το κατέβασμα της ανάλυσης και δεύτερο η χρήση κάποιου σκιαδίου για το κινητό. Το σκιάδιο (ομπρελίτσα) είναι πιο εύκολο αν χρησιμοποιείς "πλαίσιο σταθεροποίησης" για το κινητό, οπότε το φτιάχνεις με σύρμα και χαρτί και το γαντζώνεις στο πλαίσιο.  

  
  

  • Πολύ σημαντική είναι επίσης η ρύθμιση που θα έχεις επιλέξει για των αριθμό των καρέ ανά δευτερόλεπτο (Video frame rate): Τα 25 fps είναι ο αριθμός των καρέ που χρειάζεσαι εφόσον βρίσκεσαι στην Ελλάδα - και γενικά στην Ευρώπη/Ασία/ Αφρική/Ωκεανία. Αν βρίσκεσαι στην Αμερική, τότε πρέπει να επιλέξεις 30 fps για… να μην βλέπεις τα αναμένα φώτα των πόλεων να τρεμοπαίζουν (λόγω του ότι εκεί η συχνότητας του ρεύματος είναι 60 Hz ενώ σε εμάς 50). Αν, πάλι, θέλεις να βιντεοσκοπίσεις κάτι σε αργή κίνηση (Slow Motion), με υψηλή ποιότητα λήψης, τότε θα χρειαστεί να ανεβείς στα 50 ή 100 fps στην Ευρώπη, ενώ στην Αμερική στα 60 /120 fps.

       Βιντεοσκοπούμε με 25 fps όπου το ρεύμα έχει 50 Hz και με 30 όπου έχει 60.

   

  Τώρα, μπορείς να βγεις στον δρόμο, έχοντας υπόψη σου τα ακόλουθα:

   

  Επιλογές βιντεολήψης

  
  

  1. Εικόνα λήψης

  Πώς θα κινείς την «κάμερα»; Πώς αποφασίζεις την κάθε επιλογή; Πώς θα τοποθετείσαι σε σχέση με το αντικείμενο της λήψης σου;

  • Pan λέγεται η οριζόντια κίνηση της κάμερας, από μια στεθερή θέση. Θα επιτρέψει στο κοινό σου να δει το όλο σκηνικό, ή να παρακολουθήσει ένα θέμα από απόσταση.
    
  • Dolly λέγεται η παρακολούθηση του θέματος από κοντά, με ομαλή οριζόντια κίνηση Θα επιτρέψει στο κοινό σου να ακολουθήσει το θεμα από μια στενή εγγύτητα.
    
  • Tilt είναι η κλίση της κάμερας από το ίδιο οριζόντιο επίπεδο, ώστε το κοινό σου να παρακολουθήσει μια κίνηση προς τα πάνω ή προς τα κάτω.
    
  • Crane είναι η μετακίνηση της ίδιας της κάμερας (του κινητού) προς τα επάνω ή προς τα κάτω, προκειμένου να προσφέρει διαφορετική οπτική του θέματος.
    
  • Handheld είναι η σκόπιμα ερασιτεχνική λήψη, προκειμένου να πάρει το κοινό την αίσθηση μιάς δραματικής και αιφνίδιας εξέλιξης. 
    
  • Zoom είναι η μεταβολή της απόστασης εστίασης: Μεγεθύνοντας επιτρέπεις στο κοινό να δει λεπτομέρειες, ενώ σμικρύνοντας πλαισιώνεις καλύτερα το θέμα σου με το γύρω σκηνικό. Θυμήσου όμως ότι το ζουμ μεγέθυνσης μέσω λογισμικού χαλάει την ποιότητα της εικόνας. Είναι καλύτερο να χρησιμοποιήσεις εξωτερικό μαγνητικό τηλεφακό.  
    

   

  2. Ήχος λήψης

  Από πού προέρχεται ο ήχος του βίντεο και πώς χρησιμοποιείται;

  • Διηγητικός ήχος (Diegetic sound) είναι ο ήχος που συλλαμβάνεται μαζί με τη λήψη των εικόνων.
    
  • Εξωδιηγητικός ήχος (Extradiegetic) είναι αυτός που προστίθεται στο βίντεο μετά τη λήψη του. Μπορεί να είναι η προσθήκη αφήγησης από πλευράς του δημοσιογράφου ή μπορεί να είναι η προσθήκη κάποιας μουσικής επένδυσης. Θυμήσου, σε αυτό το σημείο, ότι αν κάνεις ρεπορτάζ και όχι ντοκιμαντέρ δεν προσθέτεις μουσική: Το ρεπορτάζ είναι η πιστή απεικόνιση της πραγματικότητας, χωρίς στολίδια.
    

  Η προσθήκη εξωδιηγητικού ήχου μάς φέρνει τώρα στο επόμενο σημαντικό θέμα, που είναι η επεξεργασία του βίντεο μετά τη λήψη του.

   

  Η επεξεργασία του βίντεο

  Οι εφαρμογές βιντεολήψης δεν διαθέτουν συνήθως εργαλεία επεξεργασίας του βίντεο. Η Open Camera επιτρέπει μόνο τον έλεγχο της περικοπής του (Trim). Για περισσότερες δυνατότητες – όπως η σύνθεση πολλών βίντεο, τα εφέ μετάβασης από το ένα στο άλλο, η περιστροφή τους, η αλλαγή της ταχύτητας προβολής, η ένθεση βίντεο σε βίντεο (PIP) και η προσθήκη ήχου – θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε άλλη εφαρμογή. Η πιο καλή, γρήγορη και δωρεάν που βρήκαμε είναι το Vlogit.
  

  (Πολύ καλό είναι και το KineMaster, αλλά προβάλλει διαφημίσεις που σίγουρα ενοχλούν).

  Σημείωση: 

  Το Vlogit μπορεί να συνδεθεί εσωτερικά με την Open Camera και να κάνει λήψη βίντεο μέσω αυτής [Επιλογή “From Camera” > “Open Camera”].

   

  Η όλη διαδικασία στο Vlogit έχει μόλις 4 βήματα:
  

  1. Εισαγωγή βίντεο και φωτογραφιών: Τραβάς βίντεο μέσα από το Vlogit (με την κάμερα του κινητού σου ή την εφαρμογή Open Camera [Επιλογή “From Camera” > “Open Camera”], ή εισάγεις από τη βιβλιοθήκη υπάρχοντα βίντεο και φωτογραφίες για επεξεργασία. Εκτός από την εισαγωγή από τη βιβλιοθήκη, η Vlogit επιτρέπει την εισαγωγή φωτογραφιών και βίντεο απευθείας από λογαριασμούς κοινωνικών μέσων όπως το Facebook, το Instagram και το Google Drive.
     
  2. Προσθήκη τίτλου:  Το Vlogit προσφέρει πάνω από 10 προσαρμόσιμους τύπους εισαγωγικών τίτλων για να ξεκινήσεις το βίντεό σου.
     
  3. Αν θες, μπορείς να προσθέσεις σε όποιο σημείο του βίντεο κείμενα, μουσική και εφέ.
     
  4. Όταν τελειώσεις την επεξεργασία, μπορείς να πάρεις μια «οθονιά» από το βίντεό σου και να φτιάξεις μια μικρογραφία με κείμενο (video thumbnail) για να προβάλεις το βίντεό σου στο YouTube ή το Instagram.
     

   

  Για μια εισαγωγή στην επεξεργασία βίντεο με το Vlogit, δες αυτό:

  
  

  (Η παρουσιάστρια κακώς το ονομάζει «εργαλείο ειδικά για το YouTube», καθώς το Vlogit επιτρέπει και την αποστολή σε YouTube, Facebook, Twitter, Instagram, και σώζει το βίντεο στο κινητό τηλέφωνο ή σε διαδικτυακό δίσκο).

   

  H φωνή του ρεπόρτερ

  Για το πώς θα ακούγεσαι σωστά σε ένα βιντεορεπορτάζ, υπάρχουν κάποιες «καλές πρακτικές» που ακολουθούν οι ρεπόρτερ του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, που σκόπιμο είναι να υιοθετήσεις κι εσύ:
  

  1) Βηματοδότηση και διάρκεια

  Η βηματοδότηση έχει να κάνει με τον ρυθμό εκφοράς της ομιλίας σε ένα βιντεορεπορτάζ, προκειμένου να βοηθηθεί το κοινό στο να την συλλάβει. Για τους περισσότερους ανθρώπους, οι λέξεις προσλαμβάνονται γρηγορότερα από το μάτι (ανάγνωση) απ’ ότι από το αυτί (ακρόαση). Το μάτι μπορεί να «πιάσει» 250 λέξεις το λεπτό, ή περισσότερο. Εσύ όμως, αν τις πεις τόσο γρήγορα… κανείς δεν θα σε καταλάβει, γιατί το αυτί του δεν το αντέχει.

  Οι έμπειροι, λοιπόν, ρεπόρτερ φροντίζουν να μιλούν με ρυθμό τρεις (3) περίπου λέξεις ανά δευτερόλεπτο, ή περίπου 180 λέξεις/λεπτό. Αν πάς πιο αργά θα ακούγεσαι σαν… κοιμισμένος, αν πας πιο γρήγορα θα γελάνε όλοι με τον «Παπατρέχα».

  Επίσης, να θυμάσαι ότι πέρα από τον βηματισμό σημασία έχει και η διάρκεια: Δεν είναι ο δημοσιογράφος ο πρωταγωνιστής της «ταινίας» αλλά το θέμα του. Άρα, τα λόγια σου «λίγα και καλά».

  2) Ροή και ευφράδεια

  Η ομαλή, ψύχραιμη και καθαρή ομιλία είναι χρυσός. Αντίθετα, αν ακούγεσαι νευρικός, πρόχειρος, διστακτικός ή… τραυλός, έχασες το κοινό σου. Όταν σε βλέπουν στην οθόνη να περιγράφεις τα δρώμενα, το τελευταίο που θέλουν είναι να σε ακούν να σέρνεις τις λέξεις και να τις μπολιάζεις με «εεεμ» και «ααα». Προπονήσου στον καθρέφτη για να βελτιωθείς, βιντεοσκόπησε τον εαυτό σου να μιλάει και βρες τη συνταγή που θα «σε φέρνει στα ίσα σου» πριν βγεις στον φακό.

  3) Πότε βγαίνεις στον φακό;

  
  

  Η εμφάνιση του δημοσιογράφου/βιντεολήπτη στον φακό (το λεγόμενο «Standup») γίνεται για «γέμισμα» της ιστορίας, κυρίως για τους εξής λόγους:

  • Για να καταγράψεις την παρουσία σου στον χώρο του ρεπορτάζ και να απαντήσεις στο ερώτημα «Πού είμαι και γιατί είμαι εδώ;». Άρα, πρέπει να αρχίσεις καθορίζοντας ποιος είσαι, την τοποθεσία που βρίσκεσαι και το τι συμβαίνει.
    
  • Για να περιγράψεις κάτι που προηγήθηκε της ιστορίας που τώρα δείχνεις με το βίντεό σου.
    
  • Για να αλληλεπιδράσεις με τα πρόσωπα του θέματος της ιστορίας σου.
    
  • Για να δημιουργήσεις «γέφυρα» ανάμεσα σε δύο στοιχεία της ιστορίας σου (ακόμη κι αν πρόκειται για μετάβαση σε αντιδιαμετρικό σημείο βιντεολήψης, ή αλλαγή τοποθεσίας).
    
  • Για να δείξεις και να επισημάνεις κάτι.
    
  • Για να καλύψεις το όποιο οπτικό κενό της ιστορίας σου, επειδή δεν έχεις σχετικό βίντεο.
    
  • Για να εξηγήσεις το τι ενδέχεται να επακολουθήσει - επειδή, βεβαίως, δεν έχεις να δείξεις βίντεο από κάτι που δεν έχει ακόμη συμβεί.
    

  Εντέλει, είναι κατανοητό να είσαι νευρικός όταν πρόκειται να εμφανιστείς στην κάμερα. Το να κρατήσεις την παρουσία σου σύντομη και εστιασμένη θα σε βοηθήσει:

  • Μην «βγεις» για πάνω από 12 - 20 δευτερόλεπτα κάθε φορά και μην πεις περισσότερες από δύο (2) φράσεις – εκτός κι αν όντως το απαιτεί το θέμα.
    
  • Πριν αρχίσεις να μιλάς, πάτα το εικονίδειο της εμπρός κάμερας (Selfie) και δες πώς δείχνεις – έστω κι αν κάνεις τη λήψη με τον πίσω φακό, για υψηλότερη ανάλυση. Δώστε προσοχή στο φως και βεβαιώσου ότι δεν θα το έχεις πίσω σου.
    
  • Θυμίσου να είσαι φυσικός. Ακόμη κι αν κρατάς μικρόφωνο στο χέρι, χρησιμοποίησε το άλλο σου χέρι εκφραστικά, για την «οπτικοποίηση των όσων λες».
    
  • Μίλα στην κάμερα σαν να είναι άνθρωπος. Μην της φωνάζεις! Ακόμη κι αν βρίσκεσαι σε θορυβώδες περιβάλλον, το μικρόφωνο θα πιάσει τη φωνή σου.
    
  • Αν πρόκειται να μετακινηθείς από τη θέση σου την ώρα που μιλάς, καν’ το για τον εξής λόγο: «Πάω για να δείξω κάτι στο κοινό μου». Μην περπατάς άσκοπα. Επίσης, άρχισε να περπατάς πριν αρχίσεις να μιλάς και σταμάτα όταν είναι να μιλήσεις.
    
  • Αν πρόκειται για συνέντευξη, συζήτησε με τον συνεντευξιαζόμενο στο ίδιο οπτικό επίπεδο, κοιτώντας τον/την στα μάτια, εκτός κι αν έχεις συγκεκριμένο λόγο για λήψη από υψηλή ή χαμηλή γωνία.
    
  • Τέλος, όταν τελειώσεις τη βιντεολήψη του ομιλούντος εαυτού σου, μην φύγεις χωρίς να ελέγξεις πώς βγήκες. Αν δεν είσαι ικανοποιημένος, κάνε κι άλλη λήψη. Είναι, γενικά, καλή πρακτική το να βλέπεις το όλο βιντεορεπορτάζ πριν φύγεις από τον χώρο, γιατί… μετά θα είναι αργά.
    

   

  4) Η προσθήκη ομιλίας εκ των υστέρων (Voice Over)

  Αν θέλεις να προσθέσεις εισαγωγή, περιγραφές ή εξηγήσεις στο ρεπορτάζ σου, κάν’το αφού  τελειώσεις – στο Vlogit, με την επιλογή "Voice Over".

  
  

   

  Σημαντικό:

  Αν πρόκειται για θέμα στο οποίο γνωρίζεις τι θέλεις να πεις και να ρωτήσεις (όπως είναι μια προγραμματισμένη συνέντευξη) και βιντεοσκοπείς μόνος σου, τότε δεν θα έχεις την ευχέρεια να κοιτάς τις σημειώσεις σου σε μπλοκάκι ή σελίδες χαρτί. Θα «σε σώσει» το να έχεις εγκατεστημένη μία εφαρμογή όπως το Oratory (iPhone/Android, δωρεάν), η οποίο μπορεί να σου εμφανίζει στην οθόνη του κινητού κυλιόμενο το κείμενό σου (autocue).

   

  Η επεξεργασία του ήχου

  Λόγω των συνθηκών εργασίας του πολίτη-δημοσιογράφου (σε θορυβώδεις χώρους), η ποιότητα του ήχου στο βίντεο συχνά παρουσιάζει προβλήματα. Οι εφαρμογές επεξεργασίας βίντεο – όπως το Vlogit – παρέχουν χειρισμό τοποθέτησης ή περικοπής του ήχου στο βίντεο, αλλά όχι βελτίωσή του.
  

  Η απλή λύση είναι να ηχογραφείς μέσω εφαρμογής που έχει φίλτρο θορύβου, όπως το Voice Recorder Skyro ή το ClearRecord Lite. Αλλά η επαγγελματική λύση είναι να παίρνεις τον ήχο από το βίντεο και να τον περνάς σε ένα καλό πρόγραμμα επεξεργασίας ήχου, όπως το Αudacity (Windows, Mac OS X, GNU/Linux – δωρεάν). Δυστυχώς, όμως, το Audacity δεν διατίθεται ως εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, ούτε υπάρχει ακόμη κάποια τέτοια εφαρμογή με τις δυνατότητές του.

  Για το πώς γίνεται το «κούρεμα του θορύβου» στο Audacity, δες εδώ:

   

  Αν, λοιπόν, χρειάζεσαι να «βγάλεις τον θόρυβο» από κάποιο βίντεό σου, ή να αυξήσεις/μειώσεις την ένταση της φωνής σου σε κάποια σημεία μιάς συνέντευξης, ο δρόμος σου θα είναι ο εξής:

  1. Μετατροπή αντιγράφου του βίντεο σε ηχητικό αρχείο (πχ. mp4 > mp3) μέσω κάποιας αντίστοιχης εφαρμογής, όπως το Media Converter (iPhone/Android – δωρεάν).
     
  2. Εισαγωγή του ηχητικού αρχείου στο Audacity και επεξεργασία του.
     
  3. Μεταφορά του βελτιωμένου ηχητικού αρχείου στο κινητό σου.
     
  4. Άνοιγμα στο Vlogit του αρχικού σου αρχείου βίντεο και αφαίρεση του ήχου [επιλογή Mute]. Στη συνέχεια, πρόσθεση το επεξεργασμένου ηχητικού αρχείου, έλεγχος της σωστής τοποθέτησης στη ροή και… σώσιμο.
     

   

  Σημαντικό:

  Η πιο παραγωγική (και λιγότερο επιβρυντική για το κινητό σου) σειρά εργασιών στην επεξεργασία βίντεο και ήχου, είναι:

  1. Πρώτα, ασχολείσαι με την κοπτορραπτική του περιεχομένου (μοντάζ).
     
  2. Έπειτα, επεξεργάζεσαι το μονταρισμένο περιεχόμενο από το τέλος προς την αρχή και επεξεργάζεσαι (ή και προσθέτεις) τον ήχο.
     
  3. Τέλος, κάνεις τις οριστικές ρυθμίσεις διαμόρφωσης προβολής (format, αριθμός καρέ/δευτερόλεπτο κλπ.) και παράγεις το βίντεο.
     

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Το βιντεορεπορτάζ σπάνια «βγαίνει με τη μία». Είτε λόγω των συνθηκών βιντεολήψης και ηχοληψίας, είτε λόγω των αναγκών διαχείρισης του περιεχομένου για να χωρέσει σε συγκεκριμένα χρονικά όρια, χρειάζεται η προσεκτική επεξεργασία του.

  Το καλό αποτέλεσμα ξεκινά από τις σωστές επιλογές βιντεολήψης στο λογισμικό του κινητού σου και την φροντίδα σου για τα σωστά επίπεδα ήχου, χωρίς θόρυβο. Συνεχίζεται με την επεξεργασία του βίντεο, την μείξη ή και την πρόσθεση σκηνών, εικόνων, τίτλων, κειμένων και φωνής και την επεξεργασία του ήχου. Τελειώνει με τις ρυθμίσεις εξαγωγής στην επιθυμητή διαμόρφωση.

  
  

   

  Βιβλιογραφία:

   

  • Δείγμα βιντεορεπορτάζ με κινητό (του Dougal Shaw, BBC)
    

  https://www.facebook.com/bbcnews/videos/10155322030712217/

  • Open Camera App Tutorial - Filming with Android Camera Apps!
    

  https://www.youtube.com/watch?v=fQOMbaDaMN8

  • Οpen Camera Android App Crop Guide
    

  https://www.youtube.com/watch?v=ymrbIAn0Q4g

  • iPhone Mobile Journalism -- Camera
    

  https://www.youtube.com/watch?v=pcdOBcJP-PI  

  • Tutorial - Introduction to Mobile Journalism (MoJo)
    

  https://www.youtube.com/watch?v=rBkG8qXdTyM

  • How to get cinematic footage on an iPhone
    

  https://www.youtube.com/watch?v=1SLGQsL9MC8

  • Πώς να κάνεις επεξεργασία βίντεο με κινητό, δωρεάν - Vlogit Video Tutorial
    

  https://www.youtube.com/watch?v=CchtXUD9K5g

  • How to edit videos on iPhone or Android, with Vlogit
    

  https://www.youtube.com/watch?v=tZZNlqtkKys&t=322s

  • Audacity: Complete Tutorial Guide to Audacity for Beginners
    

  https://www.youtube.com/watch?v=aCisC3sHneM

  
  

  Κουίζ: 2

• Ενότητα 4

  Σκοπός: Να γνωρίσουν οι εκπαιδευόμενοι τις ιδιαιτερότητες της συνέντευξης, μέσα από θεωρία, παραδείγματα και πρακτική εξάσκηση.

  Στόχοι:   Οι εκπαιδευόμενοι

  • να μάθουν τα προαπαιτούμενα της επιτυχημένης συνέντευξης στα πλαίσια ενός ρεπορτάζ.
    

   

  Στην τρίτη ενότητα θα αναλύσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1ο :    Η τέχνη της συνέντευξης στο ρεπορτάζ

  Μάθημα 2ο :    Προετοιμασία και εκτέλεση συνέντευξης

  Μάθημα 3ο :    Τρόπος παρουσίασης συνέντευξης

  
  

• Ε4 - Μάθημα 1ο

  Στo πρώτο μάθημα της τέταρτης ενότητας θα μιλήσουμε για το πιο απαιτητικό κομμάτι της άντλησης πληροφοριών, την συνέντευξη. Είναι πολύπτυχο το θέμα, καθώς δεν γίνονται όλες οι συνεντεύξεις υπό όμοιες συνθήκες και δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με την ίδια προθυμία σε μια συνέντευξη. Υπάρχουν συνεντεύξεις που γίνονται προγραμματισμένα και προετοιμασμένα, και συνεντεύξεις που γίνονται στα πλαίσια ενός ρεπορτάζ, όπου ούτε ο δημοσιογράφος ούτε ο συνεντευξιαζόμενος δεν έχουν τον χρόνο μιας καλής προετοιμασίας.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • Η τέχνη της συνέντευξης στο ρεπορτάζ
    
  • -   Η «φωνή του λαού»
    
  • -   Παίρνοντας δηλώσεις σε συνέδρια
    
  • -   Πώς αντιμετωπίζεις μια «εχθρική συνέντευξη»;
    
  • Η προσωπική συνέντευξη
    
  • -   Η ιδιαιτερότητα της συνέντευξης παιδιών
    

   

   

   
  

  Η τέχνη της συνέντευξης στο ρεπορτάζ

  

   

  Οι συνεντεύξεις στο δρόμο («ζωντανά») είναι δύσκολες, ειδικά όταν υπάρχει πίεση χρόνου. Πρέπει λοιπόν να είσαι σβέλτος. Κάνε βασικές ερωτήσεις και κράτα τις απαντήσεις σύντομες, για να μη χάσεις όλο το χρόνο σε μία απάντηση. Επικεντρώσου στις πληροφορίες, όσο κι αν οι παρεμβάσεις και οι διακοπές γίνουν αναπόφευκτες.

   

  Η «φωνή του λαού»

  

  
  

  Η πρώτη εικόνα που έρχεται στο νου από ένα δημοσιογράφο που ρωτάει κάτι στο δρόμο είναι εκείνη που ο τύπος αυτός θέτει το ίδιο ερώτημα σε διάφορους ανθρώπους. Όμως αυτό δεν θεωρείται τεχνικά «συνέντευξη» αλλά «Vox pop» (από το λατινικό vox populi, η φωνή του λαού). Τα Vox pop είναι χρήσιμα, είτε για ελαφριά θέματα (όπως ο τρόπος με τον οποίο γιορτάζονται τα Φώτα) είτε για βαρύτερα, όπως το «πόσο σας μειώθηκε η σύνταξη;».

  Ένα επιτυχημένο Vox pop απαρτίζεται από σύντομες δηλώσεις πολιτών που επιλέχθηκαν τυχαία σε ένα δρόμο και παρουσιάσθηκαν «σφιχτά», σαν μια ροή δηλώσεων.

  • Ξεκίνα με το να διαλέξεις τις λέξεις που θα καταστήσουν απόλυτα σαφές το ποιο είναι το ερώτημα.
    
  • Έχε ως στόχο να ρωτήσεις τουλάχιστον δέκα άτομα και να πάρεις μία ή δύο προτάσεις ως απάντηση από το καθένα.
    
  • Θυμήσου ότι δεν αρέσει σε όλους να απαντάνε σε ρεπόρτερ. Χαιρέτησέ τους χαμογελαστός, πές τους ότι είσαι δημοσιογράφος και ζήτησέ τους ευγενικά να συμμετάσχουν, λέγοντάς τους ότι θα σου κάνουν μεγάλη χάρη.
    
  • Πλησίασε ανθρώπους σε μέρη που δεν είναι έτοιμοι να φύγουν – για παράδειγμα, όχι στη διαβαση πεζών, αλλά στη στάση του λεωφορείου.
    
  • Πλησίασε ανθρώπους που δείχνουν ευδιάθετοι, ιδίως μέλη ομάδας. Αν ο ένας ανταποκριθεί, το πιθανότερο είναι να ακολουθήσουν και οι άλλοι.
    
  • Τα ονόματα των ερωτηθέντων δεν είναι απαραίτητο να καταγραφούν και ούτε είναι απαραίτητο να ακούγεται το όνομα του δημοσιογράφου.
    
  • Κράτα το μικρόφωνο (ή το κινητό σου) σε λειτουργία «εγγραφής/παύσης», ώστε να το ενεργοποιείς γρήγορα μετά την επανάληψη της ερώτησης.
    
  • Φρόντισε να κάνεις μια ανοιχτή ερώτηση (που να ξεκινά από «τι», «ποιος», «πού», «πότε», «γιατί» ή «πώς») για να μην καταλήξεις με μια σειρά απαντήσεων από «ναι» ή «όχι».
    
  • Ενδεχομένως θα κάνεις και μια συμπληρωματική ερώτηση (όπως το «Γιατί το νομίζετε αυτό;»), αλλά μην παρασύρεσαι σε μακρά συνέντευξη με το ίδιο άτομο.
    
  • Προσπάθησε να διαφοροποιείς την ερώτηση ανάλογα με το αν ρωτάς νέο ή ηλικιωμένο, άνδρα ή γυναίκα.
    
  • Αν υπάρχουν περιοδικοί θόρυβοι (όπως αυτοκίνητα που περνούν, ή φυσάει αέρας), χρησιμοποίησε το χέρι σου ως ασπίδα για το μικρόφωνο ή το κινητό σου.
    
  • Θυμήσου ότι όταν έρθει η στιγμή να παραθέσεις τις απαντήσεις τους χωρίς την ερώτησή σου ενδιάμεσα, η ροή πρέπει να έχει νόημα.
    

   

  Παίρνοντας δηλώσεις σε συνέδρια

  
  

  Το να αποσπάσεις δηλώσεις ή και συνέντευξη από κάποιον ομιλητή συνεδρίου προϋποθέτει συνήθως συνεννόηση με τους οργανωτές, οι οποίοι προτιμούν σαφώς τους δημοσιογράφους των μεγάλων Μ.Μ.Ε. Η καλύτερή σου ευκαιρία είναι να τον/την πλησιάσεις σε κάποια στιγμή χαλαρή (που πίνει καφέ π.χ.), να του συστηθείς και να του πεις ότι έχεις μία απορία. Είναι σωστό να τους πεις ότι θα ήθελες να καταγράψεις την απάντησή του, διότι θέλεις να την αναρτήσεις στο Διαδίκτυο, ως πολίτης-δημοσιογράφος. Είναι χρήσιμο να έχεις στην πλάτη του κινητού σου κολλημένη μία κάρτα με το όνομα και το τηλέφωνό σου, την ένδειξη «Πολίτης-δημοσιογράφος» και το όνομα του δικτυακού τόπου όπου αρθρογραφείς, ή – αν έχεις βγάλει κάρτες – να του δώσεις την κάρτα σου.
  

  Στην περίπτωση που έχουν προγραμματιστεί συνεντεύξεις δημοσιογράφων με τον/τους ομιλητές, ζήτησε από τους οργανωτές να συμμετάσχεις έστω και ως ακροατής. Από τα όσα καταγράψεις είναι πιθανό να βγάλεις μια δική σου ιστορία.

  Αν, πάλι, δεν έχεις τύχη στα προηγούμενα αλλά έχει προγραμματιστεί «στρογγυλό τραπέζι» στο συνέδριο, παρακολούθησέ το και θέσε εκεί τα ερωτήματά σου – ως απλός συμμετέχων. Φρόντισε μόνο να είσαι κοντά σε αυτούς που δίνουν τη σκυτάλη… δηλαδή το μικρόφωνο για τις ερωτήσεις, και να είσαι από τους πρώτους που θα ρωτήσουν (γιατί συνήθως οι οργανωτές αφήνουν να γίνουν το πολύ τρεις ερωτήσεις).

  Στην περίπτωση που όλα αποτύχουν, ζήτησε από τους οργανωτές – ή τον ίδιο τον ομιλητή – το e-mail του για να «του στείλεις κάποιο ερώτημα».

   
  

  Πώς αντιμετωπίζεις μια «εχθρική συνέντευξη»;

  
  

  Δεν διεξάγονται όλες οι συνεντεύξεις σε καλό κλίμα. Για παράδειγμα, φαντάσου ότι είσαι έξω από ένα δικαστήριο και ζητάς δηλώσεις από έναν δήμαρχο που μόλις έχασε μια δίκη. Είναι πιθανό να είναι τόσο ψυχικά ταραγμένος ώστε να σου φερθεί προσβλητικά.

  Τρεις συμβουλές για τέτοιες περιπτώσεις είναι:
  

  1. Θυμήσου ότι είμαστε όλοι άνθρωποι, με όμοιες ψυχολογικές ανάγκες. Αυτό θα σε βάλει στο ίδιο χαμηλό κοινό παρονομαστή με εκείνον.
     
  2. Θυμήσου ότι όλοι όσοι εκτίθενται δημόσια παλεύουν «για ένα πρόσωπο στην κοινωνία» Εσύ, ως πολίτης-δημοσιογράφοι πολίτης, πασχίζεις να ενημερώνεις το κοινό για τα γεγονότα. Για να γίνει αυτό, πρέπει να έχεις όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες. Μπορείς λοιπόν να πεις στον δήμαρχο ότι οι άνθρωποι που τον εμπιστεύονται – οι ψηφοφόροι του – θα ήθελαν την άποψή του για ό,τι συνέβη. Στη συνέχεια, πρόσεξε πολύ τις λέξεις με τις οποίες διατυπώνεις τα ερωτήματά σου. Απόφυγε να κάνεις ερωτήσεις με εχθρικό τρόπο, ή να τον αντιμετωπίζεις κι εσύ σαν κατηγορούμενο. Μην ανταγωνίζεσαι το άτομο από το οποίο παίρνεις τη συνέντευξη.
     
  3. Τέλος… μην το παίρνεις προσωπικά αν αρνηθεί τη συνέντευξη. Θα υπάρχουν πάντα περιπτώσεις που οι άνθρωποι δεν επιθυμούν να δώσουν συνέντευξη. Είναι δικαίωμά τους. Κανείς δεν είναι υποχρεωμένος να δώσει μια συνέντευξη. Εσύ, απλά, κάνεις το καλύτερο για να τους πείσεις να μιλήσουν.
     

   

  Η προσωπική συνέντευξη

  
  

  Είτε πρόκειται για κάτι που συνέβη στην περιοχή σου και απασχολεί ως πρόβλημα τους κατοίκους, είτε για το ψάξιμο των πτυχών μιας ιστορίας, ένα από τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία που διαθέτεις ως πολίτης-δημοσιογράφος είναι η άντληση των πληροφοριών μέσω προσωπικών συνεντεύξεων, με ανθρώπους που τις έχουν. Κάθε μία από τις μαρτυρίες τους θα σου δώσει και μια διαφορετική άποψη, άρα και αρκετές οπτικές για να συνθέσεις  την ιστορία σου.
  

  Πώς όμως χειρίζεται κανείς μία συνέντευξη; Ας ξεκινήσουμε με τα βασικά.

  Πρώτα, πρέπεις να αποφασίσεις το τι είδος άρθρου θα γράψεις, το γιατί χρειάζεται η συνέντευξη και το από ποιον πρέπει να την πάρεις. Πρόκειται για μια τοπική προβληματική υποδομή που προξενεί ατυχήματα, πρόκειται για ένα ευρύτερα κοινωνικό ζήτημα, ή πρόκειται για τη σύνθεση του πορτραίτου μιας προσωπικότητας;

  Το δεύτερο που πρέπει να κάνεις είναι η σχετική έρευνα πριν την όποια συνέντευξη. Ο λόγος είναι ότι, αν έχεις ξοδέψει κάποιο χρόνο για να γνωρίσεις το υπόβαθρο του ζητήματος, είναι πολύ πιθανότερο να έχεις μια επιτυχημένη συνέντευξη απ’ ό,τι αν πας απροετοίμαστος. Οι συνεντευξιαζόμενοι είναι πολύ πιο πιθανό να ανοιχτούν και να μιλήσουν για το θέμα όταν τους θέτει έξυπνες ερωτήσεις κάποιος που καταλαβαίνει για τι μιλάει. Το να γνωρίζεις πράγματα θα σε βοηθήσεις να «σπάσεις τον πάγο». Όσο για το πώς θα διεξάγεις αυτή την έρευνα, βάλε τη φαντασία σου να δουλέψει: Έχεις το Διαδίκτυο και τα Κοινωνικά Δίκτυα, έχεις τις δημόσιες υπηρεσίες και το προσωπικό τους, μπορείς να ψάξεις και στα αρχεία των εφημερίδων ή τις βιβλιοθήκες…

  Αφού ολοκληρώσεις την έρευνά σου, είναι καιρός να οργανώσεις την όποια συνέντευξη. Πώς το κάνεις αυτό; Ο καλύτερος τρόπος είναι να καλέσεις το άτομο προς συνέντευξη (ή την/τον γραμματέα του, αν έχει) και να ρυθμίσετε από κοινού τον χρόνο, τον τρόπο και τον τόπο όπου θα συνομιλήσετε. Είναι πολύ σημαντικό να αποσαφηνίσεις το ποιος είσαι, το ότι είσαι πολίτης-δημοσιογράφος και το πού σκοπεύεις να δημοσιεύσεις την ιστορία σου. Αυτό πρέπει να γίνεται πριν από κάθε συνέντευξη.

  Όταν ζητάς συνέντευξη από κάποιον, φρόντισε να τον ενημερώσεις σχετικά με τις πληροφορίες που αναζητάς. Δώσε του μια σύντομη περίληψη της ιστορίας που σχεδιάζεις να γράψεις και πόση ώρα προβλέπεις να πάρει η συνέντευξή του. Αν δεν μπορεί να σου δώσει τον χρόνο που ζητάς, δέξου όση ώρα μπορεί. Στη συνέχεια, ξόδεψε χρόνο στην  προετοιμασία των ερωτήσεών σου, ώστε να μπορέσεις να πάρεις τις βασικές πληροφορίες που χρειάζεσαι από αυτή την πηγή στο διατιθέμενο χρονικό πλαίσιο. Μπορείς πάντα να απευθυνθείς σε άλλες πηγές για να συλλέξεις περισσότερες πληροφορίες.

  Είναι κατανοητό ότι πολλοί άνθρωποι θα σου αντιπροτείνουν «στείλε μου τις ερωτήσεις σου μέσω e-mail», ή «να τα πούμε τηλεφωνικά». Μια τέτοια διευθέτηση θα πρέπει να είναι η τελευταία σου λύση: Η προσωπική επαφή είναι αναντικατάστατη, καθώς συχνά μπορεί να προσθέσει άλλη διάσταση στο άρθρο σου. Οι συνεντεύξεις πρόσωπο με πρόσωπο σου δίνουν την ευκαιρία να παρατηρήσεις την πηγή σου και να τη δεις στο χώρο της. Αν, για παράδειγμα, πρόκειται να σου δώσει τη συνέντευξη στο χώρο εργασίας της, μπορείς να πας νωρίτερα, να παρακολουθήσεις το εργασιακό της περιβάλλον και να πάρεις κάποιες ιδέες που ίσως προσθέσουν βάθος στην ιστορία που γράφεις. Μην συμφωνήσεις λοιπόν με ηλεκτρονικούς τύπους συνέντευξης, παρά μόνον αν βλέπεις ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να πάρεις τις πληροφορίες που χρειάζεσαι.

  Γενικά, δίνεις στους υποψήφιους για συνέντευξη το περιθώριο να επιλέξουν οι ίδιοι τον χρόνο και τον τόπο της συνέντευξης, καθόσον τους ζητάς να πάρουν χρόνο από τη μέρα τους για να σου δώσουν πληροφορίες. Όμως, αυτό αλλάζει όταν βρίσκεσαι μπροστά σε γεγονότα εν εξελίξει: Τότε, δεν έχεις το χρόνο για να κάνεις έρευνα ή να προετοιμάσεις μεθοδικά τις ερωτήσεις σου. Απλά, καλείσαι να σκεφτείς γρήγορα και κριτικά. Χρειάζεται να πάρεις συνέντευξη από όσο περισσότερους αυτόπτες μάρτυρες του γεγονότος μπορείς. Εάν κάποιου η απάντηση δεν βγάζει νόημα, ρώτησέ τον ξανά τι εννοεί. Πάντως, σε τέτοιες περιπτώσεις έκτακτων γεγονότων, συλλέγεις όσες πληροφορίες μπορείς από τη σκηνή του συμβάντος. Πιθανόν να μπορέσεις να συμπληρώσεις το υλικό σου αργότερα.

   

  Ας δούμε τώρα πώς υποβάλλεις τις ερωτήσεις:

  Στην περίπτωση που η συνέντευξη είναι πρόσωπο με πρόσωπο, είναι προτιμότερο να μην τις έχεις αραδιασμένες σε κόλλα (ή κόλλες) χαρτί, γιατί αυτό μπορεί να τρομάξει τον συνεντευξιαζόμενο. Το καλύτερο είναι να τις έχεις απομνημονεύσει, ή έστω να τις έχεις ως λέξεις-κλειδιά στο κινητό σου. Αν η συνέντευξη γίνεται από τηλεφώνου ή μέσω e-mail, τότε σίγουρα τις έχεις αραδιασμένες. Σε όλες τις περιπτώσεις, θυμήσου ότι οι απαντήσεις του συνεντευξιαζόμενου μπορούν να σου προξενήσουν πρόσθετα ερωτήματα. Μην χάσεις την ευκαιρία να τα μετατρέψεις σε νέες ερωτήσεις.

  Τώρα, ας δούμε τους τύπους ερωτήσεων που μπορείς να υποβάλεις.

  Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι ερωτήσεων: οι «ανοιχτές» και οι «κλειστές».

  Ένα παράδειγμα ανοιχτής ερώτησης είναι: «Είχατε ονειρευτεί να γίνετε πιλότος πολεμικών αεροσκαφών από μικρός;» Μια τέτοια ερώτηση θα επιτρέψει στον ερωτώμενο να γίνει όσο λεπτομερής θέλει στην εξήγηση της επιλογής σταδιοδρομίας του. Να θυμάσαι ότι οι ανοιχτές ερωτήσεις μπορούν να σου δώσουν περισσότερες πληροφορίες από όσες περίμενες. Είναι ένας καλός τρόπος να σπάσεις τον πάγο ανάμεσα σε σένα και την πηγή σου, να της επιτρέψεις να χαλαρώσει και σου ανοιχτεί περισσότερο.

  Ερώτηση κλειστού τύπου είναι αυτή που αποφέρει συγκεκριμένη απάντηση, όπως «Ναι» ή «Όχι». Για παράδειγμα: «Είναι αλήθεια ότι οι γονείς σας σας αποθάρρυναν από το να γίνετε πιλότος αεροσκαφών;» Τέτοιου τύπου ερωτήσεις θέτεις κυρίως όταν η συνέντευξη είναι χρονικά περιορισμένη, ώστε να πάρεις τις απαντήσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα. Επίσης, μπορείς να καταφύγεις στις κλειστού τύπου ερωτήσεις αν το συγκεκριμένο άτομο πιέζεται ψυχολογικά και δεν δείχνει πρόθυμο (π.χ. αν δεν είναι σε κατάσταση ηρεμίας, ή δεν του έχουν ξαναπάρει συνέντευξη).

   

   

  Η ιδιαιτερότητα της συνέντευξης παιδιών

  
  

  • Πριν πάρεις συνέντευξη από παιδιά, θα πρέπει να έχεις την άδεια του ατόμου που το συνοδεύει (γονέα, κηδεμόνα ή δασκάλου). Την ώρα που εξηγείς ποιος είσαι και γιατί το ζητάς, να καταγράφεις ήδη εμφανώς τη συνομιλία σας (με το κινητό σου ή μικρόφωνο), ώστε να καταγραφεί και η έγκρισή τους.
    
  • Να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός στην τεχνική της συνέντευξης. Κανένα κίνητρο, οικονομικό ή άλλο, δεν πρέπει να προσφερθεί ως προϋπόθεση για να μιλήσει το παιδί ή για να νομίσει ότι θέλεις να πει. Εξίσουν, δεν πρέπει να του θέσεις καθοδηγητικές ερωτήσεις που θα το κατευθύνουν να πει συγκεκριμένα πράγματα.
    
  • Θυμήσου ότι τα παιδιά κάτω των δέκα ετών δεν έχουν συνήθως τις δεξιότητες για να συνειδητοποιήσουν και να εξηγήσουν σαφώς τα συναισθήματα, ή να συνοψίσουν μια κατάσταση. Επίσης, μπορεί να δυσκολεύονται ασυνείδητα να διακρίνουν τη φαντασία από την πραγματικότητα και τείνουν να δώσουν τις απαντήσεις που νομίζουν ότι θέλεις και όχι τις πραγματικές απόψεις τους. Τα μεγαλύτερα των 10 ετών παιδιά μπορούν επίσης να πουν εύκολα ψέματα, ενσυνείδητα.
    
  • Πάντοτε να παίρνεις συνέντευξη από παιδί με την παρουσία άλλου ενός ή περισσότερων  ενηλίκων, αποφεύγοντας κάθε σωματική επαφή με το παιδί.
    
  • Αν σκοπεύεις να ρωτήσεις παιδί/παιδιά για ευαίσθητα θέματα, όπως για το έγκλημα, τα οικογενειακά προβλήματα, τα ναρκωτικά και ούτω καθεξής, το άτομο που έδωσε την έγκριση για τη συνέντευξη (γονιός, κηδεμόνας ή δάσκαλος) θα πρέπει απαραίτητα να είναι παρών στη συνέντευξη.
    
  • Όταν γράψεις το άρθρο, ανάφερε μόνο το μικρό όνομα του παιδιού/ών και μη δώσεις με κανένα τρόπο πληροφορίες που θα αφήσουν κανέναν τρίτο να τα εντοπίσει. Αυτό περιλαμβάνει και τη μη παράθεση επωνύμου συνοδού του παιδιού/ών, ώστε να μην προκύψει από εκεί η ταυτοποίηση.
    

  Κατά τη συνέντευξη με παιδί:

  1. Φτιάξε «κλίμα» και κάνε το παιδί να αισθανθεί άνετα, αποφεύγοντας όμως να του μιλάς με «παιδιακίστικη φωνή».
     
  2. Κάνε του σαφές το τι θέλεις από αυτό και εξηγήσέ του ότι «δεν θα κάνετε πρόβα».
     
  3. Δείξε του τα μέσα καταγραφής (κινητό ή μικρόφωνο) και κράτα την προσοχή τους σε αυτά.
     
  4. Ξεκίνα με πρακτικές ερωτήσεις, για να χτίσεις εμπιστοσύνη.
     
  5. Συνέχισε με ερωτήσεις για γεγονότα, πριν φθάσεις σε ερωτήσεις για συναισθήματα και σκέψεις.
     

   

  Συνοψίζοντας:

  Η συνέντευξη, είτε ξαφνικά (στον δρόμο) είτε προγραμματισμένα, είναι πολύ δύσκολη διότι δεν έχει να κάνει μόνο με γεγονότα αλλά και με τον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων, τις δεξιότητες και τις προκαταλήψεις τους.

  Υπάρχουν διαφορετικές παράμετροι που πρέπει να έχεις κανείς υπόψη του – και διαφορετικές αντιμετωπίσεις – μεταξύ των συνεντεύξεων «Vox pop» και των συνεντεύξεων συνέδρων, για παράδειγμα. Επίσης ιδιαίτερη αντιμετώπιση χρειάζεται η συνέντευξη ατόμων «έτοιμων για καυγά» και η συνέντευξη παιδιών.

  Η προγραμματισμένη συνέντευξη δίνει τα περισσότερα περιθώρια προετοιμασίας, αλλά έχει και περισσότερα στάδια για να φτάσεις στο ποιοτικό αποτέλεσμα που χρειάζεσαι.

   

  
  

  Βιβλιογραφία:
  

  
  

  • The art of the interview – Marc Pachter –TED (βίντεο, με κείμενο στα Ελληνικά)
    

  https://www.ted.com/talks/marc_pachter_the_art_of_the_interview

   

  • Interview Quick Guide - Drew Becker, Drew Becker Publishing, 2015 (βιβλίο)
    

   

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε4 - Μάθημα 2ο

  Στο δεύτερο μάθημα συνεχίζουμε με το θέμα της συνέντευξης, παραθέτοντας πιο αναλυτικά το τι περιλαμβάνει η προετοιμασία για μια προγραμματισμένη συνέντευξη και πώς μπορεί να γίνει αυτή σωστά.

  
  

  Περιεχόμενα 2ης ενότητας

  • Η τέχνη της προγραμματισμένης συνέντευξης
    
  • -  Η προετοιμασία
    
  • -  Τα στάδια της συνέντευξης
    
  • Ο κώδικας του Robin Day
    

   

   

  Η τέχνη της προγραμματισμένης συνέντευξης

  «Δεν γνωρίζω ο ίδιος παρά κάτι ελάχιστο, που είναι όμως αρκετό για να εκμαιεύσω στοιχεία γνώσης από όποιον γνωρίζει πολλά και να τα εκτιμήσω στο μέτρο που τους πρέπει».

  Σωκράτης (Θεαίτητος 161β)

  
  

  Οι άνθρωποι είναι αυτοί που κάνουν μια ιστορία ​​ενδιαφέρουσα και οι συνεντεύξεις είναι ο καλύτερος δρόμος για να μπουν οι άνθρωποι σε ιστορίες. Αν έχεις πάρει μία καλή συνέντευξη, μπορείς να αποκομίσεις πληροφορίες για ένα πρόσωπο ή μια κατάσταση που θα μετατρέψουν μια απλή ιστορία σε κάτι πιο βαθύ. Αν έχεις πάρει μια μέτρια ή ρηχή συνέντευξη, μπορεί να μην καταφέρεις να συνθέσεις μια αξιόλογη ιστορία.

  Οι συνεντεύξεις είναι σαν την ηχητική επένδυση που δίνει ρυθμό, κορύφωση ή ρέκβιεμ σε μια κινηματογραφική ταινία. Αυτές είναι που δίνουν σε μια ιστορία προσωπικότητα, ανθρωπιά και αυθεντικότητα. Η επιδέξια λήψη συνέντευξης είναι ένα ουσιαστικό εργαλείο για όλους τους δημοσιογράφους, ανεξάρτητα από το αν το άρθρο τους εμφανιστεί σε έντυπη μορφή, στο Διαδίκτυο, στην τηλεόραση ή το ραδιόφωνο.

  Οι καλές συνεντεύξεις, ανεξάρτητα από το μέσο δημοσίευσής τους, ​​ξεκινούν με την αναζήτηση και τον προγραμματισμό. Αυτό σημαίνει να γνωρίζεις το υπόβαθρο της ιστορίας σου, να γνωρίζεις τον συνεντευξιαζόμενο και να γνωρίζεις τις πληροφορίες που μπορεί να χρειαστεί εκείνος από εσένα. Όλα αυτά εξαρτώνται τόσο από τις περιστάσεις όσο και από την προσωπικότητα του ατόμου από το οποίο παίρνεις συνέντευξη: Δεν είναι το ίδιο να παίρνεις συνέντευξη εν ηρεμία με το να την παίρνεις από κάποιον που έχει καεί το σπίτι του! Επίσης, διαφορετικά θα σε αντιμετωπίσει κάποιος που έχει συνηθίσει να μιλάει σε δημοσιογράφους από κάποιον… «κοσμοκαλόγερο».

  Ανεξάρτητα, πάντως, από τις συνθήκες της συνέντευξης, η διαδικασία της είναι ένας χορός όπου ο δημοσιογράφος σέρνει τα βήματα. Λίγοι καταφέρνουν να κάνουν τα βήματα σωστά από τις πρώτες φορές. Απαιτείται πρακτική εξάσκηση και αίσθηση ρυθμού. Ακόμη και έμπειροι δημοσιογράφοι μπορούν να κάνουν λάθη, με το να υιοθετήσουν λάθος τόνο φωνής προς τον συνεντευξιαζόμενο, με το να μην έχουν ερευνήσει αρκετά το πρόσωπο ή το θέμα, ή με το να μην δώσουν αρκετή προσοχή σ’ αυτά που τους λέει ο συνεντευξιαζόμενος. Είναι, βλέπεις, σημαντικό όχι μόνο να γνωρίζεις τον χορό αλλά και να γνωρίζεις τον παρτενέρ σου σε αυτόν.

   

  Η προετοιμασία

  Κάθε συνέντευξη είναι διαφορετική από κάθε άλλη, προηγούμενη ή επόμενη, καθώς ο συνεντευξιαζόμενος, το θέμα, η κατάσταση και το χρονοδιάγραμμα ποικίλλουν. Πριν ξεκινήσεις, πρέπει κάθε φορά να ετοιμαστείς για τα ακόλουθα:
  

  
  

  Το θέμα της συνέντευξης

  Τι γνωρίζεις; Τι μπορεί να σου πει ο συνεντευξιαζόμενος;

  Δεν πρόκειται να κάνεις καλές ερωτήσεις, που θα προκαλέσουν ενδιαφέρουσες και διορατικές απαντήσεις, αν δεν έχεις ιδέα για το τι πρέπει να ξέρεις εκ των προτέρων. Αν θες να μιλήσεις με τον αντιδήμαρχο πολιτισμού για το νέο πρόγραμμα εκδηλώσεων του δήμου, φρόντισε πρώτα να μάθεις τα βασικά στοιχεία του προγράμματος. Ή, αν θες να μιλήσεις με έναν σχεδιαστή βιντεοπαιχνιδιών για τις εξελίξεις στον τομέα του, πρέπει πρώτα να διαβάσεις για τα βιντεοπαιχνίδια.

  Το να γνωρίζεις το θέμα για το οποίο παίρνεις τη συνέντευξη δεν είναι μόνο θέμα σεβασμού προς τον συνεντευξιαζόμενο και αυτοσεβασμού για σένα, αλλά «σπάει και τον πάγο» της πρώτης επαφής. Συχνά, ένας καλός τρόπος για να ξεκινήσεις μια συνέντευξη είναι να αναφέρεις κάτι που έχεις διαβάσει για το θέμα ή τον ίδιο τον συνεντευξιαζόμενο.

  
  

  Ο τύπος της συνέντευξης

  Τι χρειάζεται η ιστορία σου από αυτή τη συνέντευξη; Τι χρειάζεσαι να βγάλεις από τη συνέντευξη;

  Αυτές οι ερωτήσεις θα σε βοηθήσουν να εκτιμήσεις το είδος της συνέντευξης που θα πάρεις. Αν η ιστορία σου έχει να κάνει με ένα επίτευγμα ή ένα δυστύχημα, πρέπει να εκμαιεύσεις από τη συνέντευξη λεπτομέρειες για το τι συνέβη, ποιος συμμετείχε και ποιες είναι οι συνέπειες. Αν παίρνεις συνέντευξη με σκοπό να συνθέσεις το προφίλ κάποιου, θα πρέπει να αναζητήσεις ανέκδοτα και ιστορίες που αποκαλύπτουν την προσωπικότητα και τη σκέψη του. Αν παίρνεις συνέντευξη στα πλαίσια ενός συνεδρίου, θα πρέπει να έχεις πάρει τις πληροφορίες σου για τη θεματική του συνεδρίου και τους υπόλοιπους ομιλητές του.

  
  

  Η διάρκεια της συνέντευξης

  Πόσο χρόνο έχεις; Πόσο χρόνο διαθέτει ο συνεντευξιαζόμενος;

  Τα πράγματα είναι απλά: Ο δικός σου χρόνος είναι πάντα… περισσότερος από τον δικό του. Με δεδομένη λοιπόν την πίεση του χρόνου – ιδίως στις ασφυκτικές συνθηκες των μεγαλουπόλεων –  μάθε να μην πλατυάζεις με μεγάλες ή περίπλοκες ερωτήσεις. Οι εισαγωγικές ερωτήσεις ή εκείνες που απαιτούν εξηγήσεις χρειάζονται χρόνο πολύτιμο. Οι ερωτήσεις σου πρέπει να είναι ευθείς και σύντομες, αφήνοντας στον συνομιλητή σου το χρονικό περιθώριο να τις απαντήσει.

  
  

  Το πρόσωπο της συνέντευξης

  Θα πρέπει να σκεφτείς το ποιος είναι και σε ποια κατάσταση βρίσκεται το άτομο από το οποίο θα πάρεις τη συνέντευξη. Είναι το πρόσωπο αυτό δημόσιο πρόσωπο ή ιδιώτης; Είναι κάποιος που θέλει να μιλάει με δημοσιογράφους ή κάποιος που είναι απρόθυμος;

  Σε γενικές γραμμές, οι πάσης φύσεως αξιωματούχοι είναι έτοιμοι να δεχθούν ερωτήματα για δημόσια θέματα - αυτή είναι η δουλειά τους. Επίσης, όμως, τα άτομα αυτά έχουν «μια ατζέντα να προωθήσουν», πράγμα που καθιστά τη συνέντευξή τους… παρτίδα σκακιού. Στο άλλο άκρο του φάσματος είναι οι ιδιώτες που έρχονται στην επικαιρότητα εξαιτίας κάποιου γεγονότος. Μπορεί αρχικά να δείχνουν διστακτικοί στο να σου μιλήσουν, αλλά δείχνοντας τον πρέποντα σεβασμό, ενσυναίσθηση και ευγένεια, μπορείς να τους πείσεις.  

  
  

  Η ακρόαση

  Είναι πολύ σημαντικό κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης να είσαι καλός ακροατής, τόσο των όσων λέγονται όσο και των όσων δεν λέγονται. Η καλή ακρόαση απαιτεί ησυχία και προσοχή. Η ησυχία – από πλευράς σου – και η παύση μετά την απάντηση λειτουργεί πολύ πονηρά: Κάνει τον συνεντευξιαζόμενο να αισθάνεται την υποχρέωση να πει περισσότερα! Η προσοχή σου τον κάνει να αισθάνεται σημαντικός και τον ωθεί να σκέφτεται σοβαρά τα όσα λέει.

  Το ίδιο σημαντικό είναι και το πώς τελειώνεις τη λίστα των ερωτήσεών σου: Το να ρωτήσεις αν έχει κάτι να προσθέσει, ή αν πιστεύει ότι υπάρχει μια ερώτηση που θα έπρεπε να την είχες θέσει και δεν το έκανες, του δίνει το περιθώριο να απαντήσει σε ερωτήσεις που θα του έκανε μόνον ένας εμπειρογνώμονας στη γνωστική του περιοχή. Ωστόσο, «κράτα και μικρό καλάθι»: Ένα πεπειραμένο σε συνεντεύξεις άτομο μπορεί να αξιοποιήσει αυτό το «περιθώριο» για να σου περάσει μια εντελώς προσωπική του ατζέντα, διαφορετική από αυτή που αφορά το θέμα σου και ενδιαφέρει το κοινό σου.

   

  Τα στάδια της συνέντευξης

  
  

  Πρώτο στάδιο:
  

  Αναζήτηση δεδομένων πριν τη συνέντευξη και συγκέντρωση της απαραίτητης τεκμηρίωσης.

  Στόχοι:

  • Να αποκτήσεις μια γενική γνώση του συνεντευξιαζόμενου και της γνωστικής του εξειδίκευσης.
    
  • Να αποκτήσεις μια γνώση διαφόρων πτυχών της προσωπικότητάς του.
    

  Σε τι θα σε βοηθήσει:

  Αυτή η προεργασία θα σου επιτρέψει να εκμαιεύσεις από τον συνεντευξιαζόμενο πιο αντικειμενικές και ζυγισμένες απαντήσεις. Σε αυτό το στάδιο, καθορίζεις την οπτική από την οποία θα πάρεις τη συνέντευξη.

  
  

  Δεύτερο στάδιο:

  Οργάνωση της συνάντησης με τον συνεντευξιαζόμενο

  Όταν επικοινωνείς για συνέντευξη, πρέπει να αναφέρεις το τι συνιστά τη δημοσιογραφική σου ιδιότητα (το ότι είσαι πολίτης-δημοσιογράφος, το ότι εστιάζεις στη τάδε θεματολογία, το ότι δημοσιεύεις τα άρθρα σου στο δείνα μέσο...). Στη συνέχεια, θα πρέπει να πεις τον λόγο της συνέντευξης και να περιγράψεις – χωρίς πολλές λεπτομέρειες – στο τι αποσκοπείς με αυτήν.

  Σε αυτή τη φάση πρέπει επίσης να αποφασιστεί το αν η συνέντευξη θα γίνει ζωντανά ή ηλεκτρονικά (μέσω τηλεφώνου ή e-mail). Ό,τι κι αν επιλέξει τελικά ο συνεντευξιαζόμενος, εσύ πρέπει να δηλώσεις την προτίμησή του στη ζωντανή συνέντευξη, ως την πιο συνεπή με τη δεοντολογία της δημοσιογραφίας.

  Τέλος, συμφωνείς την ημέρα, την ώρα και τον τόπο της συνέντευξης με τον συνομιλητή σου, λαμβάνοντας υπόψη τους δικούς του επαγγελματικούς περιορισμούς και το χρονοδιάγραμμά του για τη συνέντευξη.

  
  

  Τρίτο στάδιο:

  Κατάρτιση των ερωτήσεων

  Τώρα, αρχίζεις να προετοιμάζεις τις ερωτήσεις σου. Δεδομένου ότι ο σκοπός της συνέντευξης είναι να εξηγήσει και να διαφωτίσει, αυτά τα ερωτήματα δεν πρέπει να είναι «κλειστά», ώστε να μη δοθεί στον ερωτώμενο η ευκαιρία να αποφεύγει τις εμπεριστατωμένες απαντήσεις δίνοντας ένα απλό «ναι» ή «όχι».

  Ως προς τον αριθμό των ερωτήσεων, ένας στατιστικός κανόνας είναι περίπου 10 ερωτήσεις για μια συνέντευξη διάρκειας 30 λεπτών. Αυτό, έχοντας κατά νου ότι κάποιες ερωτήσεις δεν θα τις υποβάλεις επειδή ο ερωτώμενος τις έχει ήδη απαντήσει στο πλαίσιο προηγούμενης, ή ότι θα σου προκύψουν νέες ερωτήσεις από τις απαντήσεις που θα σου έχει δώσει.

  
  

  Τέταρτο στάδιο:

  Η λήψη της συνέντευξης

  
  

  Φροντίζεις να πας στην ώρα σου στη συνάντηση (νωρίτερα ναι, αργότερα όχι), έχοντας στην κατοχή του ένα σημειωματάριο με στυλό και το κινητό σου τηλέφωνο. Ακόμη καλύτερο είναι να έχεις και ένα ψηφιακό μικρόφωνο – που θα το βάλεις κοντά του – ώστε να ηχογραφήσεις τις απαντήσεις του με καλύτερη ποιότητα. Διαφορετικά, χρησιμοποίησε στη θέση του ένα δεύτερο κινητό σου. Σε περίπτωση, πρέπει πριν από τη συνέντευξη να έχεις βεβαιωθεί για την καλή λειτουργία τους και για το ότι οι μπαταρίες τουw είναι πλήρως φορτισμένες. Εν ανάγκη, έχε μαζί σου μια εφεδρική πηγή τροφοδότησης ενέργειας (powerbank).

  Είναι καλό να μη θεωρείς τα ψηφιακά μέσα (κινητό – μικρόφωνο) ως πλήρη υποκατάστατα του σημειωματαρίου, αλλά ως συμπλήρωμά τους. Το να κρατάς σημειώσεις ταχυγραφικά ή με λέξεις κλειδιά κατά τη συνέντευξη όχι μόνο θα σε διασφαλίσει αν κάτι «στραβώσει» αλλά και θα σε διευκολύνει κατά τη σύνταξη του άρθρου σου.

  Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσεις κατά τη διάρκεια της συνέντευξης είναι τα εξής:

  1. Χαιρετάς, δηλώνεις ποιος είσαι και τη ιδιότητά σου, ευχαριστείς τον συνεντευξιαζόμενο για την αποδοχή της πρόσκλησης και ζητάς την άδεια να αρχίσεις τη μαγνητοφώνηση.
     
  2. Δηλώνεις καθαρά το όνομά του και την ιδιότητά του (για να τα παραθέσεις στο άρθρο σου. Πιθανόν να σε διορθώσει ή να επικαιροποιήσει με μια πρόσφατη ιδιότητά του).
     
  3. Λες το θέμα για το οποίο παίρνεις τη συνέντευξη και την οπτική υπό την οποία περιμένεις εκείνος να συμβάλλει στη διαφώτισή του.
     
  4. Επισημαίνεις τυχόν προβλήματα που σχετίζονται με το θέμα, ώστε να φανεί το γιατί ο συνεντευξιαζόμενος διαθέτει σχετικές γνώσεις ή πληροφορίες και εκφράζεις την προσδοκία σου να βοηθήσει με τις απαντήσεις του.
     
  5. Θέτεις τις ερωτήσεις σου και ακούς τις απαντήσεις του με προσοχή. Νεύεις συγκαταβατικά κατά διαστήματα, ώστε να έχει την ικανοποίηση ότι δίνεις τη δέουσα σημασία σε ό,τι λέει.
     
  6. Όταν ολοκληρώσεις τις ερωτήσεις σου, συνόψισε τα κύρια σημεία των απαντήσεών του και ρώτησε αν έχει να προσθέσει κάτι.
     
  7. Ευχαρίστησέ τον/την για τη συνέντευξη και ζήτησε την άδεια να ξαναενοχλήσεις τηλεφωνικά ή μέσω e-mail αν χρειαστείς κατοπινά αποσαφήνιση κάποιων σημείων.
     

   

  Αν κατά τη διάρκεια της συνέντευξης δεν κατανοήσεις πλήρως μια φράση του, πρέπει να του ζητήσεις αμέσως να την επαναλάβει ή να την εξηγήσει. Επίσης, πρέπει να έχεις διαρκώς στο μυαλό σου τη διαμορφούμενη εικόνα του τελικού άρθρου, ώστε να εστιάζεις στις πληροφορίες που θα ζητούσε επιπλέον ο αναγνώστης.

  Κατά τη συνέντευξη, χρησιμοποίησε γλώσσα αντίστοιχη του συνομιλητή του, για να διασφαλίσεις ότι δεν θα του αφήσεις περιθώριο να αναπτύξει αίσθηση ανωτερότητας ή  κατωτερότητας.

  Πολύ σημαντικό είναι να θυμάσαι ότι εκπροσωπείς το κοινό και έχεις υποχρέωση να θέτεις ερωτήματα που ενδιαφέρουν το κοινό σου. Αντίστροφα, πρέπει να αποφύγεις να εκφράσεις προσωπικές θέσεις σου ως προς το θέμα, καθώς αυτό είναι πιθανό να οδηγήσει σε αντιπαράθεση με τον συνεντευξιαζόμενο.

  Για τη σωστή απόδοση της συνέντευξης, χρειάζεται να καταγράψεις όχι μόνο τα λόγια αλλά και την ατμόσφαιρά της. Σημειώσε λοιπόν κάποια χαρακτηριστικά σημεία (τον τρόπο που μιλάει, που κινεί τα χέρια του και το σώμα του, τις αντιδράσεις και τις εκφράσεις του προσώπου του…) και πάρε φωτογραφίες του χώρου της συνάντησης και του ίδιου – πριν, κατά και μετά τη συνέντευξη.

  Δεδομένου ότι κάθε συνέντευξη βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ του δημοσιογράφου και του συνεντευξιαζόμενου, είναι απαραίτητο να δηλώσεις και να τηρήσεις τη δέσμευσή σου στην περίπτωση που σχολιάσει κάτι λέγοντας ότι είναι «off the record». Αυτό συνεπάγεται ότι τίποτε από αυτά δεν θα δημοσιευτεί.

  Το να υποβάλλεις κατοπινά της συνέντευξης αποσαφηνιστικές ερωτήσεις (follow-up questions) μη φοβηθείς ότι θα αντιμετωπισθεί ως ερασιτεχνισμός. Αντίθετα, αν οι ερωτήσεις αυτές αποκαλύπτουν το πόσο βαθιά έχεις μπει στο θέμα και ότι όντως χρησιμοποιείς τις απαντήσεις του για να διαφωτίσεις περαιτέρω τους αναγνώστες σου, θα τονίσουν τον επαγγελματισμό σου.

   

  Ο κώδικας του Robin Day

  Ο Sir Robin Day ήταν διάσημος τηλεοπτικός συνθέτης του BBC, που απεβίωσε το 2000. Ο «δεκάλογός του» για τις συνεντεύξεις ήταν:
  

  1. Ο δημοσιογράφος πρέπει να κάνει το καθήκον του, διερευνώντας γεγονότα και απόψεις.
     
  2. Πρέπει να παραμερίζει τις δικές του προκαταλήψεις και να θέτει ερωτήματα που αντικατοπτρίζουν διάφορες απόψεις, απορρίπτοντας κατηγορίες και φήμες.
     
  3. Δεν πρέπει να επιτρέπει στον εαυτό του να τον καταλαμβάνει δέος στην παρουσία ενός ισχυρού προσώπου.
     
  4. Δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο την εντιμότητα της συνέντευξης με το να παραλείπει δύσκολες ερωτήσεις ή με το να στήνει ερωτήματα-παγίδες.
     
  5. Δεν πρέπει να δέχεται να υποβάλλει εκ των προτέρων τις ερωτήσεις του, παρά μόνο τους κύριους τομείς όπου θα αναφερθούν οι ερωτήσεις του. Ο κύριος λόγος να μην τις υποβάλλει εκ των προτέρων είναι ότι τότε δεν θα μπορεί να θέσει συμπληρωματικές ερωτήσεις που μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας για να αποσαφηνίσουν ή να αμφισβητήσουν μια απάντηση.
     
  6. Πρέπει να αντιστέκεται σε όποια παρέμβαση «μαλάκωσης» μιας συνέντευξης, προκειμένου να διασφαλιστεί το γόητρο του συνεντευξιαζόμενου. Αν παρά τη διαμαρτυρία του συνεχιστούν οι πιέσεις, θα πρέπει να ακυρώσει τη συνέντευξη.
     
  7. Δεν πρέπει ποτέ να χρησιμοποιεί την επαγγελματική του εμπειρία για να παγιδεύσει κάποιον που δεν έχει συνηθίσει να του παίρνουν συνέντευξη.
     
  8. Θα πρέπει να προσέχει τον χρόνο που κυλάει στη συνέντευξη, ώστε να έχει ο συνεντευξιαζόμενος την ευκαιρία να απαντήσει στις ερωτήσεις που του θέτει.
     
  9. Πρέπει να θέτει τα ερωτήματά του σταθερά και επίμονα, αλλά όχι επαναληπτικά, προσβλητικά ή με λέξεις διαλεγμένες απλά για να εντυπωσιάσουν.
     
  10. Πρέπει να θυμάται ότι ο ρόλος του δεν είναι του πολιτικού αντιπάλου, του εισαγγελέα, του ανακριτή, του ψυχίατρου ή του εμπειρογνώμονα που θέλει να αποδείξει εαυτόν ανώτερο του συνεντευξιαζόμενου.
      

   

   
  

  Συνοψίζοντας:

  Η συνέντευξη, η παρατήρηση και η λήψη σημειώσεων αποτελούν βασικά εργαλεία συλλογής στοιχείων. Η παρατήρηση έχει ως στόχο την απεικόνιση μιας κατάστασης ή ενός ατόμου. Οι εικόνες μπορούν να έρθουν με λόγια, εικόνες ή ήχο. Οι συνεντεύξεις μπορούν να παράσχουν όχι μόνο πληροφορίες για μια ιστορία αλλά και διορατικότητα στη διάρθρωση μιας ιστορίας. Οι συνεντεύξεις βάζουν τους ανθρώπους στο επίκεντρο της αφήγησης. Η λήψη σημειώσεων βοηθά τους δημοσιογράφους να παρακολουθούν τα βασικά σημεία στη συλλογή στοιχείων.

  Τα κλειδιά για μια καλή συνέντευξη είναι:

  • Κάνε την έρευνά σου πριν, για να είσαι σε θέση να θέσεις ενημερωμένες ερωτήσεις.
    
  • Ξεκίνησε τη συζήτηση χαλαρά, για να αισθανθεί ο συνομιλητής πιο άνετα.
    
  • Άκουσε προσεκτικά τις απαντήσεις. Μην υποθέτεις ότι τις γνωρίζεις από πριν.
    
  • Να είσαι έτοιμος να κάνεις και ερωτήσεις που δεν είχες προγραμματίσει..
    
  • Να είσαι παρατηρητικός. Αυτό είναι το καλύτερο σε μια προσωπική συνέντευξη.
    
  • Μην σταματάς να κάνεις ερωτήσεις μέχρι να αισθανθείς ότι η συνέντευξη είναι πλήρης.
    

   

   

  Βιβλιογραφία:
  

   

  • The art of the interview
    

  https://archives.cjr.org/realtalk/the_art_of_the_interview.php

  
  

  Κουίζ: 2

• Ε4 - Μάθημα 3ο

  Στο τρίτο μάθημα ολοκληρώνουμε τη μελέτη μας στην τέχνη της συνέντευξης με το πέμπτο και τελευταίο της στάδιο, το γράψιμό της. Το γράψιμο είναι κυριολεκτικό αν πρόκειται να δημοσιευτεί η συνέντευξη ως κείμενο, αλλά μπορεί να αναφέρεται στο μοντάζ αν πρόκειται να δημοσιευτεί ως βίντεο ή podcast. Η επιμέλεια του κειμένου/βίντεο/podcast είναι απαραίτητη, είτε ήταν η συνέντευξη μακροσκελής είτε σύντομη.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  • Τρόπος παρουσίασης συνέντευξης
    
  • -   Το γράψιμο της συνέντευξης
    
  • -   Τα βήματα του γραψίματος
    
  • Ανάλυση μιας συνέντευξης
    

  (Στα επόμενα, θα χρησιμοποιούμε το ρήμα «γράφω» και τα παράγωγά του αναφερόμενοι  τόσο στον γραπτό λόγο όσο και στον ηχογραφημένο/βιντεοσκοπημένο).
  

   

  Τρόπος παρουσίασης συνέντευξης

  
  

   

  Πέμπτο στάδιο: Το γράψιμο της συνέντευξης

  Αμέσως μετά την ολοκλήρωση της συνέντευξης, πρέπει να αρχίσεις να εργάζεσαι για τη συγγραφή της, ενόσω τα όσα άκουσες είναι ακόμη φρέσκα στη μνήμη σου.
  

  Θυμίζουμε ότι μια συνέντευξη:

  1. αποσκοπεί στην εξήγηση γεγονότων και φαινομένων

  2. βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ του δημοσιογράφου και του συνομιλητή του

  3. παίρνεται από άτομο που είναι σε θέση να μιλήσει για το θέμα

  4. δεν είναι μια απλή «κουβεντούλα»

  5. δεν είναι «δοξολογία» ενός ατόμου ή του φορέα που εκπροσωπεί.

   

  Η αναζήτηση για το επίκεντρο της ιστορίας που θέλεις να γράψεις άρχισε με την πρώτη σου ιδέα γι’ αυτήν και συνεχίζεται μέσα από τη διαδικασίας συγκέντρωσης στοιχείων. Το ποιο πραγματικά θα είναι το επίκεντρο που πρέπει να εστιάσεις θα έχει προκύψει ακριβώς πριν αρχίσει να γράφεις το άρθρο. Όμως, συχνά αυτή η εστίαση μπορεί να σου φαίνεται κάπως ασαφής. Τότε, το πιο κρίσιμο βήμα για την ολοκλήρωση του άρθρου σου μπορεί να είναι αυτό που είναι από τα πιο δύσκολα να διδαχθεί: σκέψη.

  Σκέψου το πώς θα απαντούσες στα ακόλουθα ερωτήματα;

  1. Γιατί έχει σημασία αυτή η ιστορία;

  2. Ποιο είναι το κύριο μήνυμά της;

  3. Γιατί λέμε αυτή την ιστορία;

  4. Τι λέει αυτή η ιστορία για εμάς και τον κόσμο μας;

  5. Ποια είναι η ιστορία με μια λέξη;

  Το κλειδί είναι να σκεφτείς την ιστορία σου σαν να είναι μια εικόνα. Φαντάσου ότι κρατάς μια φωτογραφική μηχανή και στοχεύεις σε ένα θέμα, αλλά πρέπει να εστιάσεις κάπου. Ποιος είναι ο πρωταγωνιστής της εικόνας; Χρειάζεται να μεγεθύνεις, κόβοντας κομμάτια από την εικόνα, ή πρέπει να συμπεριλάβεις στο υπόβαθρο πράγματα απαραίτητα για την κατανόηση; Για να βρείς το σωστό επίκεντρο, μην περιοριστείς στο προσωπικό σου κριτήριο: σκέψου τι θα ήθελε και ο αναγνώστης σου.

  Το πιο δύσκολο πράγμα είναι το να αποφασίσεις τι θα αφήσεις έξω από την ιστορία, λόγω περιορισμού χώρου ή χρόνου ανάγνωσης. Εδώ είναι που οι σημειώσεις σου κατά τη διάρκεια της συνέντευξης θα σε βοηθήσουν στο τι είναι απαραίτητο και τι όχι. Επίσης, θα σε βοηθήσει το να σκεφτείς σαν «πωλητής»: Αν ήταν να πουλήσεις την ιστορία σου στον αρχισυντάκτη μιας εφημερίδας, ποια νομίζεις ότι θα ήταν τα πιο δυνατά σημεία της και ποια τα πιο αδύνατα; Ποιος θα ήταν ο πιο σωστός τίτλος της και ποιος ο πιο κατάλληλος υπότιλος;

  
  

  Τα βήματα του γραψίματος

  
  

  • Βάζεις μπροστά την καταγραφή της συνέντευξης (ηχογράφηση ή βίντεο) και και την μεταγράφεις σε κείμενο.
    

  
  

  • Προσέχεις να αφαιρέσεις τις όποιες επαναλήψεις ή να διευκρινήσεις τις όποιες διφορούμενες εκφράσεις, έχοντας πάντα κατά νου την οικονομία του λόγου: Ακόμη κι αν μια συνέντευξη διάρκεσε μία ώρα, το κοινό σου δεν πρόκειται να διαβάσει παραπάνω από το αντίστοιχο δύο σελίδων εφημερίδας.
    

  
  

  • Πριν από τον τίτλο, στο τελικό κείμενο θα πρέπει να έχει μπει ένας υπέρτιτλος που αναφέρει το όνομα και την ιδιότητα του ατόμου που πήρες συνέντευξη και, αν κρίνεις απαραίτητο, τον λόγο/αιτία της συνέντευξης (π.χ.: Αποκλειστική συνέντευξη του καθηγητή βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο, Κυριάκου Νικολάου, για τα Νομπέλ της Συνθετικής Χημείας).
    

  
  

  • Ο τίτλος της συνέντευξης είναι κάτι που μπορείς να αποφασίσεις στο τέλος, αφού έχεις κατασταλάξει στο τι θα γράψεις. Λογικά, θα φτιαχτεί από μία ιδιαίτερα σημαντική απάντηση που σου έδωσε ο συνεντευξιαζόμενος. Ωστόσο, ένα πρόβλημα είναι το μικρό μήκος που πρέπει να έχει ένας τίτλος. Γι’ αυτό, θα πρέπει να ψάξεις προσεκτικά το ποιο είναι το απόσπασμα φράσης του που αποδίδει την κεντρική ιδέα της συνέντευξης, χωρίς να αλλάζει το νόημα ή  να το αλλοιώνει.
    

  
  

  • Αν η κεντρική ιδέα της συνέντευξης αποδίδεται με δύο φράσεις που δεν μπορούν να συντομευτούν, τότε και οι δύο φράσεις θα πρέπει να μπουν στον τίτλο.
    

  
  

  • Μην αντλείς τον τίτλο από τις πρώτες παραγράφους της συνέντευξης, καθώς αυτό θα αποτρέψει τον αναγνώστη από να διαβάσει τη συνέχεια.
    

  
  

  • Ιδιαίτερη πρέπει να είναι η φροντίδα σου για το πώς θα γράψεις την εισαγωγή της συνέντευξης, ώστε να προσελκύσεις το ενδιαφέρον του αναγνώστη, δουλεύοντας τόσο τη μορφή της όσο και την ουσία της. Η εισαγωγή πρέπει να περιλαμβάνει ένα συνοπτικό προφίλ του ερωτηθέντος, καθώς και αναφορά στο πλαίσιο που δόθηκε η συνέντευξη, την ημερομηνία και τον τόπο της συνέντευξης.
    

  
  

  • Η παρουσίαση της συνέντευξης, στη συνέχεια, μπορεί να ακολουθήσει την κλασική μορφή «ερώτηση - απάντηση» ή μπορεί να πάρει της μορφή αφήγησης. Η διαδοχή των ερωτήσεων και απαντήσεων δεν είναι απαραίτητο να είναι πιστά η ίδια με αυτήν που είχε στη  μαγνητοφωνημένη συνέντευξη.
    

  
  

  • Αν επιλέξεις την αφήγηση, θα πρέπει όποτε παραθέτεις κυριολεκτικά λόγια του συνεντευξιαζόμενου να τα περικλείεις με εισαγωγικά, για να τονιστεί η πιστότητα της απόδοσής τους. Δεν πρέπει να διορθώνεις τις απαντήσεις που πήρες, ή να προσθέτεις στοιχεία σε αυτές, ή να διαστρεβλώσεις το νόημά τους – έστω και άθελά σου – μέσω αναδιατύπωσης της σειράς των λέξεων.
    

   

  Ανάλυση μιας συνέντευξης

  Ας μελετήσουμε στη συνέχεια το πώς γράφτηκε η συνέντευξη ενός δημοσιογράφου που κατεξοχήν έπαιρνε συνεντεύξεις – πριν γίνει ζωγράφος.
  

  _ _ _ _ _

  
  

  «O Θανάσης Λάλας και το φαινόμενο της ανοιχτής θάλασσας»

  http://parallaximag.gr/thessaloniki/reportaz/o-thanasis-lalas-ke-to-fenomeno-tis-ano
  

   

  Πότε και πώς γίνεται «αυτό το κλικ», που σε κάνει να αλλάξεις γραμμή πλεύσης; Πώς γίνεται να είσαι ηττημένος αλλά να νιώθεις ευτυχής; Ο Θανάσης Λάλας μιλά για την  δύναμη της απόφασης, ενοχές, ήττες, χρόνια που εκλάπησαν, υγρούς ανθρώπους στην Θεσσαλονίκη, τον Κωστόπουλο και την Κρίση - που δεν υπάρχει. Μας καλεί στην πρώτη έκθεση ζωγραφικής που διοργανώνει στην Θεσσαλονίκη, να γίνουμε κοινωνοί της ελευθερίας που απολαμβάνει πλέον ο ίδιος μέσω της τέχνης και να τον γνωρίσουμε από την αρχή, ως φαινόμενο ανοιχτής θάλασσας.

  (1) Ζήσατε στην Θεσσαλονίκη 4,5 χρόνια ως φοιτητής. Τι θυμάστε από εκείνα τα χρόνια;

  Την θάλασσα και την ομίχλη. Δεν έζησα την πόλη μόνο ως φοιτητής. Στην Θεσσαλονίκη ερχόμουν από παιδί, κάθε καλοκαίρι, στην αδελφή της μητέρας του και καθόμουν ένα ολόκληρο μήνα. Θυμάμαι εκδρομές στον Μπαξέ, μπάνια στην Επανομή. Και μετά ήρθα να σπουδάσω, στο Οικονομικό της Νομικής.

  (2) Ήταν η πόλη διαφορετική τότε;

  Ποτέ δεν είναι η πόλη διαφορετική, οι άνθρωποι αλλάζουν. Η Θεσσαλονίκη είναι η ωραιότερη πόλη του κόσμου, μαζί με την Κωνσταντινούπολη. Μια πόλη η οποία στην εποχή της ακινησίας, έχει ένα χώρο στον οποίο η κίνηση είναι αέναη, είναι μια πόλη-έμπνευση.  Και οι άνθρωποι είναι διαφορετικοί εδώ. Είναι πιο υγροί οι άνθρωποι στην Θεσσαλονίκη. Στα συναισθήματα. Τα συναισθήματά τους έχουν σάρκα, πιάνονται, οι αισθήσεις τους είναι σε ένταση.

  (3) Ενώ στην Αθήνα;

  Είναι ξεραμένοι  οι άνθρωποι. Στην Αθήνα συνέβη μεταπολεμικά η συσσώρευση τελείως αντιφατικών στοιχείων, με μόνη επιδίωξη την επιβίωση. Η επιβίωση από μόνη της είναι ένα εφαλτήριο για να πας κάπου, αλλά από ένα σημείο και μετά εάν το ζητούμενο είναι μόνο υλικά αγαθά, δημιουργεί ένα είδος ξηρασίας. Εσείς δεν το ’χετε αυτό εδώ, γιατί είναι η πόλη έτσι. Είναι σαν να μου λέτε γιατί είναι τόσο όμορφα στο Παρίσι; Γιατί είναι η πόλη του φτωχού. Και τίποτα να μην μπορείς να κάνεις, βγαίνεις μια βόλτα. Συναντάς ένα ποτάμι σε κίνηση. Είναι ωραία.

  (4) Και η Αθήνα είναι ωραία…

  Όσο ωραία και να είναι οι άνθρωποι στην Αθήνα είναι αδηφάγοι. Έχουν ανταλλάξει ηχηρή χειραψία με την απληστία. Μάθανε να καλύπτουν το κενό τους πετώντας μέσα διάφορα σκουπίδια.

  (5) Έχετε επηρεαστεί από αυτήν την πόλη; Υπήρξατε ποτέ άπληστος;

  Βέβαια, υπήρξα. Εγώ τουλάχιστον έχω κάνει πάρα πολλά λάθη, γι’ αυτό είμαι εξαιρετικά ήρεμος τώρα, γιατί τα βλέπω. Υπήρξα άπληστος στην άσκοπη χρήση του  χρόνου. Διέθετα  τον χρόνο λάθος. Για να μπορείς  να προχωράς στην ζωή πρέπει να διαθέτεις κάποια ποσοστά σκέψης, ανάσας, διαβάσματος, επικοινωνίας με άλλους ανθρώπους. […] Σιγά σιγά, παίρνοντας μια βαθιά υποχρεωτική ανάσα από τα πράγματα γύρω μου κατάλαβα ότι αυτό το πράγμα δεν θα μπορούσε να προκύψει αλλιώς, παρά μόνο αν αποφασίσω. Όταν αποφασίζεις, πονάς. Η απόφαση είναι πάντα ένα πράγμα που κάτι αφήνει απέξω, κάτι πρέπει να εγκαταλείψεις. Γι΄ αυτό και σε όλες τις συνεντεύξεις ρωτούσα ποιο είναι το κόστος της επιτυχίας. Η επιτυχία είναι ένα λεωφορείο που μέσα της σε παίρνει ο ύπνος. Και φτάνεις στο τέρμα χωρίς να έχεις πάρει είδηση τίποτα, ούτε την στάση που πρέπει να κατέβεις. Η αποτυχία λοιπόν έχει κέρδος και η αποτυχία κόστος μεγάλο.

  (6) Για σας ποιο ήταν;

  Εγκατέλειψα τα πιο σημαντικά πράγματα της ζωής μου για τα ασήμαντα.

  (7) Ποια είναι τα σημαντικά; Τα παιδιά σας;

  Καθόλου! Είναι σχεδόν αποτυχημένοι αυτοί που λένε ότι τα παιδιά τους είναι το πιο σημαντικό πράγμα της ζωής τους. Επιτυχημένοι γονείς μεν αλλά αποτυχημένοι άνθρωποι. Δεν είναι έργο τέχνης το παιδί σου. Ο καθένας πάει εκεί που αυτός ορίζει, όχι εκεί που του έχεις ορίσει εσύ. Ένα κομματάκι επιρροής μπορεί να έχεις αλλά δεν είσαι μόνο εσύ. Είναι σαν τους γονιούς: ενώ τα παιδιά τους είναι εννιά ώρες στη σχολή και με τους φίλους τους, νομίζουν ότι τα καθοδηγούν αυτοί, που τα βλέπουν μισή ώρα το βράδυ πριν τον ύπνο. Και όχι όλοι οι άλλοι.. (γελάει)

  (8) Για τι μετανιώνετε λοιπόν;

  Που δεν ζω σαν συγγραφέας, που δεν διαθέτω τον χρόνο μου στους ανθρώπους που έχω ανάγκη. Μετανιώνω που δεν διέθεσα τον χρόνο μου σε αυτό το ουσιαστικό εμείς και όχι σε αυτό το χαζοχαρούμενο ναρκισσισμό του εγώ.

  (9) Περάσατε και από αυτό το στάδιο;

  Ναι, κι ας ήμουν χοντρός!

  (10) Σας επηρέασε αυτό ποτέ;

  Ένας υπέρβαρος  άνθρωπος χάνει ένα μεγάλο μέρος μιας ελαφρότητας… ενδιαφέρουσας. Και μετά χρειάζεται μια ισορροπία. Βέβαια γίνεσαι ένας καλλιτέχνης της δικαιολογίας και του άλλοθι. Στην πραγματικότητα δεν είσαι τίποτε άλλο παρά ένας αδύναμος που δεν θες να αποφασίσεις.

  (11) Σας βλέπω πολύ κατασταλαγμένο! Έτσι ήσασταν πάντα; Ο Λάλας του Βήματος με τον ζωγράφο είναι το ίδιο πράγμα; (γελάει)

  Τότε έψαχνα να βρω ήρωες. Είχα αποφασίσει ότι είμαι ένας άνθρωπος με ειδική ανάγκη, που πρέπει κάποιος να έρθει με το καροτσάκι και να με βγάλει στον δρόμο της διανόησης. Δεν πίστευα ότι είμαι ένας άνθρωπος που μπορώ να κάνω μοναχικούς περιπάτους προς την διανόηση. Με ενδιέφερε πάρα πολύ να συναντάω τον Φιλιπ Ροθ, τον Τζον Νας κλπ. για να νιώσω αυτήν την εσωτερική πυροδότηση. Τώρα αυτοπυροδοτούμαι. Χωρίς να παύουν να με ενδιαφέρουν οι άλλοι.

  (12) Θέλω να μου πείτε όμως, πως σας επηρέασε η αναμέτρηση με το σύστημα, μέσα στο οποίο ήσασταν ψηλά (γνέφει συγκαταβατικά). Βγήκατε αλώβητος από αυτό; Ο φοιτητής Θανάσης που έβγαζε το Περιοδικό είναι ο ίδιος με τώρα;

  Αυτό είναι  πολύ μεγάλη κουβέντα. Κοιτάξτε, δεν νιώθω ένας άτυχος άνθρωπος. Για μένα ήταν πολύ μεγάλο για την ηλικία που μου συνέβη να βγάζω περιοδικό στα 19 μου χρόνια και μια ομάδα ανθρώπων να πηγαίνουν στα βιβλιοπωλεία και να το παίρνουν. Και μετά ήταν πολύ μεγάλο πράγμα, ενώ δεν ήξερα να μιλάω σε ένα ραδιόφωνο, μέσα σε 8 -10 μήνες να κάνω μια εκπομπή μεγάλης ακροαματικότητας (Κακά Παιδιά) και να με σταματάνε οι άνθρωποι στον δρόμο. Μου συνέβησαν απίστευτα πράγματα στην ζωή μου. Επομένως από την μια μεριά είμαι φοβερά τυχερός άνθρωπος. Η τύχη όμως μπορεί να γίνει πιο βαρύ πράγμα στην ζωή. Σε μπολιάζει με μια αίσθηση επιτυχίας, διαφοροποίησης από τους άλλους. Νομίζεις ότι κάτι είσαι. Όσο συγκροτημένος και να είσαι αυτό το κάτι είσαι σε οδηγεί σε οδυνηρούς δρόμους. Από την μια είσαι τυχερός, από την άλλη φτιάχνεις ένα κάστρο που μέσα στο οποίο…

  (13) …γίνεσαι αλαζόνας…

  Ναι… αλλά ξέρετε με βλέπετε επιφυλακτικό στις έννοιες γιατί ποτέ δεν μπορώ να πω ότι ήμουν μόνο αλαζόνας. Δηλαδή γύρναγα στο σπίτι μου το βράδυ και είχα μια συναίσθηση του τι γίνεται. Ήξερα ότι δεν είμαι ο David Frost της δημοσιογραφίας, ότι δεν μπορώ να θεωρούμαι εγώ συνάδελφος αυτού του τύπου. Δεν είχα αρχίσει να χάνω το μέτρο. Αλλά… περνούσα ώρες της ημέρας που ήταν θεϊκές! Όχι μόνο ακουμπούσα τις φτέρνες του Θεού… είχα κρεμαστεί και πήγαινα να αναμετρηθώ μαζί του. Και κάνεις λάθος τεράστιο, βέβαια.

  (14) Και πώς συνέρχεσαι από αυτό;

  Δεν ξέρω να σας απαντήσω.. είναι μια στιγμή, μια έκλαμψη.

  (15) Την δικιά σας την στιγμή την θυμάστε;

  Βέβαια! Γυρίζω από Αμερική, κάνω στάση στο Παρίσι, όπου έχει πάει ο γιος μου με την  πρώην γυναίκα μου να μείνουν. Κοιμήθηκα το βράδυ μαζί τους, παρόλο που ήμουν χωρισμένος με την Χρυσούλα και τινάχτηκα στις 04:00 το πρωί όρθιος και είπα ότι δεν θα ξαναδώ το παιδί μου κάποια στιγμή. Αυτό είναι ο θάνατος.

  (16) Φοβηθήκατε ότι θα πεθάνετε…

  Δεν φοβήθηκα καθόλου! Ήμουν τόσο πολύ καθαρός. Συνειδητοποίησα ότι κάποια στιγμή δεν θα υπάρχω. Κάτι μπορεί να συμβεί οποτεδήποτε και δεν θα υπάρχω ξανά. Oι κοντινοί μου άνθρωποι θα μιλήσουν 3-4 φορές για μένα και μετά θα χαθώ. Ε, αυτό το πράγμα με απελευθέρωσε.

  (17) Πότε πιάσατε πρώτη φόρα πινέλο;

  Έπιασα πρώτη φορά πινέλο όταν ήταν μικρός ο γιος μου, ο  Κωνσταντίνος, για να παίξουμε. Και σιγά-σιγά με πήγε… Τα πρώτα μου έργα τέχνης θα μπορούσα να πω ότι είναι αποτυπωμένα στις σελίδες των δημοσιογραφικών μου σημειωματαρίων.

  (18) Στην πρώτη σας έκθεση στην Θεσσαλονίκη έμαθα ότι δεν θα δούμε μόνο πίνακες και γλυπτά…

  Ναι, μπορεί να δει κανείς και τραπεζομάντηλα, χαρτοπετσέτες, γόβες, φωτιστικά. Αντικείμενα καθημερινής  χρήσης, που θα τα πετούσαμε. Έχω μια ολιστική αντίληψη για την τέχνη. Για μένα τέχνη είναι μια προσθετική διαδικασία… πώς μεταμορφώνεις ένα απλό αντικείμενο, σε φορέα ευαισθησίας. Θέλω να επεμβαίνω στην ομογενοποίηση. Για μένα έργο τέχνης είναι αυτό που δημιουργεί ερωτήματα.

  (19) Εκφράζεστε καλύτερα με τις συνεντεύξεις ή με την ζωγραφική;

  Στις συνεντεύξεις είμαι γέφυρα, στη ζωγραφική  είμαι το φαινόμενο της ανοιχτής θάλασσας. Και τα δυο εξαιρετικά ενδιαφέροντα, αν κάτι βγαίνει από αυτά. Αλλά ως φαινόμενο ανοιχτής θάλασσα μπορείς να επιβιώσεις. Ως γέφυρα θα περάσει ένας πόλεμος και θα σε ισοπεδώσει.

  (20) Νιώθετε επιτυχημένος στην ζωή σας;

  Όχι, στη ζωή μου νιώθω ηττημένος αλλά ευτυχής! Δεν μου βγήκε όπως θα ήθελα…

  (21) Ηττημένος γιατί;

  Έχει ενδιαφέρον αυτή η  ερώτηση… Νιώθω ηττημένος γιατί  στα δικά μου μέτρα, στο δικό μου οικόπεδο νιώθω ότι υπάρχουν καλύτεροι από μένα. Ξέρω ότι δεν θα γίνω ποτέ ένας David Frost. Το προσπάθησα. Αλλά δεν μπορώ. Νιώθω ηττημένος γιατί έπεσα στην παγίδα της επιτυχίας και έχασα πολύτιμο χρόνο. Έχασα πολύτιμο χρόνο από την ευτυχία και θα το κουβαλάω σε όλη μου την ζωή αυτό, όπως κάποιοι κουβαλάνε πάνω τους την εξορία. Βγαίνουν τώρα οι νέοι πολιτικοί και λένε τέρμα οι διαχωριστικές γραμμές. Τα ακούνε όλοι όμως αυτά… Θα πεις τέρμα οι διαχωριστικές γραμμές σε αυτόν που ξόδεψε χρόνια από την ζωή του στην εξορία για αυτές; Τι λες; Ποιος θα τους τα δώσει πίσω; Ο χρόνος εκλάπη!! Πάει, τελείωσε.

  (22) Και τώρα; Τι χρειάζεται για να επιβιώσουμε  καλύτερα σε αυτήν την εποχή;

  Γιατί, τι έχει η εποχή;

  (23) Κρίση!

  Δεν υπάρχει κρίση. Η κρίση στην Ελλάδα υπήρχε πριν 15-20 χρόνια. Σε αυτόν τον τόπο η κρίση είναι μια ιστορία που ξέσπασε και την ζήσαμε μετεμφυλιακά. Δεν αποφασίσαμε ότι μετά την μάχη όλοι είμαστε μαζί. Χάσαμε την περίοδο της αποστασίας την έννοια του παραδείγματος. Ότι κάθε άνθρωπος πρέπει να κάνει κάτι για τον οποίο ο άλλος να νιώθει περήφανος. Ακούστε τώρα κάτι περίεργο… Όλος ο κόσμος λέει αυτήν την περίοδο: «Πρέπει όλοι να κάνουμε κάτι για τους άλλους.» Ναι, είναι της μόδας… Η δική μου  γνώμη δεν είναι αυτή. Η δική μου γνώμη είναι ότι αυτήν  την περίοδο πρέπει να καταλάβεις ότι χωρίς τους άλλους δεν είσαι  τίποτα! (Παίρνει το σημειωματάριό  μου και φτιάχνει ένα αμφίδρομο  σχήμα). Όχι-εγώ-κάνω-κάτι-για σένα= φιλάνθρωπος. Εγώ πρέπει να καταλάβω ότι δεν μπορώ να κάνω τίποτα χωρίς εσένα.

  (24) Η γενιά σας, της μεταπολίτευσης, δεν αξίζει όλα αυτά που της καταλογίζουν;

  Δεν πιστεύω  στις γενιές. Εγώ δεν δέχομαι ότι υπάρχει μια γενιά μεταπολιτευτική. Ποια είναι αυτή; Αυτή που έχει τα χαρακτηριστικά της Μαρίας Δαμανάκη και του Λαλιώτη ή αυτή της Ιωάννας Καρυστιάνη; Είναι πολύ εύκολο να ομαδοποιείς. […] Εδώ σε αυτόν τον τόπο τα ισοπεδώνουμε όλα. Μα δεν γίνεται να μην υπάρχει κανένας. Κάποιος έχει αφήσει μια ιστορία. Ο καθένας κάτι καλό έχει κάνει. Αναγνώρισέ το. Μπορείς να το πάρεις και συ και να το πας παραπέρα; Με γεια σου με χαρά σου. Αλλά δεν μπορεί να μην είναι τίποτα ο Λάλας. Δεν μπορεί να μην είναι τίποτα ο Κωστόπουλος. Ξαφνικά έπεσε ο Κωστόπουλος και δεν είναι τίποτα; Μπορείς να σταθείς κριτικά απέναντι του, το δέχομαι. Αλλά δεν μπορείς να αρνηθείς ότι υπήρξε. Δεν μπορείς να αρνηθείς ότι κάποια στιγμή υπήρξε η συνείδηση σου. Γιατί τον παρακολούθησες; Γιατί τον έπαιρνες; Γιατί τον αγόραζαν οι άνθρωποι; Γιατί ήταν ηλίθιος; Τους κορόιδεψε; Τους έκλεψε τα λεφτά; Εγώ εκείνη την περίοδο είχα αντίθετη άποψη, έβγαζα άλλου είδος περιοδικό, απευθυνόμουν σε άλλους ανθρώπους. Όποιος ήθελε πήγαινε εδώ, όποιος ήθελε εκεί, το καταλαβαίνω. Αλλά δεν μπορώ να πω τώρα, επειδή έχει πέσει κάτω ο Κωστόπουλος, ότι δεν ήταν τίποτα. Και ήταν όλοι οι άλλοι γύρω του, αυτοί που τώρα του ζητάνε αποζημιώσεις. Γιατί χωρίς αυτόν δεν θα ’χανε δουλειά χιλιάδες ανθρώπων. Δεν θα είχε φτιαχτεί μια κατηγορία ανθρώπων. Είναι που  αποφασίζεις να ρίξεις το φως. Λένε πολλοί πώς κατάντησε η κοινωνία…  Ξέρετε πόσα ενδιαφέροντα μυαλά υπάρχουν σήμερα; Πόσα ενδιαφέροντα πράγματα γίνονται γύρω μας; Όλοι αποφασίζουμε ότι επειδή πέφτει εκεί το φως είναι αυτή η ζωή, μα δεν είναι αυτή η ζωή. Σε λίγο θα αποφασίσουμε ότι ελληνική δημοσιογραφία είναι ο Τράγκας. Δεν έχω πρόβλημα με τον Γιώργο, ας κάνει ό,τι θέλει αλλά ελληνική δημοσιογραφία δεν είναι αυτό, όπως δεν ήταν και ο Κωστόπουλος. Υπήρχαν και κάποιοι άλλοι ταυτόχρονα. Είναι και ο Φώτης Γεωργελές, ήταν και ο Τσαγκαρουσιάνος κ.ο.κ. Απλά αποφασίζει πού θα ρίξεις το φως.

  (25) Ακόμα κι αν δεν υπάρχουν γενιές, σίγουρα υπήρξε όμως μια εποχή, όπου ζούσατε σε ένα μεγάλο πάρτι;

  Και σεις ζείτε σε ένα πάρτι! Τι είναι το βιοτικό επίπεδο; Ποιος αποφάσισε ότι το περισσότερο κρέας σε σχέση με τα φασόλια είναι καλύτερο βιοτικό επίπεδο; Δεν θέλω να φανώ αντιδραστικός αλλά ζούμε με αυτά τα στερεότυπα, το «δεν έχουμε επιλογές» και αυτό μας εμποδίζει να κάνουμε πράγματα. Το αν θα τρώμε ένα μπιφτέκι η τρία δεν είναι πτώση του βιοτικού μας επιπέδου. Πτώση του βιοτικού μας επιπέδου είναι να μην έχουμε ελευθερία.  Ας πούμε θέλω να κάνω μια έκθεση στο Μεξικό; Ποιος μου απαγορεύει να πάω; Μα θα μου πεις δεν υπάρχουν λεφτά για μεταφορικά, για εκτελωνισμό κτλ κτλ. Ε και; Ο Τσαρούχης δηλαδή πώς μετέφερε τα έργα του στο Παρίσι; Τα τυλίγεις σε ένα ρολό, τα βάζεις κάτω από την μασχάλη και πας… Δεν ξέρω αν καταλαβαίνετε τι θέλω να πω. Πώς δεν έχεις επιλογή, για παράδειγμα, να γίνεις ζωγράφος; Το εισιτήριο για το Παρίσι έχει πλέον λιγότερο από 100 ευρώ; Πας στο Παρίσι. Τρως μια τυρόπιτα κάθε μέρα, βρίσκεις μετά μια δουλειά στο Μακ Ντόναλτς, μένεις σε ένα υπόγειο, ζωγραφίζεις και κάποια μέρα σε ανακαλύπτει ένας τύπος από το Γκουγκενχάιμ και έτσι γίνεσαι διάσημος ζωγράφος. Αυτά συνέβησαν. Έτσι γράφεται η ιστορία, παιδιά! Δεν γράφεται με άνεση.

  (26) Και κάτι τελευταίο. Αν και δεν είστε  αρκετά μεγάλος για αυτήν την  ερώτηση (γέλια), πώς θέλετε να σας  θυμούνται οι άνθρωποι;

  Δεν θα με θυμούνται οι άνθρωποι. Είμαι πολύ μέτριος άνθρωπος για  να με θυμούνται. Αν θέλω κάτι να μείνει από μένα σε όσους με γνώρισαν είναι η ανησυχία μου.

  _ _ _ _ _

  (Συνεχίζεις με τις Δραστηριότητες)

   

  Συνοψίζοντας:

  Το τελευταίο κρίσιμο βήμα μετά τη συλλογή των στοιχείων είναι η σκέψη. Πριν μια ιστορία γίνει άρθρο, ο δημοσιογράφος πρέπει να σταματήσει και να σκεφθεί το επίκεντρο της ιστορίας του. Η εστίαση στα σημαντικά και η απόρριψη των περιττών θα τον βοηθήσει στην όλη εστίαση του άρθρου του.

  Η ανάλυση δημοσιευμένης συνέντευξης (ιδιαίτερα αν την συνέντευξη δίνει – αντί παίρνει - δημοσιογράφος ειδικός στις συνεντεύξεις) προσφέρει πολλές αφετηρίες σκέψης.

   

  
  

  Βιβλιογραφία:

  • The art of the interview
    

  https://gijn.org/2014/02/07/the-art-of-the-interview/

   

  
  

  Κουίζ: 2

• Ενότητα 5

  Σκοπός: Να γνωρίσουν οι εκπαιδευόμενοι τον τρόπο συγγραφής γενικών άρθρων, είτε για έντυπα ή για διαδικτυακά μέσα, και να μάθουν την ένταξη, χρήση και αξιοποίηση μεταδεδομένων.

  Στόχοι:   Οι εκπαιδευόμενοι

  • να αναπτύξουν τις δεξιότητές στους στον έντυπο και τον δικτυακό δημοσιογραφικό λόγο
    
  • να αναπτύξουν τις δεξιότητές στους στην διαδικτυακή προώθηση των άρθρων τους, μέσω των μεταδεδομένων.
    

   

  Έχοντας αναλύσει στα προηγούμενα μαθήματα τις φάσεις συλλογής και επεξεργασίας των στοιχείων του άρθρου, στην πέμπτη ενότητα θα περάσουμε στη φάση της σύνταξης και τελικής δημοσίευσης του άρθρου. Συγκεκριμένα, θα αναλύσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1ο :   Η τέχνη της αρθρογραφίας

  Μάθημα 2ο :   Οι διαφορές έντυπου-διαδικτυακού άρθρου

  Μάθημα 3ο :   Η σημασία των μεταδεδομένων ενός άρθρου

  
  

• Ε5 - Μάθημα 1ο

  Στο πρώτο μάθημα της πέμπτης ενότητας θα μιλήσουμε για το πιο απαιτητικό κομμάτι της άντλησης πληροφοριών, την συνέντευξη. Είναι πολύπτυχο το θέμα, καθώς δεν γίνονται όλες οι συνεντεύξεις υπό όμοιες συνθήκες και δεν αντιδρούν όλοι οι άνθρωποι με την ίδια προθυμία σε μια συνέντευξη. Υπάρχουν συνεντεύξεις που γίνονται προγραμματισμένα και προετοιμασμένα, και συνεντεύξεις που γίνονται στα πλαίσια ενός ρεπορτάζ, όπου ούτε ο δημοσιογράφος ούτε ο συνεντευξιαζόμενος δεν έχουν τον χρόνο μιας καλής προετοιμασίας.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • Η τέχνη της αρθρογραφίας
    
  • Το ειδησεογραφικό άρθρο
    
  • -   Η ανεστραμμένη πυραμίδα
    
  • Το μη ειδησεογραφικό άρθρο
    
  • -    Η κλεψύδρα
    
  • -    Η δομή εστίασης
    
  • -    Η αφηγηματική δομή
    
  • -    Η δομή «Κόλλα πέντε»
    
  • -    Η συνταγή της Wall Street Journal
    

   

   

  Η τέχνη της αρθρογραφίας

  

   

  Όποιος έχει περάσει από τη διαδικασία των Πανελληνίων Εξετάσεων, γνωρίζει ότι η καλή έκθεση δεν είναι απλά άθροισμα έμπνευσης, επιχειρημάτων και λεξιλογίου, αλλά και οργάνωσης των όσων διατυπώνονται. Το ίδιο ισχύει και για την αρθρογραφία, κάθε είδους. Υπάρχουν κανόνες – διαμορφωμένοι από την εμπειρία τριών αιώνων δημοσιογραφίας – που είναι σκόπιμο να μάθεις πριν αρχίσεις να «εκτίθεσαι δημοσίως».
  

  Πέραν αυτών, το να ανεβείς τη σκάλα της αρθρογραφίας δεν κοστίζει σε χρήμα, αλλά απαιτεί πολλά πνευματικά εφόδια, συμπεριλαμβανομένης της κριτικής σκέψης, της ευρυμάθειας, της μνήμης, της περιέργειας, της φαντασίας, της διακριτικότητας και της αμερόληπτης παρατήρησης. Όπως είχε πει ο Πυθαγόρας, «Η ζωή είναι σαν ένα πανηγύρι, όπου κάποιοι έρχονται για να επιδειχτούν, κάποιοι για να πουλήσουν το εμπόρευμά τους… αλλά οι  καλύτεροι πολίτες έρχονται ως θεατές. Έτσι, και στη ζωή, οι δουλοπρεπείς επιδιώκουν τη  φήμη ή το κέρδος, ενώ οι φιλόσοφοι την αλήθεια». Ο καλός πολίτης-δημοσιογράφος, που παρακολουθεί και καταγράφει τα γεγονότα και την αληθινή σημασία τους, διακατέχεται από αυτό ακριβώς το Πυθαγόρειο πνεύμα.

   

  Το ειδησεογραφικό άρθρο

  Το γράψιμο άρθρου που βασίζεται στην αξία της είδησης είναι ίσως η πιο συμπτυγμένη μορφή δημοσιογραφικής γραφής και είναι αρκετά αφαιρετική. Δηλαδή, οι κανόνες του τι δεν επιτρέπεται σε αυτήν είναι περισσότεροι από εκείνους για το τι επιτρέπεται. Το γράψιμο της είδησης είναι «τυποποιημένο», προκειμένου να διασφαλιστεί η ταχεία μεταφορά των πληροφοριών. Το αξίωμα της ειδησεογραφίας είναι «να δίνει άμεσα την είδηση, με σαφήνεια και απλότητα, ακόμη κι αν η όλη ιστορία πίσω της είναι περίπλοκη». Κατά τους αρχισυντάκτες των καλών εφημερίδων, η επιτυχημένη λακωνικότητα της έκφρασης στην ειδησεογραφία είναι η κορύφωση της δημοσιογραφικής τέχνης.
  

  Το τι πρέπει να περιέχει ένα ειδησεογραφικό άρθρο συμπυκνώνεται στον ακόλουθο πίνακα:

   

  Τμήμα	Περιγραφή
  Επικεφαλίδα	Βασικά χαρακτηριστικά του άρθρου, που θα ετοιμάσουν τον αναγνώστη για το τι επακολουθεί, όπως: • Τύπος άρθρου (άρθρο ενημέρωσης ή άρθρο γνώμης;) • Τίτλος (ποιο το θέμα του άρθρου) • Συντάκτης • Ημερομηνία δημοσίευσης
  Περίληψη	Ένα έως τέσσερα σημεία που συνοψίζουν τα κύρια συμβάντα και κύρια σημεία ανάλυσης του άρθρου.
  Συμβάντα	Τα γεγονότα, με επισημάνσεις, οπτικό υλικό και πηγές πληροφοριών. Η παράθεσή τους θα πρέπει να είναι τέτοια που να διευκολύνει τον αναγνώστη στη κατανόησή τους.
  Ανάλυση	Εφόσον χρειάζεται, παρατίθεται η εκτίμηση του συντάκτη για την κατάσταση που διαμόρφωσαν τα αναφερόμενα γεγονότα.
  Πηγές	Στο τέλος του άρθρου, είναι καλό να υπάρχουν παραπομπές σε πρόσθετες πηγές πληροφοριών και σχετικά άρθρα, ώστε το κοινό να βρει την όποια επιπλέον πληροφόρηση χρειαστεί.

   

  • Η πρώτη φράση
    

  Στο ξεκίνημα ενός ειδησεογραφικού άρθρου, κυρίαρχη σημασία έχει η σύνταξη των πρώτων λέξεων: Η πρώτη πρόταση πρέπει να είναι ένα «σύστημα παροχής πληροφοριών» που δίνει στον αναγνώστη τον πυρήνα της ιστορίας. Βασίζεται στις απαντήσεις των ερωτημάτων «ποιος, τι, πότε, πού, πώς και γιατί», με ιδιαίτερη έμφαση στο «τι». Δεν πρέπει με κανέναν τρόπο να «θάψεις το ζουμί» ξοδεύοντας στην αρχή 5-6 παραγράφους για  περιφερειακές πληροφορίες.

  
  

  • Οι σύντομες λέξεις
    

  Ο κανόνας γραφής των ειδήσεων απαιτεί από τον δημοσιογράφο να ξεχάσει τις μεγάλες και πολυσύνθετες λέξεις και να επιλέξει κατά το δυνατόν σύντομες λέξεις. Ευτυχώς, η  ελληνική γλώσσα διαθέτει τεράστιο πλούτο συνωνύμων. Παράλειψε τις λέξεις που θα χρησιμοποιούσες για να εντυπωσιάσεις σε μια συζήτηση και ψάξε για κάποια σύντομη που θα μεταφέρει την ίδια έννοια με τη μεγαλύτερη λέξη. Οι σύντομες λέξεις είναι πιο άμεσα κατανοητές και ενθαρρύνουν το κοινό να συνεχίσει την ανάγνωση.

  Επίσης, μην καταφεύγεις στην ευχέρεια της χρήσης ξένων λέξεων (αγγλικών, συνήθως) για να αποδώσεις έναν όρο που σε δυσκολεύει. Δεν ζεις σε αποικία! Αν νομίζεις ότι η ελληνική απόδοση του όρου ξενίζει, χρησιμοποίησε τον ξένο όρο σε παρένθεση, μετα την ελληνική λέξη.

  
  

  • Οι πλεονασμοί
    

  Ένας γρήγορος τρόπος για να απλοποιήσεις το γράψιμό σου είναι να εξαλείψεις τις περιττές λέξεις. Για παράδειγμα, μη γράψεις «έχει εντελώς καταστραφεί» - γράψε «έχει καταστραφεί». Ή, μη γράψεις «αυτή τη στιγμή» - γράψε «τώρα», μη γράψεις «στις τέσσερις το απόγευμα» - γράψε «στις 4 μ.μ.». Η λεκτική οικονομία θα γίνει σταδιακά  δεύτερη φύση σου.

  
  

  • Το ύφος
    

  Το ύφος γραφής είναι επίσης σημαντικό να ταιριάζει με το «κλίμα» της είδησης. Ένα ελαφρύ ύφος είναι απαράδεκτο για μια ιστορία που περιέχει τραγωδία, για παράδειγμα. Αλλά και αν μια είδηση είναι κωμική, το να την παρουσιάσεις με σοβαρό τρόπο είναι εξίσου αταίριαστο. Ο σωστός τόνος ισχύει ιδιαίτερα για τον τίτλο: Ο καθορισμός λανθασμένου τόνου στον τίτλο μπορεί να υπονομεύσει σοβαρά τη δυνατότητα του άρθρου να μεταφέρει το μήνυμά του.

  Πρέπει επίσης να θυμάσαι ότι οι λέξεις έχουν συχνά πολλαπλό νόημα και συνειρμούς, ώστε η κατανόησή τους από τον αναγνώστη να είναι προβληματική. Για παράδειγμα, η έκφραση «φασιστική νοοτροπία» μπορεί να εκληφθεί από τους πολλούς ως «ακροδεξιά νοοτροπία», ενώ το κυριολεκτικό της νόημα είναι «νοοτροπία επιβολής με τη βία» (από το λατινικό fascia = δέσμη) και μπορεί να παρατηρηθεί εξίσου σε ακροδεξιές και ακροαριστερές δράσεις.

  Το αν θα εκληφθεί σωστά ή όχι μια αμφίβολη έκφραση έχει να κάνει με το περιφραστικό της πλαίσιο: Αν γράψεις «Η κυβέρνηση προτείνει την αποποινικοποίηση χρήσης της κάνναβης», η έκφραση είναι ουδέτερη. Αλλά, αν γράψεις «Η κυβέρνηση προτείνει ανεύθυνα την αποποινικοποίηση χρήσης της κάνναβης που καταστρέφει την κοινωνία», έχεις χρωματίσει υποκειμενικά την είδηση - ενώ η ειδησεογραφία απαιτεί ουδετερότητα.

  
  

  • Ο προφορικός λόγος ως γραπτός
    

  Το ζητούμενο της απλότητας στη σύνταξη ειδησεογραφικού άρθρου κινδυνεύει να παρεξηγηθεί από την παρότρυνση «γράψ’ τα απλά, όπως θα τα ‘λεγες στους φίλους σου». Μια συνομιλία φίλων μπορεί να είναι απλή αλλά είναι συχνά πολύ αόριστη για να χρησιμεύσει ως δημοσιογραφικός λόγος. Η καθομιλούμενη γλώσσα δεν τηρεί απαραίτητα σωστή γραμματική και μπορεί να είναι γεμάτη με όρους αργκό. Οι συνομιλίες των ανθρώπων μπορούν επίσης να έχουν πολλές λεκτικές συντμήσεις και επαναλήψεις. Στη δημοσιογραφία, τέτοιες προχειρότητες και περιττολογίες είναι απαράδεκτες.

  Γενικά, το υπερβολικά ανεπιτήδευτο γράψιμο είναι εξίσου κακό με ένα πομπώδες επίσημο γράψιμο. Οι νέοι στην δημοσιογραφία έχουν συχνά την τάση να μεταφέρουν στον γραπτό λόγο τους το προσωπικό τους ύφος προφορικής έκφρασης. Αλλά γρήγορα μαθαίνουν ότι η  δημοσιογραφική γραφή πρέπει να βρίσκει το σημείο ισορροπίας της, διότι δεν πρέπει ούτε να απωθεί τον αναγώστη ούτε να τον υποβάλει σε ασκήσεις λογοτεχνίας.

   

  Η ανεστραμμένη πυραμίδα

  Η κλασική δομή χτισίματος ενός ειδησεογραφικού άρθρου είναι η λεγόμενη «ανεστραμμένη πυραμίδα». Πήρε αυτό το όνομα από την προτίμησή της να βάζει όλα τα δυνατά στοιχεία του άρθρου στην αρχή (για να κερδίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη) και να το αποδυναμώνει σταδιακά προς το τέλος του (για όσους αναγνώστες επιμένουν ακόμη στην ανάγνωση…). 
  

  Σε αυτή τη δόμηση «φθίνουσας σημασίας» είναι σημαντικό η δεύτερη παράγραφος του άρθρου να μην είναι «μπουκωμένη» με στοιχείο για το υπόβαθρο της είδησης. Διαφορετικά, το άρθρο θα φανεί ανοργάνωτο και βαρετό.

  
  

  Είναι λογικό να σκεφτείς ότι η δομή αυτή υιοθετήθηκε στα χρόνια του Διαδικτύου, όπου οι περισσότεροι αναγνώστες διαβάζουν «αρπαχτά». Ωστόσο, η ανεστραμμένη πυραμίδα γεννήθηκε εξαιτίας του… τηλέγραφου: Πριν καν την διάδοση του τηλεφώνου, οι ανταποκριτές έστελναν τα κείμενά τους στις εφημερίδες με τον τηλέγραφο. Αλλά πολλές φορές οι μεταδόσεις τους κόβονταν στη μέση, από τεχνικά προβλήματα. Οπότε, αναγκαστικά οι αρχισυντάκτες ζήτησαν να τους στέλνουν πρώτα «το ζουμί». Εκ των υστέρων διαπίστωσαν ότι με αυτή τη δομή είχαν αποκτήσει τρία νέα πλεονεκτήματα:

  1. Οι αρχισυντάκτες μπορούσαν εύκολα να διαγράψουν από το τέλος τα λιγότερο σημαντικά, ώστε να χωρέσει το άρθρο ακόμη κι αν εμφανιζόταν μια απρόσμενη διαφήμιση που ζητούσε χώρο.
  2. Οι δημοσιογράφοι βολεύονταν με αυτήν τη δομή, γιατί τους επέτρεπε να γράψουν τα σημαντικά πριν εκπνεύσει η προθεσμία τους (deadline) – που με την εξέλιξη της τεχνολογίας γινόταν όλο και πιο ασφυκτική.
     
  3. Η δομή αυτή εξυπηρετούσε τους περισσότερους αναγνώστες, που προσπερνούσαν τα μεγάλα άρθρα ή διάβαζαν μόνο τις πρώτες παραγράφους τους. Με την ανεστραμμένη πυραμίδα, μπορούσαν τώρα να «κορφολογούν» τις πιο σημαντικές πληροφορίες.
     

   

  Θα ολοκληρώσουμε το πώς γράφεται ένα ειδησεογραφικό άρθρο με κάποια «κλειδιά» που πρέπει να θυμάσαι:

  • Δεν γράφεις σε πρώτο πρόσωπο! Η ειδησεογραφία είναι ουδέτερη – δεν είναι άρθρο γνώμης.
    

  
  

  • Πρέπει να είσαι αμερόληπτος: Πρέπει να παρουσιάζεις όλες τις πλευρές της ιστορίας δίκαια, άρα πρέπει να έχεις μιλήσει με όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στην είδηση.
    

  
  

  • Πρέπει να είσαι ακριβής: Οι ειδήσεις βασίζονται σε γεγονότα, άρα πρέπει να βεβαιωθείς ότι τα έχεις καταγράψει σωστά και έχεις τριπλοτσεκάρει ονόματα, ημερομηνίες και άλλα στοιχεία.
    

  
  

  • Πρέπει να αναπτύξεις το κριτήριο της είδησης:  Πρέπει να είσαι σε θέση να προσδιορίζεις τι είναι νέο και τι δεν είναι, όπως και το να είσαι σε θέση να αποφασίζεις τι χρειάζεται να γνωρίσει το κοινό σου και τι του περισσεύει.
    

   

  Το μη ειδησεογραφικό άρθρο

  Ποια είναι τo μη ειδησεογραφικό άρθρο;  Ό,τι δεν είναι μόνο ειδησεογραφικό! Δηλαδή, σε αυτή την τεράστια οικογένεια άρθρων υπάγονται:
  

  • Άρθρο έκφρασης του μέσου (Σημείωμα του εκδότη, συνήθως – Editorial)
    
  • Άρθρο γνώμης
    
  • Ανάλυση (έστω και αν βασίζεται σε τρέχουσα ειδησεογραφία)
    
  • Συνέντευξη
    
  • Πορτρέτο προσωπικότητας
    
  • Ιστορικό άρθρο
    
  • Κριτική (βιβλίου, ταινίας, μουσικής, εστιατορίων…)
    
  • Άρθρο τουριστικού ενδιαφέροντος
    
  • Άρθρο μόδας
    
  • …
    

  Πώς διαφοροποιείται το γράψιμό τους από εκείνο της ειδησεογραφίας;

  Με μια ματιά:

  	Ειδησεογραφικό άρθρο	Μη ειδησεογραφικό άρθρο
  Περιεχόμενο	Σημερινές ή πρόσφατες ειδήσεις	Οποιοδήποτε θέμα, είτε σχετικό με είδηση ή ό,τι άλλο που ενδιαφέρει το κοινό
  Εισαγωγή	Συνοψίζει το θέμα	Στοχεύει να σπάσει τον πάγο (ακόμη και ξεκινώντας με ένα ανέκδοτο)
  Πηγές και απόψεις	Περιορισμένες πηγές και απόψεις για το θέμα, λόγω χρόνου	Πάντα χρησιμοποιεί ποικιλία πηγών και απόψεων
  Δομή	Ανεστραμμένη πυραμίδα	Διάφορες δομές δόμησης του άρθρου. Είναι σημαντικό να έχει συμπέρασμα.

   

  Θα πρόσεξες ότι τα μη ειδησεογραφικά άρθρα έχουν «διάφορες μορφές δόμησης». Τι εννοούμε; Ποιες άλλες υπάρχουν εκτός από την ανεστραμμένη πυραμίδα;

  Ας δούμε μερικές:

   

  • Η κλεψύδρα
    

  
  

  Αυτή η δομή ανισόμορφης κλεψύδρας έχει τρία μέρη: 

  1. Το πρώτο μέρος είναι μια «ανεστραμμένη πυραμίδα», που συνοψίζει τις πιο αξιόλογες πληροφορίες κατά φθίνουσα σειρά.
     
  2. Το δεύτερο βήμα είναι ο «λαιμός», όπου γίνεται η μετάβαση από το ειδησεογραφικό στο μη ειδησεογραφικό μέρος του άρθρου. 
     
  3. Το τρίτο μέρος είναι η χρονική αφήγηση της ιστορίας (με αρχή, μέση και τέλος) και κατάληξη σε συμπέρασμα.
     

  • Η δομή εστίασης (Focus Style)
    

  
  

  Η επόμενη μορφή δομής είναι το λεγόμενο «Focus Style», που ενσωματώνει την αφήγηση και ξεκινά με ένα συγκεκριμένο άτομο ή συμβάν για να εκθέσει ένα ευρύτερο θέμα. Εκτυλίσσεται σε τέσσερα μέρη:

  1. Το πρώτο μέρος είναι η αφορμή της ιστορίας, που συνήθως πιάνει τρεις έως πέντε  παραγράφους. Σε αντίθεση με τα ειδησεογραφικά άρθρα, εστίαζει σε ένα πρόσωπο, τόπο, κατάσταση ή γεγονός, που μπορεί να μην φαίνεται αξιόλογο αφ’ εαυτού αλλά αποτελεί δείγμα ενός μεγαλύτερου προβλήματος.
     
  2. Το δεύτερο μέρος της εστίασης είναι το πραγματικό επίκεντρο της ιστορίας και πώς το προαναφερόμενο πρώτο μέρος του άρθρου οδηγεί σε αυτό.
     
  3. Το τρίτο μέρος της ιστορίας είναι το κύριο σώμα του άρθρου, το οποίο αναπτύσσει λεπτομερώς το κεντρικό θέμα, σε αρκετές παραγράφους.
     
  4. Το τελευταίο μέρος είναι μία έως τρεις παράγραφοι, που οδηγούν σε ένα συμπέρασμα. Συνήθως σχετίζεται με το άτομο, τον τόπο ή την κατάσταση που περιγράφεται στην αρχή.
     

   

  • Η αφηγηματική δομή
    

  Αυτή η δομή προτιμάται κυρίως στις «εσωτερικές σελίδες», όπου ο αναγνώστης φθάνει με ψυχολογία πρόθυμη για μια διήγηση. Τα μέρη της είναι κλασικά τα «αρχή, μέση, τέλος» μιας ιστορίας. Αλλά για να γραφτεί ένα άρθρο με επιτυχημένη αφήγηση, ο συντάκτης του πρέπει να έχει κάνει αρκετή έρευνα και να έχει πάρει συνεντεύξεις. Σημαντικά είναι τα εξής στοιχεία:
  

  • Κυρίαρχα στην ιστορία είναι τα πρόσωπα, τα οποία είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους.
    
  • Τα λόγια και οι πράξεις των προσώπων αποκαλύπτουν τα κίνητρά τους.
    
  • Οι δηλώσεις των προσώπων γράφονται παραστατικά, σαν ζωντανή συνομιλία.
    
  • Η αφήγηση χρησιμοποιεί περιγραφή σκηνής, διαλόγους και ανέκδοτα για να οδηγηθεί σε κορύφωση.
    

   

  • Η δομή «Κόλλα πέντε» (‘High Fives’)
    

  
  

  Η δομή αυτή προτείνει τη σύνταξη των γενικών άρθρων μέσα από πέντε «ημιαυτόνομα μέρη». Θεωρείται εξαιρετική δομή για μεγάλα άρθρα στο Διαδίκτυο, όπου μια εκτεταμένη αφήγηση πρέπει να σπάσει σε διαχειρίσιμα τμήματα, ώστε οι αναγνώστες να μπορούν να τα διαβάσουν και με διαλείμματα.

  Είναι κατάλληλη για δημοσιογράφους που ξέρουν να γράφουν έξυπνα περάσματα, ώστε τα πέντε στοιχεία να συναρμολογούνται εύκολα μεταξύ τους. Διαφορετικά, ο αναγνώστης μπορεί να αισθανθεί ότι διαβάζει πέντε σύντομες ιστορίες που παρατέθηκαν εν σειρά.

  Τα πέντε μέρη – και το τι αφορούν – έχουν ως εξής:

  1. Είδηση (Τι συνέβη ή συμβαίνει;)
     
  2. Πλαίσιο (Ποιο είναι το υπόβαθρο της ιστορίας;)
     
  3. Εμβέλεια (Είναι ένα περιστατικό, ένα τοπικό ζήτημα, ή ένα εθνικό ζήτημα;)
     
  4. Επίπτωση (Πού οδηγεί;)
     
  5. Αντίκτυπος (Γιατί πρέπει να ενδιαφέρει τους αναγνώστες αυτό το θέμα;)
     

   

  • Η συνταγή της Wall Street Journal (WSJ Formula)
    

  

    

  Η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal καθιέρωσε πριν από αρκετά χρόνια μία δομή γενικών άρθρων που τώρα, πλέον, θεωρείται η πιο επιτυχημένη συνταγή. Βασίζεται στα εξής:

  • Εισαγωγή – Ξεκινάς χαλαρά, με ένα ανέκδοτο, και εστιάζεις σε κάποιο πρόσωπο ή κατάσταση.
    
  • Θέμα - Λίγο μετά την έναρξη (όχι αργότερα από την έκτη παράγραφο) δηλώνεις το πού διαδραματίζεται η ιστορία και σε τι αναφέρεται.
    
  • Σώμα – Εδώ, δίνεις λεπτομέρειες που αναπτύσσουν το θέμα σε κάτι ευρύτερο.Λες στον αναγνώστη το γιατί γίνεται αυτό. Συνήθως, «πας τον αναγνώστη περίπατο», παραθέτοντας τα πράγματα ήρεμα – αλλά μπορεί να του κρύβεις μια έκπληξη που θα τον συγκλονίσει στο τέλος του περίπατου.
    
  • Ολοκλήρωση – Τελειώνεις το άρθρο όχι με συμπέρασμα, αλλά με μια «γροθιά» που στέλνει τον αναγνώστη πίσω, στα όσα ειπώθηκαν στην αρχή του άρθρου.
    

   

  Σημαντικό:

  • Αν θέλεις να γίνεις καλός αρθρογράφος, πρέπει πρώτα να είσαι αναγνώστης. Η τακτική ανάγνωση ποιοτικών εφημερίδων (είτε σε έντυπη είτε σε ηλεκτρονική μορφή) θα βελτιώσει τις δεξιότητες γραφής σου.
    
  • Αν θέλεις το άρθρο να είναι το καλύτερο δυνατό, τότε ξαναγράψε το. Γράψε, ξαναγράψε και ξαναγράψε το. Κάθε φορά, απλοποίησέ το όλο και περισσότερο. Κόψε ό,τι θα σου περίσσευε ως αναγνώστης.
    

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Η επιτυχημένη αρθρογραφία δεν είναι απλά θέμα έμπνευσης. Έχει αρκετούς κανόνες για να ακολουθήσεις και ακόμη περισσότερες «συνταγές γραφής» για να διαλέξεις.

  Αν το άρθρο είναι καθαρά ειδησεογραφικό, η δόμησή του σύμφωνα με το μοντέλο της «ανεστραμμένης πυραμίδας» είναι ο κλασικός και δοκιμασμένος τρόπος. Για τα μη ειδησεογραφικά άρθρα, υπάρχουν διάφορες δομές να διαλέξει κανείς, όπως: η «κλεψύδρα», η «δομή εστίασης», η «αφηγηματική δομή», η δομή «Κόλλα πέντε» και η «συνταγή της Wall Street Journal».

  Αν τα άρθρα γράφονται και «ανεβαίνουν στο Διαδίκτυο» κατευθείαν από το πληκτρολόγιο του κινητού, η «ανεστραμμένη πυραμίδα» είναι σχεδόν μονόδρομος. Αν όμως χρησιμοποιεί κανείς εξωτερικό πληκτρολόγιο στο κινητό του και ανεβάζει τα άρθρα του σε ιστότοπο ή ιστολόγιο, οι υπόλοιπες συνταγές ισχύουν.

   

   

  Βιβλιογραφία:

   

  • The BBC News Styleguide
    

  http://www2.media.uoa.gr/lectures/linguistic_archives/academic_papers0506/notes/stylesheets_3.pdf

  • The Elements Of Style, by William Strunk
    

  http://www.bartleby.com/141/index.html

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε5 - Μάθημα 2ο

  Στο δεύτερο μάθημα θα περάσουμε από τα είδη και τις δομές της αρθρογραφίας, στις ιδιαιτερότητες που παρουσιάζει η διαδικτυακή αρθρογραφία.

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος

  • Οι διαφορές έντυπου-διαδικτυακού άρθρου
    
  • Το γράψιμο για την οθόνη
    
  • -   Επικεφαλίδες και παραπομπές
    
  • Το στυλ του διαδικτυακού κειμένου
    
  • -   Η έμφαση και η αντίθεση
    
  • -   Το ύφος του κειμένου
    

  
  

   

  Οι διαφορές έντυπου-διαδικτυακού άρθρου

  
  

  Η προφανής διαφορά ανάμεσα σε ένα τυπωμένο και ένα διαδικτυακό άρθρο είναι ότι το πρώτο έχει γραμμικό περιεχόμενο (στοιχεία σε σειρά, το ένα μετά το άλλο), ενώ το δεύτερο είναι γεμάτο παραπομπές σε εναλλακτικές διαδρομές που θυμίζουν «κυνήγι θησαυρού».
  

  Ο αναγνώστης του τυπωμένου μέσου (εφημερίδας, περιοδικού) είναι για κάποιον χρόνο προσηλωμένος σε αυτό – έστω κι αν αυτός είναι ο χρόνος του ξεφυλλίσματός του. Ο αναγνώστης του διαδικτυακού μέσου… έχει όλα τα μέσα μπροστά του και μπορεί ανά πάσα στιγμή να πηδήξει σε όλα. Κι επιπλέον, οι ίδιες οι παραπομπές εντός των άρθρων τον παροτρύνουν «να το σκάσει».

  Το κοινό των γραμμικών μέσων – όπως είναι τα έντυπα, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση – περιμένει από αυτά να του χτίσουν την εμπειρία του. Οι αναγνώστες/ ακροατές/ τηλεθεατές δέχονται παθητικά το δρομολόγιο του συντάκτη. Στο μη γραμμικό διαδικτυακό υπερκείμενο (hypertext), ο κανόνας αντιστρέφεται: Οι πολυμεσικοί αναγνώστες (κειμένου, εικόνων, ήχου) θέλουν να φτιάξουν οι ίδιοι την εμπειρία τους, συνδυάζοντας περιεχόμενο από πολλαπλές πηγές, σύμφωνα με τις επιθυμίες τους την τρέχουσα στιγμή. Φτάνουν στον ιστότοπο ή το ιστολόγιό σου με δικό τους στόχο και απορρίπτουν αμείλικτα οτιδήποτε άλλο τους προσφέρεις διαφορετικό από τον στόχο τους.

  Πώς πρέπει να γράφει, λοιπόν, κανείς για να έχει πιστούς αναγνώστες σε ένα τόσο τρελλά ανταγωνιστικό περιβάλλον;

   

  Το γράψιμο για την οθόνη

  Για να βρεις τον τρόπο που θέλει ο αναγνώστης του Διαδικτύου να γράφεις, μπες στη θέση του. Αυτό είναι που κάνει από το 1990 ο Jakob Nielsen, ο άνθρωπος που καθιέρωσε τις Μελέτες Χρηστικότητας του Παγκόσμιου ιστού (Nielsen Web Usability Studies). Από τις μελέτες του αυτές πρωτοακούσαμε ότι διαδικτυακοί αναγνώστες «σαρώνουν τα κείμενα αντί να τα διαβάζουν», ή ότι η ανάγνωση στην οθόνη είναι περίπου κατά 25% πιο αργή απ’ ότι στο χαρτί.
  

  Η συμβουλή, λοιπόν, των Μελετών Χρηστικότητας για την σύνταξη κειμένων για το Διαδίκτυο, λέει:

  • Γράψε σφιχτά και κράτησε το κείμενο σου σύντομο.
    
  • Χρησιμοποίησe απλή γλώσσα.
    
  • Γράψε χωρίς να ξεχνάς ότι το κείμενό σου πρέπει να γεννά ενδιαφέρον όχι με την ανάγνωσή του αλλά με την «σάρωσή του».
    
  • Σπάσε το όποιο μακρύ κείμενο σε κομμάτια και σύνδεσέ τα μεταξύ τους με παραπομπές (links).
    
  • Παράθεσε αυτά τα κομμάτια κειμένου σε δομή «ανεστραμμένης πυραμίδας».
    
  • Χρησιμοποίησε γραφικά στίγματα (boolets) για να να φτιάξεις καταλόγους στοιχείων.
    

  Κάποιες από αυτές τις συμβουλές του Nielsen ακούγονται γνωστές, επειδή ισχύουν για την αρθρογραφία σε άλλα μέσα. Οι ειδήσεις του τύπου και του ραδιοφώνου βασίζονται σε σύντομες, απλές και άμεσες προτάσεις, με λίγα επίθετα και επιρρήματα. Η ειδησεογραφία στον Παγκόσμιο Ιστό απαιτεί την ίδια απλή, απέριττη γραφή.

  Αν προσέξεις το πώς αρθρογραφούν οι μεγάλες εφημερίδες στο Διαδίκτυο, θα δεις ότι οι περισσότερες ιστορίες τους έχουν διαστήματα μεταξύ των παραγράφων και ότι οι παράγραφοι δεν υπερβαίνουν τις δύο ή τρεις προτάσεις. Ωστόσο, αυτά τα κομμάτια πληροφοριών συνδέονται και ρέουν μαζί. Ο δημοσιογράφος που τα γράφει φροντίζει να κάνει τις συνδέσεις μεταξύ των διάσπαρτων πληροφοριών.

   

  Επικεφαλίδες και παραπομπές

  Για να διευκολύνουν την πλοήγηση των αναγνωστών στα σημεία που τους ενδιαφέρουν περισσότερο, οι ιστότοποι των εφημερίδων χρησιμοποιούν οδηγούς, όπως υπότιλους και παραπομπές. Ακόμη, βάζουν τέτοιους οδηγούς μέσα στο κείμενο, προσαρτώντας παραπομπές σε σημαντικές λέξεις, ή τους παραθέτουν σε λίστα, δίπλα ή κάτω από το άρθρο. Επίσης, παρεμβάλουν τέτοιους «παραπεμπτικούς τίτλους» ανάμεσα στις παραγράφους, ή και εικόνες με παραπομπή (link). Η όλη αυτή ενορχήστρωση έχει να κάνει με την παροχή εναλλακτικών τρόπων ανάγνωσης για τον επισκέπτη της ιστοσελίδας.
  

  Η άλλη επιδίωξη της χρήσης παραπομπών είναι να προσφέρουν αναγνωστικό βάθος: Οι λίστες στοιχείων – που μας παρότρυνε να φτιάχνουμε η μελέτη του Nielsen – δεν είναι απλά «συγύρισμα». Το κάθε στοιχείο της λίστας μπορεί να έχει παρπομπή προς άλλη ιστοσελίδα, όπου ο αναγνώστης θα βρει εκτενέστερη πληροφόρηση για αυτό.

  Η τόση, όμως, αξιοποιήση των παραπομπών επιφορτίζει τον δημοσιογράφο με ένα σημαντικό μέλημα: Πρέπει να ελέγχει περιοδικά το αν εκεί που κατευθύνεται ο αναγνώστης με την παραπομπή, βρίσκει το υποσχόμενο. Αν π.χ. παραπέμψεις τον αναγνώστη, σε ένα σημείο του άρθρου σου, σε μια ιστοσελίδα του υπουργείου Παιδείας, πρέπει να ελέγχεις αν αυτή συνεχίζει να υπάρχει.

  Ένα άλλο χρήσιμο στοιχείο που έχουν βρει οι Μελέτες Χρηστικότητας, είναι το ποια είναι η πιο αποδοτική τοποθέτηση και διαμόρφωση των στοιχείων που περιέχουν παραπομπές:

  • Από τις λέξεις των τίτλων ή του άρθρου, προσέχουν ιδιαίτερα τις πρώτες τρεις λέξεις.
    
  • Οι αναγνώστες διαβάζουν αποσπάσματα κειμένου αν είναι σύντομα και έχουν μικρότερα γράμματα από το υπόλοιπο κείμενο.
    
  • Οι αναγνώστες μπορεί να αγνοήσουν μια μικρή εικόνα, αλλά δεν θα αδιαφορήσουν για μία μεγάλη εικόνα.
    
  • Οι αναγνώστες προσέχουν περισσότερο τους τίτλους που είναι στην πάνω αριστερή πλευρά της σελίδας:
    

   

  
  

  Το στυλ του διαδικτυακού κειμένου

  Όπως μας δίδαξαν οι Μελέτες Χρηστικότητας του Nielsen, ο πιο αποδοτικός τρόπος γραφής για το Διαδίκτυο είναι τα σύντομα τμήματα κειμένων, γραμμένα με σαφές και συνοπτικό ύφος και με άφθονη χρήση υπερκειμενικών παραπομπών (hypertext links). Όπως μας είπαν, ένα τέτοιο στυλ διευκολύνει τη «σάρωση» από το βλέμμα του βιαστικού αναγνώστη – αλλά και τη «σάρωση» από τις μηχανές αναζήτησης. Όμως, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να απογυμνώσεις εντελώς όλα σου τα κείμενα και να φθάσεις σε μια παρέλαση επικεφαλίδων και πινάκων με παραπομπές: Από τους πολλούς επισκέπτες σου, θα είναι και αρκετοί εκείνοι που θα θελήσουν να διαβάσουν και μακρύτερα κείμενα.
  

  
  

  Η έμφαση και η αντίθεση

  Λόγω ακριβώς του ότι οι επισκέπτες των διαδικτυακών δημοσιευμάτων ρίχνουν πρώτα «μια ματιά» πριν αποφασίσουν να τα ψάξουν περισσότερο, η αισθητική και η διάταξη της ιστοσελίδας παίζει κυρίαρχο ρόλο. Η έμφαση και η αντίθεση που δημιουργείται από τους τίτλους, τους υποτίτλους, τους καταλόγους και τις εικόνες, δίνει στους χρήστες τις οπτικές «πόρτες εισόδου» στον ιστότοπο, τραβώντας τη ματιά τους στη συνέχεια της σελίδας και το περιεχόμενό της.
  

  
  

  Το ύφος του κειμένου

  
  

  Το πώς θα γράψεις ένα τέτοιο μακρύτερο κείμενο, το έχεις ήδη μάθει στα προηγούμενα (βλ. «Η τέχνη της αρθρογραφίας»). Για μια συμπυκνωμένη συνταγή, αξίζει να δεις την εφαρμογή στο διαδικτυακό γράψιμο της συνταγής του περίφημου συγγραφέα του «1984», George Orwell:
  

  • Μην χρησιμοποιείς μεγάλη λέξη όταν μπορείς να βρεις πιο σύντομη.
    

  
  

  • Μην απομιμείσαι στο κείμενό σου τρόπους ομιλίας που έχεις συνηθίσει να βλέπεις σε άρθρα εντύπων.
    

  
  

  • Αν μπορείς να αφαιρέσεις μια λέξη, αφαίρεσέ την.
    

  
  

  • Ποτέ μην χρησιμοποιείς λέξεις ξένης γλώσσας, ή λέξεις αργκό, αν μπορείς να αποδώσεις το ίδιο με καθημερινές, ελληνικές λέξεις.
    

  
  

  • Σπάσε οποιονδήποτε από τους... προαναφερθέντες κανόνες, αν βλέπεις ότι το κείμενό σου «δεν διαβάζεται».
    

   

  Αυτά από τον Όργουελ. Κατά τα λοιπά, δες και αυτές τις συμβουλές:

  • Μπες νωρίς «στο ζουμί» - Να αποφεύγεις τα προλογίσματα με άδεια λόγια, περιγραφή των περιεχομένων και άλλες οδηγίες. Ξεκίνα κατευθείαν με τις πληροφορίες του άρθρου. Αν είναι το κείμενο ειδησεογραφικό, ακολούθησε ολότελα το στυλ της ανεστραμμένης πυραμίδας.

  
  

  • Μην «πελαγοδρομείς» - Κράτησε το θέμα της κάθε σελίδας εστιασμένο και γράφε με εύκολα κατανοητές προτάσεις. Αυτή η εστίαση βοηθά τον αναγνώστη να αξιολογήσει γρήγορα το περιεχόμενο της κάθε σελίδας και βοηθά την προβολή στις μηχανές αναζήτησης, όπως η Google.

  
  

  • Καλλιέργησε το προσωπικό σου ύφος - Οι αναγνώστες των διαδικτυακών κειμένων περιμένουν από εσένα κάτι που να σε ξεχωρίζει από τους τόσους άλλους. Όπως, μην παρασυρθείς σε ακραίους τρόπους έκφρασης. Υπάρχει μια λεπτή κόκκινη γραμμή που χωρίζει την συναρπαστική ανάγνωση από την ενοχλητική.

  
  

  • Πρόσεχε τους αριθμούς - Όταν γράφεις αριθμούς μέσα στο άρθρο, τους γράφεις με λέξεις ως το εννέα και με αριθμούς για το 10 και μετά. Αλλά όταν γράφεις προσεγγιστικά νούμερα (χιλιάδες διαδηλωτών, εκατομμύρια μικροβίων… ) τα γράφεις με λέξεις.

    

   

  Συνοψίζοντας:

  Η αρθρογραφία στο Διαδίκτυο επιτρέπει στους αναγώστες να είναι ενεργοί, όχι παθητικοί, και να έχουν αυτοί τον έλεγχο της ροής ανάγνωσης. Εκεί που τα έντυπα άρθρα ήταν αφηγήσεις, τα ψηφιακά είναι εμπειρίες.

  Ο δημοσιογράφος στο Διαδίκτυο δεν είναι πλέον ο «σοφός επί σκηνής»: καλείται να είναι περισσότερο «ο ταξιθέτης στην παράσταση», μια παράσταση πολύ πιο συνεργατική και διαδραστική. Επομένως, ο πολίτης-δημοσιογράφος στο Διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να έχει διπλό ρόλο: του αφηγητή και του ξεναγού.

   

   
  

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • Integrate multimedia, make fingers happy: Journalistic storytelling on tablets, Saila Kiuttu, Reuters Institute, 2013
    

  https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/our-research/integrate-multimedia-make-fingers-happy-journalistic-storytelling-tablets

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε5 - Μάθημα 3ο

  Στο τρίτο μάθημα θα μιλήσουμε για τα «κλειδιά προώθησης» των άρθρων του πολίτη-δημοσιογράφου. Αυτό δεν γίνεται μέσω των πωλητών κάποιου εκδότη, αλλά μέσω των ίδιων των άρθρων. Πώς; Με τα μεταδεδομένα τους – τα λόγια που διαλέγει κανείς για τον χαρακτηρισμό τους και το «σάρωμά τους» από τις μηχανές αναζήτησης και τα κοινωνικά δίκτυα.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  • Η σημασία των μεταδεδομένων
    
  • Τα είδη των μεταδεδομένων
    
  • Οι ενδείξεις ενδιαφέροντος (hashtags)
    
  • -   Πώς γράφεις tags και hashtags
    

   

    

  Η σημασία των μεταδεδομένων

  
  

  Μετα… δεδομένα. Δηλαδή; Τι σημαίνει αυτό; Τι σχέση έχει με τη δημοσιογραφία και γιατί πρέπει να σε ενδιαφέρει;
  

  Θα το καταλάβεις αμέσως μόλις συλλογιστείς το εξής: Έκανες το ρεπορτάζ σου, πήρες τις φωτογραφίες σου και βιντεοσκόπησες συντεύξεις, επεξεργάστηκες και τον  ήχο σου… έγραψες ένα υπέροχο άρθρο και το ανέβασες στο ιστολόγιό σου. Πολύ ωραία! Και λοιπόν; Ποιος άλλος το ξέρει εκτός από σένα, την οικογένειά σου και τους φίλους σου; Με τι τρόπο θα το μάθει και θα το βρει κανείς, μέσα σε όλη την απειρία άρθρων που ανεβαίνουν καθημερινά στο Διαδίκτυο;

  Τα μεταδεδομένα (metadata) είναι ακριβώς οι περιγραφικές και δομικές πληροφορίες μέσω των οποίων ταξινομείται και ιχνηλατείται οτιδήποτε γεννιέται σε ψηφιακή μορφή.

  Σκέψου τον εαυτό σου όταν είσαι μπροστά στη μηχανή αναζήτησης και ψάχνεις κάτι απλό, όπως είναι μια φωτογραφία. Για να τη βρεις, την ψάχνεις με το θέμα της ή με το όνομα του προσώπου που πιθανόν είναι μέσα της, με το όνομα του φωτογράφου, ή με το όνομα του μέσου ενημέρωσης όπου δημοσιεύθηκε, ίσως και με την χώρα, τον τόπο και τον χρόνο που λήφθηκε. Αν η φωτογραφία δεν είχε αρχειοθετηθεί με κάποια ή όλες αυτές τις κατατοπιστικές πληροφορίες (metadata), δεν θα σου έβρισκε ποτέ αυτό που έψαχνες η Google ή η Bing.

  
  

  Για τον ίδιο λόγο και με τον ίδιο τρόπο, χρειάζεται και το άρθρο σου – το κάθε άρθρο σου, φωτογραφία, ηχητικό απόσπασμα ή βίντεο – να προικιστεί με μεταδεδομένα.

  Αν αυτό έγινε κατανοητό και αποδεκτό, τότε σίγουρα είσαι έτοιμος να ρωτήσεις «Ποια ακριβώς μεταδεδομένα και πόσα;» Ας δούμε τι το καθορίζει.

  Το «σάρωμα» που κάνουν οι μηχανές αναζήτησης γίνεται σε δύο φάσεις: Στην πρώτη φάση – που είναι ανεξάρτητη από το τι σκοπεύουμε να ψάξουμε – συλλέγουν πληροφορίες για οτιδήποτε αναρτάται στον Παγκόσμιο Ιστό (όπως το άρθρο σου). Καταγράφουν τα μεταδεδομένα που συνοδεύουν το καθένα από αυτά, μετράνε το πόσο συχνά εμφανίζεται το καθένα (στο άρθρο σου, εν προκειμένω) και το πού εμφανίζονται (στον τίτλο, στην τρίτη παράγραφο… ή στο υστερόγραφο του άρθρου;).

  Η δεύτερη φάση ξεκινά μόλις εμφανιστεί κάποιος που ψάχνει κάτι που ανταποκρίνεται στο άρθρο σου. Οι λέξεις μέσω των οποίων το ψάχνει (οι όροι αναζήτησης) κάνουν τη μηχανή αναζήτησης να συμπεριφερθεί σαν τον ταχυδρόμο που ψάχνει ένα δέμα με βάση τα στοιχεία αποστολέα: Κοιτάει στον κατάλογο που έχει και βρίσκει αυτό που ταίριασε σε αυτά τα στοιχεία (τα μεταδεδομένα). Όμως, το αν θα βρει ακριβώς το ζητούμενο ή κάποιο παρόμοιο, εξαρτάται από το πόσο πλήρη στοιχεία έχει δώσει ο αποστολέας.  

  Στην περίπτωση του άρθρου σου, εσύ είσαι ο «αποστολέας». Για να σιγουρευτείς ότι ο ταχυδρόμος (η μηχανή αναζήτησης) θα βγάλει από την αποθήκη το δικό σου δέμα πρώτο κι όχι πολλά άλλα παρόμοια, πρέπει να έχεις υπόψη σου τα εξής: Θα πάρεις την προτεραιότητα στη λίστα ευρημάτων αν ο όρος αναζήτησης που έβαλε ο «παραλήπτης» εμφανίζεται ως συχνό στοιχείο των μεταδεδομένων «πρώτης γραμμής» - δηλαδή, στον τίτλο, στην εισαγωγή ή στις λέξεις-κλειδιά του άρθρου. Αν υπάρχει μόνο στο σώμα του άρθρου, τότε μπορεί να βρεθείς στην… 30ή σελίδα ευρημάτων της Google. Κι αν δεν υπάρχει πουθενά… θα παραμείνεις άγνωστος.

  Ανακεφαλαίωση: Όσο πιο πλούσιες είναι οι περιγραφικές πληροφορίες για τα άρθρα σου (τα μεταδεδομένα τους) και όσο πιο στρατηγικά τοποθετημένες, τόσο θα αυξάνεις τις πιθανότητές σου να τα διαβάζουν αναγνώστες. Αυτή η διεργασία βελτιστοποιεί την ευρεσιμότητά τους από τις μηχανές αναζήτησης και λέγεται διεθνώς SEO (Search Engine Optimization).

   

  Τα είδη των μεταδεδομένων

  Αν κοιτάξεις τα μεταδεδομένα του ορισμού των μεταδεδομένων που δώσαμε, θα δεις αμέσως τις λέξεις-κλειδιά: «περιγραφικές», «δομικές», «ταξινομείται», «ιχνηλατείται». Αυτές μας δίνουν τα είδη των μεταδεδομένων και τη διαδικασία καταχώρησής τους εσωτερικά στον ιστότοπό μας (ταξινόμηση) και ανεύρεσής τους εξωτερικά, από τις μηχανές αναζήτησης (ιχνηλασία).
  

  Την εσωτερική ταξινόμηση των μεταδεδομένων αναλαμβάνει ένας τύπος λογισμικού που λέγεται Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου (CMS: Content Management System). Όταν λοιπόν σου έλεγε το WordPress ότι διαθέτει CMS, εννοούσε ακριβώς ότι διασφαλίζει στο ιστολόγιό σου το εσωτερικό νοικοκύρεμα των μεταδεδομένων και την εύκολη ιχνηλασία τους από τους «έξω».

  
  

  • Τα δομικά μεταδεδομένα, που καθορίζονται από ίδιο το Σύστημα Διαχείρισης Περιεχομένου των ιστότοπων, έχουν τη μορφή πεδίων σε πίνακα ή προκαθορισμένων ετικετών σε λίστα και αφορούν στοιχεία όπως: Ημερομηνία δημιουργίας, Δημιουργός, Φάκελος. Μπορούν να είναι εμφανή ή και κρυφά στον ιστότοπο.
    

  
  

  • Τα περιγραφικά μεταδεδομένα είναι τα στοιχεία που δίνεις εσύ για το περιεχόμενό σου, όπως τίτλος, περιγραφή περιεχομένου κλπ.
    

  
  

  Το όλο πράγμα μοιάζει με τις ετικέτες ενημέρωσης που διαθέτουν τα ρούχα που αγοράζουμε: Εκεί παρατίθενται στοιχεία του κατασκευαστή, στοιχεία ποιοτικά (π.χ. βαμβακερό), στοιχεία καταλληλότητας (π.χ. μέγεθος) και στοιχεία χρήσης (π.χ. τρόπος πλυσίματος). Εντελώς αντίστοιχα, το CMS ζητάει να του δώσουμε αφενός την πληροφόρηση χαρακτηρισμού του περιεχομένου μας, με λέξεις-κλειδιά (keywords), όπως για το ρούχο θα λέγαμε «παντελόνι», «μπλέ», «καλοκαιρινό». Αφετέρου, περιμένει να του δώσουμε ετικέτες (tags) με στοιχεία ιχνηλασιμότητάς του, όπως «βαμβακερό», «μεσαίο μέγεθος», «πλύσιμο στο χέρι».

  
  

  Φέρνοντας την αντιστοιχία στα άρθρα σου, οι λέξεις-κλειδιά καθορίζουν την κύρια ταξινόμησή τους, ενώ οι ετικέτες τις παράγωγες υποκατηγορίες ταξινόμησής τους. Αν δηλαδή, έδινες ως key-words τις λέξεις:

   «γεωτρήσεις», «κοιτάσματα», «υδρογονάνθρακες», «Αιγαίο», «περιβάλλον»,

  τα tags τους θα μπορούσαν να είναι:

  «υποθαλάσσιες γεωτρήσεις», «όγκος κοιτασμάτων», «πετρέλαιο», «φυσικό αέριο», «νησιωτικό περιβάλλον», «επιπτώσεις στο περιβάλλον»…

   

  Μικρό μυστικό:

  Όταν η λέξη-κλειδί σου είναι στον πληθυντικό («γεωτρήσεις», αντί για «γεώτρηση»), αποκτάς πολύ ευρύτερη γκάμα ταξινόμησης, άρα και ιχνηλασιμότητας από τη μηχανή αναζήτησης.

   

  Apps:

  • Αν χρειάζεσαι στο κινητό σου μια δωρεάν εφαρμογή που να γεννάει περιγραφικά μεταδεδομένα, δοκίμασε την Keyword helper - SEO Dojo (Android). Δουλεύει και στα Ελληνικά.
    

  
  

  • Επίσης, για να βρεις ποιες λέξεις-κλειδιά είναι οι πιο περιζήτητες, μπορείς να χρησιμοποιήσεις μία υπηρεσία διερεύνησης λέξεων-κλειδιών, όπως το Twinword.
    

  
  

   

   

  Προσοχή στις Εικόνες

  Τα άρθρα σου δεν περιέχουν μόνο κείμενο, αλλά και εικόνες. Η μηχανή αναζήτησης, όμως, δεν μπορεί πραγματικά να δει εικόνες, οπότε πρέπει να προσθέτεις κείμενο που θα της πει τι βλέπει. Μπορείς επίσης να χρησιμοποιήσεις στοιχείο τίτλου για μια εικόνα, έτσι όταν ένας αναγνώστης τοποθετεί το ποντίκι πάνω της να του εμφανίζονται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την εικόνα. Αυτό είναι χρήσιμο όχι μόνο στον αναγνώστη αλλά και στη μηχανή αναζήτησης. Επιπλέον, οι λεζάντες (επεξηγήσεις κάτω από την εικόνα) είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να χρησιμοποιήσεις τις λέξεις-κλειδιά σου. Τέλος, στο όνομα αρχείου της κάθε εικόνας, φρόντισε να βάλεις λέξη από τις λέξεις-κλειδιά του άρθρου σου.

   

  Οι ενδείξεις ενδιαφέροντος (hashtags)

  Στον κόσμο των κοινωνικών δικτύων, όλοι μας παροτρύνουν να αναζητήσουμε κάτι με hashtag το τάδε. Όπου το τάδε είναι μία λέξη ή φράση με πρόσημο το (#). Τι είναι αυτό;
  

   

  To hashtag είναι μια ετικέτα μέσω της οποίας ο χρήστης του κοινωνικού δικτύου δηλώνει το ενδιαφέρον του για το θέμα που περιγράφεται μετά το σύμβολο #. Στην πράξη είναι  «ψήφος υποστήριξης» για το θέμα, που αφενός επιτρέπει τη μέτρηση της δημοτικότητάς του στο συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο και, αφετέρου, προσελκύει το ενδιαφέρον όσων δεν γνώριζαν γι’ αυτό αλλά εντυπωσιάζονται από το «ρεύμα υποστήριξής του».

  Τα hashtags στέλνονται μέσα μόνο στο συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο (Facebook ή Twitter ή Instagram ή…) και φέρνουν πίσω στον χρήστη μόνο το σχετικό με το hashtag του περιεχόμενο του συγκεκριμένου δικτύου. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν βάλει το συγκεκριμένο hashtag σε μια μηχανή αναζήτησης δεν θα του φέρει και ό,τι αντίστοιχο υπάρχει σε όλα.

  Οι λέξεις ή οι φράσεις που μπαίνουν σε ενα hashtag συντάσσονται χωρίς κενά ανάμεσά τους. Μπορούν όμως να εμπεριέχουν ή να έχουν στο τέλος τους ημερομηνία, ώστε να έχουν συγκεκριμένη διάρκεια αναζήτησης.

   

  Μικρό μυστικό:

  Τα hashtag είναι ιδιαίτερα χρήσιμα όταν θέλεις να προσελκύσεις αναγνώστες σε άρθρα που είχες δημοσιεύσει παλιότερα και δεν είναι πια στην πρώτη σελίδα σου.

  
  

  Τελικά, οι ετικέτες (tags) και οι ενδείξεις ενδιαφέροντος (hashtags) έχουν συμπληρωματικό σκοπό: να διευκολύνουν την αναζήτηση συγκεκριμένου περιεχομένου, οι πρώτες, και να συνδέσουν αυτό το περιεχόμενο με όσους ενδιαφέρονται γι’ αυτό, οι δεύτερες.

  Και τα tags και τα hashtags βελτιώνουν την αύξηση ροής προς το ιστόστοπο ή το ιστολόγιό σου, επειδή συνδέονται στενά με τις βασικές λέξεις-κλειδιά που βάζεις εκεί. Οι καλά μελετημένες ετικέτες που παράγεις από λέξεις-κλειδιά θα αυξήσουν την ποσότητα και την ποιότητα των επισκεπτών σου, δίνοντάς σου περισσότερες πιθανότητες να κερδίσεις αναγνώστες.

   

  Προσοχή: Το @όνομα δεν είναι ίδιο με το #όνομα.

  Το @όνομα είναι απλά πρόσκληση προς ένα συγκεκριμμένο άτομο να ενημερωθεί γι’ αυτό που ανακοινώνεις. Το #όνομα κάνει άμεσα ευρέσιμο αυτό το όνομα (ή όποια λέξη ή φράση μετά το #) στο συγκεκριμένο κοινωνικό δίκτυο.

   

   

  Πώς γράφεις tags και hashtags

  
  

  • Βρες ετικέτες ευρείας και στενής εστίασης:
    

  1. Προκειμένου να καλύψεις όσο γίνεται μεγαλύτερη γκάμα κοινού, ξεκίνησε με ετικέτες που στοχεύουν στην ευρύτερη σχετική ομάδα ενδιαφερομένων και προχώρησε προοδευτικά στους έχοντες όλο και πιο εστιασμένο ενδιαφέρον.
     
  2. Απόφυγε ετικέτες που παραπέμπουν σε γενικές κατηγορίες (όπως «Ενημέρωση», «Κοινωνία» ή «Επιστήμη»). Για να βρεις αφοσιωμένο κοινό θα πρέπει να τους προσφέρεις ετικέτες για εξειδικευμένες υποκατηγορίες (όπως «Ενέργεια», «Υδρογονάνθρακες», «Περιβάλλον»).
     
  3. Αν δεν βρίσκεις τις κατάλληλες ετικέτες, ξανασκέψου τις απαντήσεις που δίνει το άρθρο σου στα βασικά ερωτήματα «ποιος, τι, πού, πότε, πότε και πώς».
     

   

  • Προσεταιρίσου συναφή ενδιαφέροντα:
    

  1. Μην περιορίζεσαι σε ετικέτες από έννοιες ή όρους που αναφέρονται στο άρθρο σου. Σκέψου και τι θα περιείχε ένα άρθρο παραπλήσιου θέματος.
     
  2. Φτιάξε ετικέτες που να προσελκύουν και παράπλευρο κοινό: Π.χ., αν έχεις γράψει ένα θέμα μηχανολογικού ενδιαφέροντος, πρόσθεσε ετικέτες και για ηλεκτρολόγους.
     
  3. Αν δεν μπορείς να βρεις την κατάλληλη ετικέτα για κάτι, προσέγγισέ την από εναλλακτικό δρόμο. Π.χ. αν έχεις ένα θρησκευτικοϊστορικό άρθρο αλλά ο Δαυίδ δεν εμφανίζεται στον τίτλο του ως όνομα, βάλε την ετικέτα «σφεντόνα».
     

   

  • Βρες ετικέτες άμεσες και έμμεσες, για να βελτιώσεις τη στόχευσή σου κατάλληλα:
    

  1. Αν στο άρθρο σου αναφέρονται δημόσια πρόσωπα, κάνε ετικέτες τα ονόματά τους. Εφόσον είναι γνωστό ποιοι και τι κάνουν, το όνομά τους θα φέρει άμεση συσχέτιση μεταξύ του θέματός τους και του ενδιαφέροντος του κοινού γι’ αυτούς.
     
  2. Αν στοχεύεις να συνδέσεις ειδησεογραφικό θέμα με κοινό που ενδιαφέρεται για την ευρύτερη συμασία του συμβάντος, μπορείς να χρησιμοποιήσεις και ετικέτες που σχετίζονται έμμεσα με το το θέμα του άρθρου σου, πέρα από τις όσες σχετίζονται άμεσα.
     
  3. Μην πασχίζεις να καταγράψεις κάθε έννοια που αναφέρεται στο άρθρο σου. Ο στόχος σου είναι να εντοπίσει το κοινό σου, όχι να κάνεις μια τέλεια γλωσσολογική ανάλυση.
     
  4. Ακόμη κι αν μια ετικέτα σχετίζεται πολύ έμμεσα με το άρθρο σου, μπορείς να την συμπεριλάβεις αν εντάσσεται σε ζήτημα που απασχολεί το ευρύτερο κοινό. Για παράδειγμα, μπορεί το θέμα σου να είναι η έλλειψη πόσιμου ύδατος σε ένα νησί και, στο πλαίσιο της έρευνάς σου, να έχεις πάρει συνέντευξη από ένα πρόσφυγα καταυλισμού στην περιοχή. Το να βάλεις την ετικέτα «πρόσφυγες» θα σου φέρει ένα πολύ ευρύτερο κοινό από εκείνο που θα ενδιαφερόταν για το συγκεκριμένο νησί.
     

    

  • Ετικέτες εντοπιότητας:
    

  1. Αν το θέμα σου αναφέρεται σε επίτευγμα πανεπιστημιακού εργαστηρίου, πρόσθεσε ετικέτα με το όνομα του πανεπιστημίου.
     
  2. Πρόσθεσε ετικέτα τοποθεσίας μόνο για άρθρα τοπικού ή περιφερειακού ενδιαφέροντος. Οι ιστορίες πανεθνικού ενδιαφέροντος δεν ωφελούνται από ετικέτες τοποθεσίας.
     
  3. Αν το θέμα σου είναι διεθνές, βάλε ετικέτες με το όνομα της χώρας και της περιοχής όπου συνέβη (π.χ. «Τουρκία», Ανατολία»).
     

   

  • Πρόσεξε γραμματική και σύνταξη:
    

  1. Δεν μπορείς να αρχίζεις tag ή hashtag με αριθμό και δεν μπορείς να βάλεις μέσα του ειδικούς χαρακτήρες ή μόνο αριθμούς.
     
  2. Μπορείς να χωρίσεις τις λέξεις με κενό σε ένα tag, αλλά όχι σε ένα hashtag.
     
  3. Μην βάζεις άρθρα (ο, η, το…) και μη χωρίζεις λέξεις με «-» στα hashtag (είναι αδιάφορο).
     
  4. Το να χρησιμοποιείς λέξεις στον πληθυντικό αριθμό βελτιώνει την ιχνηλασιμότητα
     
  5. Τα κεφαλαία γράμματα βελτιώνουν την αναγνωσιμότητα αλλά δεν βελτιώνουν την ιχνηλασιμότητα.
     
  6. Πρόσεχε τα ορθογραφικά λάθη στις λέξεις, γιατί αποπροσανατολίζουν εντελώς την ιχνηλασιμότητα.
     
  7. Πρόσεχε τις παραλλαγές της ίδιας λέξης, γιατί επίσης οδηγούν την ιχνηλάτιση σε διαφορετικούς δρόμους.
     

   

   

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Τα μεταδεδομένα είναι οι λέξεις με τις οποίες αποδίδεται η δομή ενός άρθρου ή περιγράφεται το περιεχόμενό του. Τα είδη τους είναι, αντίστοιχα, δομικά και περιγραφικά μεταδεδομένα. Οι τύποι τους είναι λέξεις-κλειδιά, φράσεις-κλειδιά και ετικέτες (tags). Για τη διεύρυνση του κοινού των άρθρων, παροτρύνονται οι αναγνώστες να προωθούν στα κοινωνικά τους δίκτυα ενδείξεις ενδιαφέροντος (hashtags).

  Όλοι οι τύποι μεταδεδομένων είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τη βελτίωση της ταξινόμησης και της ιχνηλασιμότητας των άρθρων από τις μηχανές αναζήτησης. Χρειάζονται όμως ιδιαίτερη φροντίδα στην επιλογή των κατάλληλων λέξεων γι’ αυτά και τη σύνταξή τους.

   

  
  

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • Search Engine Optimization (SEO) Starter Guide
    

  https://support.google.com/webmasters/answer/7451184?hl=en

  • Keyword Research 101: How to Choose the Right Keywords for SEO
    

  https://optinmonster.com/keyword-research-101-how-to-choose-the-right-terms-for-google/

  • The Ultimate Guide to Proper Youtube Video Tagging
    

  https://www.internetmarketingninjas.com/blog/rich-media/proper-youtube-video-tagging/

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ενότητα 6

  Σκοπός: Να γνωρίσουν οι εκπαιδευόμενοι τις ιδιαιτερότητες της δημοσιογραφικής κάλυψης επιστημονικών ή τεχνολογικών θεμάτων και να εξασκηθούν στη σύνταξή τους.

  Στόχοι:   Οι εκπαιδευόμενοι

  • να αναπτύξουν τις δεξιότητές στους στην προετοιμασία και συλλογή στοιχείων για άρθρα επιστήμης  ή τεχνολογίας
    
  • να αναπτύξουν τις δεξιότητές στους στην σύνταξη επιστημονικών ή τεχνολογικών θεμάτων.
    

   

  Στην έκτη ενότητα θα εμβαθύνουμε σε μία ιδιαίτερα απαιτητική κατηγορία αρθρογραφίας, αυτή των άρθρων επιστήμης/τεχνολογίας. Συγκεκριμένα, θα διερευνήσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1ο :    Οι ιδιαιτερότητες της εκλαΐκευσης θέματος τεχνολογίας

  Μάθημα 2ο :    Οι ιδιαιτερότητες της εκλαΐκευσης θέματος επιστήμης

  Μάθημα 3ο :    Το γράψιμο του άρθρου επιστήμης

  
  

• Ε6 - Μάθημα 1ο

  Στο πρώτο μάθημα της έκτης ενότητας θα μιλήσουμε για το πώς ετοιμάζουμε και γράφουμε άρθρα για την ταχύτερα εξελισσόμενη θεματική: την τεχνολογία.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • Οι ιδιαιτερότητες της εκλαΐκευσης θεμάτων τεχνολογίας
    
  • Οι προϋποθέσεις του ιστολογίου τεχνολογίας
    
  • Ιστολογώντας τεχνολογικά
    
  • -   Ο τίτλος
    
  • -   Η δομή
    
  • -   Το ύφος
    
  • Τι να προσέξεις αν το άρθρο είναι επικριτικό για μια τεχνολογία
    

   

   

  Οι ιδιαιτερότητες της εκλαΐκευσης θεμάτων τεχνολογίας

  
  

  Οι τεχνολογικές εξελίξεις είναι σίγουρα μία θεματική με πολυάριθμο κοινό, ιδιαίτερα στις νεανικές και τις επαγγελματικά ενεργές ηλικίες. Ωστόσο, υπάρχουν τρία προβλήματα που πρέπει να λάβεις υπόψη σου πριν επικεντρωθείς σε κάτι τέτοιο:
  

  α) Για να μιλάς για την τεχνολογία, πρέπει να καταλαβαίνεις την τεχνολογία. Πράγμα που σημαίνει να έχεις το υπόβαθρο γνώσεων που χρειάζεται.
  β) Για τις τεχνολογικές εξελίξεις, τις καινοτομίες και τις εφευρέσεις, μιλούν όλα τα μεγάλα ΜΜΕ, έστω και επιδερμικά. Άρα, θα πρέπει να προσφέρεις στους αναγνώστες σου μια βαθύτερη ματιά, είτε ως προς τα χαρακτηριστικά της κάθε νέας τεχνολογικής πρότασης είτε ως προς τον τρόπο χειρισμού, χρήσης και αξιοποίησής της.
  γ) Η ταχύτητα με την οποία εμφανίζονται τα νέα τεχνολογικά επιτεύγματα είναι τέτοια που δεν ικανοποιείται με την στατικότητα της «δημοσιογραφίας ιστοτόπου». Θα πρέπει να την καλύψεις πιο δυναμικά, μέσα από ένα ιστολόγιο ή από μία ενημερωτική εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα.
  

  Εφόσον νοιώθεις ότι μπορείς να ανταποκριθείς σε αυτά, ας δούμε λεπτομερειακά το τι προϋποθέτει μια τέτοια δημοσιογραφική σου εξειδίκευση.

   

  Οι προϋποθέσεις του ιστολογίου τεχνολογίας

  Περίπου το 60% των ιστολογίων, διεθνώς, ασχολούνται με την τεχνολογία. Κι ο βασικός λόγος είναι ότι με κάθε νέο τεχνολογικό προϊόν που εμφανίζεται στην αγορά όλο και περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται εκλαϊκευμένες εξηγήσεις, συμβουλές και οδηγίες για το πώς θα το αξιοποιήσουν στην καθημερινότητά τους. Έπειτα, υπάρχει και έντονο κοινωνικό ενδιαφέρον για την τεχνολογία: Οι πιθανές επιπτώσεις στην υγεία από τη χρήση μιας νέας συσκευής, για παράδειγμα, είναι κάτι που απασχολεί έντονα τους πολίτες και δεν είναι βέβαιοι ότι θα τις μάθουν χωρίς έρευνα από ανθρώπους πιο καταρτισμένους. Ή, μία νέα τεχνολογία επεξεργασίας λυμάτων, χρειάζεται επαρκή επεξήγηση του τρόπου λειτουργίας της και των πιθανών περιβαλλοντικών επιπτώσεων πριν γίνει αποδεκτή από τον ενδιαφερόμενο δήμο. Ένας τεχνολογικά καταρτισμένος πολίτης-δημοσιογράφος μπορεί να συνεισφέρει καταλυτικά.
  

  Έστω, λοιπόν, ότι θέλεις να αναλάβεις αυτόν τον ρόλο. Καλό είναι να πρέπει να γνωρίζεις ότι:

  • Θα πρέπει να ενημερώνεσαι συνεχώς για τις νέες τάσεις
    

  Για να έχεις μεγάλο αναγνωστικό κοινό, θα πρέπει το ιστολόγιό σου να ενημερώνει για όλες τις τελευταίες εξελίξεις και προοπτικές της τεχνολογίας. Θα σε παρακολουθούν μόνον αν είσαι έγκαιρα και έγκυρα πληροφορημένος.

  • Θα πρέπει να δημοσιεύεις συνεχώς νέο υλικό
    

  Όσο ευρύτερο είναι το πεδίο τεχνολογιών που καλύπτεις, τόσο συχνότερα θα πρέπει να αναρτάς άρθρα στο ιστολόγιό σου. Αν καλύπτεις όλες τις τεχνολογικές ειδήσεις, θα χρειαστεί να ανανεώνεις το ιστολόγιο δυό και τρεις φορές τη μέρα. Κάτι τέτοιο όμως είναι μεγάλη παγίδα, καθώς μπορεί να καταλήξεις να μην έχεις χρόνο για τίποτε άλλο στη ζωή σου! Οι διέξοδοι είναι δύο:  Ή θα συνεργαστείς με άλλον/άλλους, ώστε να επιμεριστεί η εργασία, ή θα επικεντρωθείς σε στενότερο τεχνολογικό τομέα. Για παράδειγμα, αν καλύπτεις μόνο τον προγραμματισμό εφαρμογών για συσκευές Android, θα αρκεί μία ανάρτηση κάθε δεύτερη μέρα.

  • Οι λέξεις-κλειδιά είναι ζωτικής σημασίας
    

  Μην ξεκινήσεις blog τεχνολογίας αν δεν έχεις προπονηθεί καλά στην παραγωγή  λέξεων-κλειδιών για τις δημοσιεύσεις σου. Αυτές είναι οι «σειρήνες» που θα προσελκύσουν αναγνώστες για σένα.

  • Η βιωσιμότητα του ιστολογίου δεν είναι εγγυημένη
    

  Αν σκοπεύεις να αφιερωθείς πλήρως σε ένα ιστολόγιο τεχνολογίας – άρα και να βγάλεις τα προς το ζην από αυτό - … ξανασκέψου το. Τα έσοδά σου από το πρόγραμμα διαφημίσεων AdSense της Google θα είναι περίπου 4 ευρώ για κάθε 1000 επισκέπτες (σύμφωνα με τα ως τώρα ισχύοντα). Και, ως γνωστόν, οι θιασώτες της τεχνολογίας ανήκουν στην κατηγορία των ανθρώπων που απεχθάνονται να κάνουν κλικ σε διαφημιστικά μηνύματα. Επίσης, το να ζητήσεις συνδρομές από τους αναγνώστες σου είναι μια ελπίδα που μπορείς να έχεις μόνον αφότου γίνει γνωστός και επιτυχημένος.

  Μπορείς, βέβαια, να αναζητήσεις διαφημίσεις και χορηγίες, αρχικά από την τοπική αγορά της περιοχής σου. Όμως, αυτό είναι δίκοπο μαχαίρι, καθώς οι επιχειρήσεις τείνουν να ζητούν από τους bloggers την μεροληπτική προβολή τους. Αν «στιγματισθείς» για κάτι τέτοιο, οι αναγνώστες θα σε εγκαταλείψουν. 

   

  Ιστολογώντας τεχνολογικά

  
  

  Τα ιστολόγια τεχνολογίας έχουν τα ίδια γενικά χαρακτηριστικά με τα υπόλοιπα ιστολόγια. Ο στόχος παραμένει να είναι η εύκολη εύρεση και κατανόηση της πληροφορίας.
  

  Η έρευνα του θέματος

  Ένα τεχνολογικό άρθρο αρχίζει με την έρευνα των απαιτούμενων στοιχείων του και την «χαρτογράφηση της πορείας» προς αυτό. Ακόμη κι θεωρείς τον εαυτό σου ειδικό στον τομέα, είναι λογικό να ψάξεις το τι άλλο έχει δημοσιευθεί γι’ αυτό, ώστε να προσθέσεις κάτι το νέο. Η έρευνά σου αυτή θα σου προσφέρει δεδομένα και πηγές που θα ισχυροποιήσουν την επιχειρηματολογία σου στο άρθρο.

  Ξεκίνα την έρευνά σου ως εξής:

  • Σχεδίασε ένα σκαρίφημα της δομής αυτού που θες να γράψεις, είτε είναι μία ακολουθία στοιχείων που θες να αναπτύξεις είτε ένας οδηγός βήμα-βήμα. Το σκαρίφημα αυτό θα σε κρατήσει εστιασμένο και θα σε βοηθήσει να μην ξεφύγεις από το θέμα.
    
  • Ψάξε πηγές πληροφοριών για κάθε στοιχείο του σκαριφήματος και διάλεξε ποιες θα χρησιμοποιήσεις.
    
  • Βρες ποια θα είναι η κύρια πηγή αναφοράς, που θα προσδώσει αξιοπιστία στα όσα ισχυρισθείς στο άρθρο.
    
  • Απόφυγε την αναφορά σε πηγές ή έρευνες παλιότερες των τριών ετών. Εκτός κι αν έχεις θέμα την ιστορία μιας τεχνολογίας.
    

   

  Ένας καλός οδηγός για το τι μπορείς να ερευνήσεις και τι μπορείς να γράψεις για μία τεχνολογία είναι τα ακόλουθα σημεία:

  1)  Ποια είναι η τεχνολογία; Πώς χρησιμοποιείται;

  • Παρέχεις τα βασικά στοιχεία της τεχνολογίας: το όνομά της και οποιεσδήποτε βασικές πληροφορίες έχεις σχετικά με αυτήν.
    
  • Πώς χρησιμοποιείται η τεχνολογία; Δώσε τις βασικές λεπτομέρειες που είναι απαραίτητες για να την εξηγήσεις σε κάποιον άλλο.
    
  • Ποιοι είναι τα όρια της τεχνολογίας; Υπάρχουν πράγματα που δεν μπορεί να κάνει ή δεν μπορεί να κάνει καλά;
    
  • Ποιοι είναι οι περιορισμοί στη χρήση της; Υπάρχουν χρήσεις της που είναι παράνομες ή ανήθικες;
    
  • Χρησιμοποίησε μια μεταφορά ή αναλογία για να εξηγήσεις τι είναι η τεχνολογία αυτή και εξήγησε η παρομοίωσή σου είναι κατάλληλη.
    

  2) Ποιος έρχεται σε επαφή με αυτή την τεχνολογία;

  • Ποιος χρησιμοποιεί την τεχνολογία; Περίγραψε τους ανθρώπους που αλληλεπιδρούν άμεσα μαζί της.
    
  • Ποιοι άνθρωποι εμπλέκονται έμμεσα με την τεχνολογία; Περίγραψε το ποιοι επηρεάζονται από τη χρήση της, ακόμη και αν δεν αλληλεπιδρούν άμεσα με αυτήν.
    
  • Ποιος αποφασίζει για το πώς χρησιμοποιείται η τεχνολογία; Πώς αποφασίζονται οι «σωστές» και οι «λάθος» χρήσεις της;
    
  • Ποιος δεν χρησιμοποιεί την τεχνολογία; Τι συνέπειες έχει η μη χρήση της;
    

  3) Πού και πότε χρησιμοποιείται η τεχνολογία;

  • Καθόρισε τον τόπο/ους όπου χρησιμοποιείται η τεχνολογία και πότε.
    
  • Πού και πότε δεν χρησιμοποιείται ποτέ αυτή η τεχνολογία; Γιατί όχι;
    
  • Πώς συγκρίνεται η τεχνολογία με άλλες παρόμοιες τεχνολογίες;
    
  • Τι είναι αυτό που κάνει τη συγκεκριμένη τεχνολογία κατάλληλη, ακατάλληλη, ή έτσι κι έτσι;
    

  4) Γιατί χρησιμοποιείται η τεχνολογία;

  • Τι κάνει η τεχνολογία που δεν μπορούσε να γίνει (ή δεν μπορούσε να γίνει τόσο καλά) χωρίς αυτήν;
    
  • Πώς άλλαξε αυτή η τεχνολογία τον τρόπο ζωής και εργασίας των ανθρώπων; Είναι η αλλαγή θετική ή αρνητική;
    
  • Ποιες είναι οι αρνητικές επιπτώσεις της τεχνολογίας και – αν υπάρχουν - γιατί συνεχίζουν να τη χρησιμοποιούν;
    
  • Συμφωνείς ή διαφωνείς με την απόφασή τους να τη χρησιμοποιούν - και γιατί;
    

    

  
  

  Ο τίτλος

  Διάλεξε τον τίτλο της κάθε ανάρτησης με τα κριτήρια που θα τον διάλεγες για οποιοδήποτε άρθρο. Πρέπει να δελεάζει τον αναγνώστη, χωρίς να γίνεται κραυγαλαίος ή διθυραμβικός. Εφόσον γράφεις για την τεχνολογία, πρέπει ο τίτλος σου να είναι ακριβής και να συνοψίζει το περιεχόμενο και τον σκοπό της ανάρτησής σου.
  

  Για να τον κάνεις κομψά ελκυστικό, μπορείς:

  • να ενσωματώσεις στον τίτλο έναν εντυπωσιακό αριθμό
    
  • να ενσωματώσεις τον τύπο του άρθρου (Έρευνα… Οδηγός…)
    
  •  να ενσωματώσεις κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της τεχνολογίας για την οποία γράφεις.
    

   

  Η δομή

  Ως προς τη δομή του ιστολογίου, δεν χρειάζεται να αλλάξεις τίποτε από τα κλασικά: οι  αναγνώστες συνεχίζουν να βλέπουν τις σελίδες σε προβλέψιμα μοτίβα. Το βλέμμα τους ακολουθεί πορεία γράμματος «F» στην οθόνη: Πρώτα, πέφτει την επάνω γραμμή και έπειτα πηγαίνει στην αριστερή πλευρά. Μετά, στρέφεται προς το κέντρο κι αρχίζει να κατεβαίνει.
  

  Το μόνο που χρειάζεται να προσέξεις είναι η καθαρότητα της δομής, με αρκετά κενά διαστήματα. Αν φορτώνεις τις παραγράφους με πολλές και πυκνές λεπτομέρειες, ο αναγνώστης σου θα κουραστεί γρήγορα.

  Κάθε φορά που ξεκινάς μια νέα ανάρτηση, να της δίνεις την ακόλουθη ευκολοδιάβαστη διάταξη:

  • Να έχεις μια εισαγωγή, η οποία θα συνοψίζει το άρθρο και θα προετοιμάζει για το τι επακολουθεί. Ίσως είναι καλύτερα να την προσθέτεις αφού τελειώσεις το άρθρο.
    
  • Να έχεις διαμόρφωση τίτλων παραγράφων τέτοια που να ευνοεί την παραγωγή ετικετών (tags).
    
  • Να παραθέτεις αριθμημένες τις λίστες των σημαντικών πραγμάτων.
    
  • Να παρεμβάλεις στο κείμενο εικόνες, γραφήματα και σχέδια, τουλάχιστον κάθε 500 λέξεις.
    
  • Να ολοκληρώνεις το άρθρο με ένα συμπέρασμα, που θα συνοψίζει τις πληροφορίες που έχεις παρουσιάσει. Διαφορετικά, μπορείς να κλείσεις με πρόσκληση προς το κοινό του ιστολογίου να θέσει τα δικά του ερωτήματα σχετικά με το θέμα που παρουσίασες. Σε κάθε περίπτωση, μην αφήνεις τον αναγνώστη «ξεκρέμαστο».
    

   

  Κατά την ανάπτυξη του θέματος, να θυμάσαι:

  • Γράφεις προσπαθώντας να φαίνεται η ανεξαρτησία σου και η κριτική σου σκέψη. Μην γράψεις με ύμνους για εταιρείες, προϊόντα ή ανθρώπους.
    
  • Γράφεις χωρίς να αντιγράφεις Δελτία Τύπου ή άλλο «ημιέτοιμο υλικό» από τους κατασκευαστές ή αντιπροσώπους της τεχνολογίας. Αν υπάρχουν σημεία που δεν επαρκούν οι γνώσεις σου για να τα κατανοήσεις, απευθύνσου σε ειδικούς.
    
  • Να συμπεριλαμβάνεις πτυχές από το ευρύτερο πλαίσιο. Να εξηγείς τη σημασία ή όχι μιας αναδυόμενης τεχνολογίας και τις προοπτικές της. Να την εκτιμάς ως προς το κόστος της και να αναφέρεις τις εργασιακές ή κοινωνικές αλλαγές που μπορεί να επιφέρει η υιοθέτησή της. 
    
  • Μη δέχεσαι να λογοκρίνουν οι εταιρείες τα άρθρα σου πριν δημοσιευτούν. Βεβαίως, απευθύνεσαι σε αυτές για τις όποιες διευκρινήσεις χρειαστείς, αλλά μέχρι εκεί!
    

   

  Το ύφος

  Το γράψιμο περί την τεχνολογία δεν είναι τεχνικό εγχειρίδιο. Το τονίζoυμε αυτό γιατί πολλοί – ιδίως μηχανικοί - πέφτουν στην παγίδα του να τεχνολογούν στεγνά. Οι αναγνώστες σου, όμως, δεν μπαίνουν στο ιστολόγιο για να διαβάσουν διατριβή!
  

  Μολονότι παρουσιάζεις χαρακτηριστικά και εξαρτήματα, το γράψιμό σου οφείλει να είναι ευχάριστο. Διάβασε μερικά ανταγωνιστικά blogs για να δεις πώς το αντιμετωπίζουν.

  Όταν είναι αναγκαίο να παραθέσεις πολλές τεχνικές λεπτομέρειες, φτιάξε πίνακες και χρησιμοποίησε κενά διαστήματα για να σπάσεις τη μονοτονία.

  Ως προς το λεκτικό σου, θυμήσου τα εξής:

  • Απόφυγε τη χρήση λέξεων που ο μέσος μη τεχνικός αναγνώστης δεν καταλαβαίνει  χωρίς λεξικό.
    

  
  

  • Μη χρησιμοποιείς ακρωνύμια τεχνολογιών χωρίς να τα εξηγείς, έστω και παρενθετικά, την πρώτη φορά.
    

  
  

  • Αν είναι αναπόφευκτο να χρησιμοποιήσεις τεχνικούς όρους, φτιάξε ένα αναδυόμενο παράθυρο (pop-up) που θα εξηγεί τον όρο στον αναγνώστη.
    

  
  

  • Να χρησιμοποιείς τους όρους με συνέπεια, σε όλο κείμενο. Αν, δηλαδή, γράψεις την πρώτη φορά DirectX 12, μη γράψεις παρακάτω σκέτο DirectX.    
    

  
  

  • Πριν αναρτήσεις κάθε άρθρο, ξαναδιάβασέ το και αφαίρεσε τις όποιες περιττές λέξεις.
    

   

  Τι να προσέξεις αν το άρθρο σου είναι επικριτικό για μια τεχνολογία

  Αν η έρευνά σου σε έχει οδηγήσει στο ότι μία τεχνολογία ή τεχνολογικό προϊόν πρέπει να «ξεμπροστιαστεί», θυμήσου τα εξής:
  

  • Ο στόχος σου δεν είναι να πείσεις τους αναγνώστες ότι έχεις δίκιο, αλλά να τους δείξεις τα σημαντικά επιχειρήματα που στηρίζουν το σκεπτικό σου. Εκθέτεις δεδομένα και αφήνεις τους αναγνώστες να κρίνουν. Βεβαίως, πρέπει να τους έχεις εκθέσει όλες τις πτυχές: και τα θετικά και τα αρνητικά.
    

  
  

  • Μη γράφεις εντελώς υποκειμενικά ή με ασάφειες. Αντί να γράψεις «Μου φαίνεται ότι έχει…», βρες τη θεμελίωση που χρειάζεσαι ώστε να γράψεις «Έχει…». Μην φτάσεις όμως στο λάθος να παρουσιάσεις δικές σου απόψεις ως δεδομένα, χωρίς να είναι δεδομένα!
    

  
  

  • Μπορείς να παραθέσεις όσα επιχειρήματα έχεις. Αλλά, αν κρίνεις ότι δεν επαρκούν, ψάξε στο Διαδίκτυο για όσους άλλους ασχολήθηκαν με το ίδιο θέμα.
    

  
  

  • Τη δική σου άποψη θα την γράψεις, αλλά όχι στο κύριο σώμα του άρθρου. Θα την γράψεις στο τέλος, στο συμπέρασμα. Οι αναγνώστες σου μπορεί να συμφωνήσουν ή να διαφωνήσουν με αυτήν, αλλά δεν είναι ο στόχος σου να τους πείσεις.
    

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Η αρθρογραφία για θέματα τεχνολογίας καλύπτεται ήδη από τα ΜΜΕ, αλλά μόνο επιφανειακά. Η ευκαιρία του πολίτη-δημοσιογράφου είναι να προσφέρει στον αναγνώστη μια πιο αναλυτική και κριτική ματιά, μέσα από οποιαδήποτε μορφή αρθρογραφίας από αυτές που έχουν ήδη μελετηθεί (ρεπορτάζ, ειδησεογραφία, συνέντευξη, αφήγηση). Αυτή η ποιοτικά πληρέστερη «ματιά» προϋποθέτει, όμως, γνώσεις και συνεχή ενημέρωση.

  Λόγω της κρισιμότητας του παράγοντα «χρόνος» στην τεχνολογική θεματολογία, ο καλύτερος τρόπος αρθρογραφίας γι’ αυτήν είναι μέσα από ιστολόγιο. Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή στο πώς διαλέγει κανείς τον τίτλο, τη δομή και το ύφος του κάθε άρθρου. Επιπλέον προσοχή χρειάζεται όταν το άρθρο καταλήγει επικριτικό για μια τεχνολογία.

   

  Βιβλιογραφία:

   

  • How To Write Technical Blog Posts
    

  https://sendgrid.com/blog/write-technical-blog-posts/

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε6 - Μάθημα 2ο

  Στο δεύτερο μάθημα θα συζητήσουμε σε βάθος τις ιδιαιτερότητες της αρθρογραφίας επιστημών - του τομέα δημοσιογραφίας που είναι εκ των πραγμάτων ο δυσκολότερος στην εκλαΐκευσή του.

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος

  • Οι ιδιαιτερότητες της εκλαΐκευσης θεμάτων επιστήμης
    
  • Η διαφορετική προσέγγιση στην επιστήμη
    
  • -  Τετ-α-τετ με τον ερευνητή
    
  • Η στρατηγική του πολίτη-δημοσιογράφου επιστημών
    
  • Αρθρογραφία με πηγή επιστημονική δημοσίευση
    
  • Τα επόμενα βήματα
    
  • -   Πώς βρίσκεις «πηγές πάνω στις πηγές»
    

   

  Οι ιδιαιτερότητες της εκλαΐκευσης θεμάτων επιστήμης

   
  

  Η δημοσιογραφία των επιστημών είναι από τους πιο δύσκολους κλάδους της δημοσιογραφίας. Απαιτεί ευρύτατο γνωσιολογικό υπόβαθρο, μεγάλη προετοιμασία για τον χειρισμό κάθε θέματος και ιδιαίτερη προσοχή στις συνεντεύξεις. Γιατί, λοιπόν, ένας πολίτης-δημοσιογράφος να θελήσει να διεκδικήσει αυτό το «κομμάτι της πίτας» από τα μεγάλα Μ.Μ.Ε.;

  Η απάντηση είναι και απλή και σύνθετη. Απλή, γιατί κάθε νέος με περίσσευμα περιέργειας ενδιαφέρεται σφόδρα για τις επιστημονικές ανακαλύψεις. Και, με την ανεργία που μαστίζει τους απόφοιτους των πανεπιστημίων μας, υπάρχουν πολλοί που θα μπορούσαν να στραφούν στη δημοσιογραφική τους κάλυψη. Επίσης, έχουμε πάρα πολλούς φανατικούς αναγνώστες τέτοιων θεμάτων. Απόδειξη το ότι το μοναδικό επιστημονικό ένθετο ελληνικής εφημερίδας βγαίνει σταθερά πρώτο στις μετρήσεις αναγνωσιμότητας, ξεπερνώντας ακόμη και τα αθλητικά ένθετα. Επομένως, υπάρχει στη χώρα μας τόσο το δυναμικό δημοσιογράφων επιστήμης όσο και το αναγνωστικό κοινό. Γιατί λοιπόν δεν υπάρχουν περισσότερα επιστημονικά ένθετα – και γιατί υπάρχει «χώρος» για πολίτες-δημοσιογράφους επιστημών;

  
  Εδώ είναι που η απάντηση γίνεται σύνθετη: Λόγω της πληθώρας των ερευνητικών τομέων στην εποχή μας, το να επενδύσει μία εφημερίδα σε επιστημονικό ένθετο προϋποθέτει αφενός οικονομική ευρρωστία (που δεν υπάρχει στον καιρό μας) και αφετέρου αρχισυντάκτες που μπορούν να ελέγχουν την ακρίβεια και την ακεραιότητα των άρθρων επιστήμης που τους παραδίδονται (πράγμα που επίσης σπανίζει). Έτσι, το πεδίο στη χώρα μας παραμένει σχετικά παρθένο. Το σύνολο σχεδόν του Τύπου καλύπτει μόνον επιφανειακά τις επιστήμες, κυρίως δανειζόμενο τις ειδήσεις από το Α.Π.Ε. ή μεταφράζοντάς τις από τα αντίστοιχα διεθνή κανάλια. Αν, λοιπόν, κάποιοι πολίτες-δημοσιογράφοι έχουν την κατάρτιση και το μεράκι να στήσουν ιστότοπους, ιστολόγια ή εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα «επιστημονικές» – έστω και εστιασμένες σε έναν μόνο τομέα επιστημών – με εκλαϊκευτικές αναλύσεις ευρημάτων και συνεντεύξεις επιστημόνων, θα βρουν αναγνωστικό κοινό «πεινασμένο».

   

  Για την περίπτωση που είσαι ένας από αυτούς, θα δούμε στη συνέχεια κάποια πράγματα που χρειάζεται να γνωρίζεις πριν ξεκινήσεις να γράφεις για τις επιστήμες.

  
  

  Η διαφορετική προσέγγιση στην επιστήμη

  Στα τέλη της δεκαετίας του '90, οι κορυφαίοι δημοσιογράφοι των ΗΠΑ συνέπηξαν την «Επιτροπή των Ανησυχούντων Δημοσιογράφων» (Committee of Concerned Journalists), για να βρουν τι έφταιγε και το επίπεδο της δημοσιογραφίας στα ΜΜΕ έπεφτε συνεχώς. Μετά από δύο χρόνια συζητήσεων και μελετών, κατέληξαν σε μία «Δήλωση κοινών αρχών», όπου προσδιόριζαν τον στόχο της δημοσιογραφίας – την αλήθεια – ως εξής:
  

  Η «δημοσιογραφική αλήθεια» είναι μια διαδικασία που αρχίζει με την επαγγελματική συγκέντρωση και επαλήθευση των στοιχείων. Στη συνέχεια, οι δημοσιογράφοι προσπαθούν να μεταδώσουν μια δίκαιη και αξιόπιστη απόδοση του νοήματος των στοιχείων, όπως αυτά έχουν επί του παρόντος, με τη δυνατότητα της περαιτέρω διερεύνησης.

  Αν πρόσεξες την αρχή αυτού του ορισμού, δεν μιλάει για την αλήθεια ως έννοια αλλά ως διαδικασία. Γιατί αυτό; Διότι από τον δημοσιογράφο ζητείται να κάνει πάρα πολλές κρίσεις σε συνθήκες ελάχιστου χρόνου και υπερβολικής αβεβαιότητας. Άρα, η εκτίμηση του δημοσιογράφου για το ποια είναι η αλήθεια δεν μπορεί να είναι τελεσίδικη.

  Αυτή η επιφύλαξη είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν μιλάμε για δημοσιογραφία επιστημών: Πώς μπορούν οι δημοσιογράφοι να ισχυρίζονται ότι γνωρίζουν την «αλήθεια» ενός τόσο περίπλοκου πεδίου γνώσης όπως είναι η επιστήμη; Ιδιαίτερα, πώς μπορούν να το επιτύχουν έχοντας πολύ λιγότερο χρόνο και εξειδικευμένη γνώση από τους επιστήμονες;

  Ακόμη και τα ίδια τα ευρήματα που δημοσιεύουν οι επιστήμονες, δεν έχουν πάντα τη σαφήνεια που απαιτεί ο ορισμός τους ως «επιστημονική αλήθεια». Στην πράξη, και η «επιστημονική αλήθεια» είναι μια διαδικασία: Μόλις προσδιοριστούν τα νέα ευρήματα, η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι τα αποδέχεται ως επί του παρόντος νέα γνώση, με ανοιχτό το ενδεχόμενο να είναι αφετηρία για περαιτέρω έρευνα και διαφορετικά ευρήματα.

  Αυτή η συχνή προσωρινότητα της επιστημονικής αλήθειας είναι που δημιουργεί στο κοινό την απογοήτευση ότι «οι επιστήμονες, σήμερα τα λένε έτσι, αύριο αλλοιώς». Πράγμα που έχει πολλαπλασιαστικά αρνητικό αντίκτυπο για τους ερμηνευτές της «επιστημονικής αλήθειας», τους δημοσιογράφους επιστημών.

  Γιατί σε αφορούν όλα αυτά; Διότι πρέπει να αντιληφθείς ότι αν η αξιοπιστία των δημοσιογράφων επιστημών των ΜΜΕ εκ των πραγμάτων διακυβεύεται καθημερινά, πολύ περισσότερο θα κινδυνεύει η αξιοπιστία του μεμονωμένου πολίτη-δημοσιογράφου που αποτολμά να γράφει για τις επιστήμες χωρίς τη βοήθεια και την εποπτεία άλλων!

  Μάθημα πρώτο, λοιπόν: Αν δεν είσαι ο ίδιος επιστήμονας – και μάλιστα καλός στον τομέα σου – μην πάρεις ποτέ το ρίσκο να αποφανθείς για την αλήθεια των αποτελεσμάτων μίας έρευνας.

  Η καλύτερη προσέγγιση στο ρόλο που έχεις ως πολίτης-δημοσιογράφος είναι να προσφέρεις στους αναγνώστες σου κάτι διαφορετικό από αυτό που προσφέρει η επιστημονική ειδησεογραφία των Μ.Μ.Ε.: Να αποφεύγεις τους εντυπωσιασμούς και να ανιχνεύεις μέσα από τις επιστημονικές ειδήσεις το τι είναι εκείνο που πραγματικά έχει σημασία για τους συμπολίτες σου. Αφού το βρεις, να ψάχνεις την είδηση στην πηγή της, να την αναλύεις βαθύτερα, να την συγκρίνεις με παρόμοιες προγενέστερες και, αφού την κατανοήσεις πραγματικά, τότε να σταθμίσεις αν θα την κάνεις άρθρο σου.

  Την ίδια προσέγγιση πρέπει να έχεις κι όταν το θέμα σου δεν είναι «αγνά επιστημονικό» αλλά αφορά τεχνολογική εφαρμογή της επιστήμης. Για παράδειγμα, μπορεί να μην σου έχει δώσει η τρέχουσα επιστημονική ειδησεογραφία το έναυσμα αλλά οι τρέχουσες ανάγκες των συμπολιτών σου: Ένα πρόβλημα της περιοχής σου δεν λύνεται και ψάχνεις να βρεις τι μπορεί να γίνει. Είτε η αναζήτησή σου σε πάει στο πώς έλυσαν ανάλογο πρόβλημα σε άλλες περιοχές του πλανήτη, είτε σε οδηγήσει σε κάποιο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μας, η ίδια προσεκτική, αναλυτική και κοινωνικά ευαίσθητη προσέγγιση είναι που θα αναδείξει τον ρόλο που πραγματικά πρέπει να έχεις ως πολίτης-δημοσιογράφος επιστήμης/τεχνολογίας.

  Για το πώς διαμορφώνεται σταδιακά αυτός ο νέος και διαφορετικός ρόλος, δες το ακόλουθο:

  Οι διαφορές κλασικού δημοσιογράφου επιστημών ΜΜΕ και πολίτη-δημοσιογράφου επιστημών ή/και επιστήμονα-δημοσιογράφου

  

  Πηγή: Science journalism: In search of a new identity - Nico Pitrelli, SISSA, Italy
  

   

  
  

  Τετ-α-τετ με τον ερευνητή

  Σε γενικές γραμμές, υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι επιστημονικής αρθρογραφίας:
  

  1. Άρθρο για μια σημαντική επιστημονική ανακάλυψη
     
  2. Άρθρο για ένα εξέχοντα επιστήμονα (με ή χωρίς συνέντευξή του)
     
  3. Άρθρο για ένα νέο βήμα προς τη λύση ευρύτερου προβλήματος (π.χ. καταπολέμηση του καρκίνου με ανοσοθεραπεία).
     

  
  

  Και στους τρεις, πρωταγωνιστικό ρόλο έχει ο επιστήμονας (ή η ομάδα επιστημόνων) που η έρευνά του οδήγησε στο άρθρο σου. Το πώς θα τον προσεγγίσεις έχει κάποιες ιδιαιτερότητες που ξεπερνούν τα όσα έχουμε ήδη πει στην «τέχνη της συνέντευξης»:
  

  • Όταν πρόκειται να συζητήσεις με έναν επιστήμονα, προετοιμάσου όχι μόνο για το θέμα της συζήτησης αλλά και για την «προσωπική του άμυνα»: Εκείνος θέλει να παρουσιάσει στον κόσμο την έρευνά του, αλλά δεν γνωρίζει πόσο επάξια θα φέρεις εσύ αυτό το έργο σε πέρας. Γι΄αυτό, κάνε τον να νοιώσει ότι, πέρα από τα επιστημονικά ευρήματα, σε ενδιαφέρει και η προσωπική του οπτική για το θέμα – και φρόντισε, βέβαια, στο τελικό σου άρθρο να την παρουσιάσεις.
    

  
  

  • Θυμήσου, πριν τη συνέντευξη, να τον ρωτήσεις αν θα πρέπει να διαβάσεις κάποιες σχετικές προγενέστερες δημοσιεύσεις του σε επιστημονικά περιοδικά, ή να διαβάσεις παρεμφερή άρθρα άλλων. Καθώς οι επιστήμονες βαριούνται τους δημοσιογράφους που τους ρωτούν «την αλφαβήτα» κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης, θα χαρεί για την προνοητικότητά σου.
    

  
  

  • Έπειτα, στα δύσκολα σημεία της συζήτησης, ζητήσέ του να καταλάβεις μέσω κάποιας παρομοίωσης ή αναλογίας. Μια τέτοια εκλαΐκευση θα βοηθήσει όχι μόνον εσένα και τους αναγνώστες σου, αλλά θα χαλαρώσει και τον ίδιο τον επιστήμονα.
    

  
  

  • Τελειώνοντας τη συνέντευξη, πες του «Ας ανακεφαλαιώσουμε λοιπόν…» και παράθεσε τα κύρια σημεία που ειπώθηκαν. Έτσι θα έχετε και οι δύο την ευκαιρία να εντοπίσετε τυχόν λάθη ή παρανοήσεις.
    

  
  

  • Αν, κατά την μελέτη των όσων σου είπε, νιώσεις αργότερα ότι χρειάζεσαι επιβεβαίωση για κάτι, μη φοβηθείς να το κάνεις. Το ζητούμενο και των δυό σας είναι η ακριβής απόδοση του νοήματος, οπότε θα χαρεί να το κάνεις.
    

  
  

  • Για την πληρέστερη παρουσίαση του θέματος στους αναγνώστες σου, εκμεταλλεύσου όσο μπορείς περισσότερο την πολυμεσικότητα του κινητού σου: Ζήτησε από τον επιστήμονα την άδεια να παραβρεθείς σε ώρα εργασίας στο εργαστήριό του και να φωτογραφίσεις/ βιντεοσκοπήσεις το πώς διεξάγεται η σχετική έρευνα. Φυσικά, αν το ζητήσει, θα πρέπει να του δείξεις πριν τη δημοσίευση το μονταρισμένο βίντεό σου, για να διασφαλιστεί ότι δεν θα δείξεις πράγματα απόρρητα.
    

   

  Να θυμάσαι πάντα ότι το να είσαι μια γέφυρα ανάμεσα στον κόσμο της επιστήμης και το κοινό σου δεν σημαίνει ότι γνωρίζεις όσα ο επιστήμονας από τον οποίο παίρνεις συνέντευξη. Για την δημοσιογραφική σου αρτιότητα αρκεί, ως ελάχιστο, το

  • να μην γράψεις τίποτε που δεν καταλαβαίνεις και
    
  • να μετατρέψεις όσα καταλαβαίνεις σε λέξεις και εικόνες που να μπορεί το κοινό σου να τις καταλάβει.
    

  
  

  Η καθηγήτρια νευροψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Dorothy Bishop, απένειμε το «βραβείο δημοσιογραφικής παραποίησης» στην εφημερίδα Daily Mail, για ένα δημοσίευμά της, του 2011, εντελώς ανυπόστατο ως προς την έρευνα που εξέταζε.

   

  Η στρατηγική του πολίτη-δημοσιογράφου επιστημών

  Τα όσα έχουμε ήδη πει ως κανόνες του καλού ρεπορτάζ, συνεχίζουν να ισχύουν και εδώ. Όμως, αν η γενική δημοσιογραφία επαρκεί για την Κοινωνία της Πληροφορίας, το επιστημονικό/τεχνολογικό ρεπορτάζ σου λαβαίνει χώρα στην Κοινωνία της Γνώσης: Τόσο οι πηγές σου (επιστήμονες/μηχανικοί) όσο και τα θέματά σου χαρακτηρίζονται από αυξημένη και εξειδικευμένη γνώση. Αλλά και το κοινό σου είναι πιο προχωρημένο γνωσιολογικά, οπότε η στρατηγική σου πρέπει να συμπεριλάβει κάποια επιπλέον στοιχεία:
  

  • Καλλιέργησε το υπόβαθρο των γνώσεών σου
    

  Η επιστήμη και η τεχνολογία είναι οι τομείς όπου η ανθρώπινη γνώση αυξάνεται ραγδαία. Κανείς δεν περιμένει να είσαι παντογνώστης. Κάθε τομέας, όμως, έχει θεμελιώδεις γνώσεις και ορισμούς εκκίνησης. Διάλεξε τον τομέα που γνωρίζεις καλύτερα και φρόντισε να «φρεσκάρεις» τις γνώσεις σου γι’ αυτόν. Αν κατανοείς  τα θεμελιώδη του τομέα, θα μπορείς να επεξεργάζεσαι τα θέματά του ακόμη και αν σου ξεφεύγουν οι λεπτομέρειες. Για παράδειγμα, αν πεις ότι θα στήσεις ιστολόγιο για την ιατρική και τις επιστήμες ζωής, θα πρέπει να γνωρίζεις τουλάχιστο τα βασικά μέρη του σώματος και τις λειτουργίες τους. Γενικά, η δημοσιογραφία επιστημών βασίζεται σε μια καλή δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ενισχύεται από μια καλή τριτοβάθμια εκπαίδευση και στεριώνει με την… δια βίου μάθηση.

  • Γνώριζε επιστήμονες, ρώτα και μάθε
    

  Ακόμη κι αν γνωρίζεις πολλά, ακόμη κι αν διαβάζεις συνεχώς, μην αμελείς να γνωρίζεις συνεχώς ανθρώπους που γνωρίζουν περισσότερα στον τομέα που σκοπεύεις να υπηρετήσεις. Το να γνωρίζεις επιστήμονες και μηχανικούς, να τους ρωτάς για πράγματα και να τους συμβουλεύεσαι για βιβλιογραφία, όχι μόνο θα σου ανοίξει τους ορίζοντες αλλά και θα σου προσφέρει πολύτιμους συμμάχους όταν θα επεξεργάζεσαι θέματα που σε προβληματίζουν.

  Επίσης, μην περιορίσεις αυτόν τον κύκλο γνωστών σε ένα μόνο πεδίο γνώσης. Στον αιώνα που ζούμε, τα περισσότερα νέα ευρήματα χαρακτηρίζονται πλέον από διεπιστημονικότητα. Οπότε, μην περιμένεις ότι γνωρίζοντας εμπειρογνώμονες σε έναν τομέα δεν θα χρειαστείς άλλους από άλλον. Για παράδειγμα, αν το θέμα σου αφορά έναν νέο τύπο ασύρματου βηματοδότη καρδιάς, θα είναι καλύτερο να μπορείς να απευθυνθείς και σε έναν καρδιολόγο και σε έναν ηλεκτρονικό ιατρικών συστημάτων.

  Επιπλέον, ένα τέτοιο πλούσιο δυναμικό επαφών θα μπορεί να σου προσφέρει ιδέες γα νέα άρθρα, πληροφορίες υποβάθρου γι’ αυτά και ονόματα ειδικών στους οποίους θα χρειαστεί να αποταθείς για περισσότερες λεπτομέρειες. Αρκεί να θυμάσαι, βέβαια, στα άρθρα σου να αναφέρεις τους ανθρώπους που συνεισέφεραν στην ολοκλήρωσή τους.

  • «Τριπλοτσεκάριζε» τις επιστημονικές πηγές
    

  Υποτίθεται ότι τόσο οι δημοσιογράφοι όσο και οι επιστήμονες έχουν ως επιδίωξη την αντικειμενική απόδοση του θέματος που πραγματεύονται. Λόγω όμως της βιασύνης των πρώτων να «προλάβουν την είδηση» και της ανάγκης των δεύτερων να «γίνουν είδηση», παραμονεύει ο κίνδυνος να δημοσιευθούν τραγέλαφοι που θα μειώσουν την αξιοπιστία και των μεν και των δε. Για παράδειγμα, σε πρόσφατη έρευνα για τις επιπτώσεις του ατμίσματος στους εφήβους των ΗΠΑ, οι επιστήμονες ερεύνησαν τις περιπτώσεις εκατοντάδων μαθητών, σε δύο σχολικές χρονιές. Στη δεύτερη χρονιά, επτά (7) από τους εκατοντάδες μαθητές Γυμνασίου της έρευνας διαπιστώθηκε ότι είχαν γίνει  καπνιστές. «Ε, καλά… Αναμενόμενο», θα πεις. «Κάποιοι, πάντα θα γίνονται». Κι όμως: Τα τηλεοπτικά κανάλια και οι εφημερίδες (παγκοσμίως) ομοφώνησαν σε τίτλους όπως «Μεγάλη έρευνα αποφαίνεται ότι το άτμισμα οδηγεί τα παιδιά μας στο κάπνισμα!» Τι κι αν η έρευνα και η στατιστική δεν έλεγαν πουθενά κάτι τέτοιο…

  Εκτός από το δράμα των επιστημόνων και των δημοσιογράφων που πέφτουν σε τέτοιες παγίδες, υπάρχει και η τεράστια ζημιά που γίνεται τόσο στην αξιοπιστία συνολικά της επιστήμης όσο και στην ουσιαστική κατανόησή της από το κοινό. Για παράδειγμα, κατά την κωμικοτραγική παρέλαση τέτοιων φαινομένων σε τηλεοπτική εκπομπή (βλ. Scientific Studies: Last Week Tonight with John Oliver) εμφανίζεται στο 14:44 ένας συμμετέχων σε τηλεοπτικό πάνελ να συμπεραίνει ότι «ο καλύτερος τρόπος να ζεις τη ζωή σου είναι να βρίσκεις την επιστημονική μελέτη που σου ταιριάζει καλύτερα και να ακολουθείς αυτήν». Στο σημείο αυτό ο κωμικός J. Oliver «εκρήγνυται» και φωνάζει: «Όχι, όχι, όχι! Στην επιστήμη δεν κορφολογείς ό,τι σε βολεύει, για να κάνεις αυτό που έτσι κι αλλιώς θα έκανες. Αυτό το κάνεις με τη θρησκεία!»

   

  Για να μην καταλήξεις λοιπόν συνένοχος σε ανοσιουργήματα, «φύλαγε τα ρούχα σου»:

  • μη θυσιάζεις την επιστημονική αλήθεια για τον «πιασάρικο τίτλο» και
    
  • μην υιοθετείς ό,τι σου λένε οι επιστήμονες χωρίς να το ελέγξεις, διπλά και τριπλά.
    

  «Καλά εγώ», θα πεις, «αλλά… οι επιστήμονες;..» Ναι, οι επιστήμονες. Βρίσκονται σε τόσο μεγάλη ψυχολογική πίεση να φτάσουν σε δημοσιοποίηση των ερευνών τους – και να τους εγκριθεί το επόμενο ερευνητικό κονδύλιο – που… αρκεί έστω και ένας από αυτούς να σου πει «μισές αλήθειες». Αν τις πάρεις τοις μετρητοίς, χωρίς να ελέγξεις την πληρότητα και την ακρίβειά τους, ενδέχεται να πρωταγωνιστήσεις σε ένα χιλιοπαιγμένο ανά την υφήλιο σενάριο: Όταν εσύ τις δημοσιεύσεις ως ολοκληρωμένη έρευνα και λαμπρό επίτευγμα, αγνοώντας ότι ήταν πύργος στην άμμο, εκείνος «θα κάνει την πάπια». Θα αντλήσει τα οφέλη της δημοσιότητας και, όταν αποκαλυφθεί η κρυμμένη αλήθεια και του ζητηθεί ο λόγος, θα πει ότι «εσύ το φούσκωσες»!

   

  Σημαντικό:

  Πρέπει να είσαι ιδιαίτερα προσεκτικός ως προς το ποιος χρηματοδότησε την έρευνα που εξετάζεις: Αν στους χρηματοδότες συμπεριλαμβάνεται ιδιωτική εταιρεία, είναι πιθανό να υπάρχει ρήτρα μη δημοσιοποίησης χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της. Αν προχωρήσεις στη δημοσίευση χωρίς να το γνωρίζεις, ο συγκεκριμένος επιστήμονας που αμέλησε να σε ενημερώσει μπορεί και να χάσει τη θέση του. Αν να σε ενημερώσει λίγο πριν τη δημοσίευση… άδικα έγραψες το άρθρο. Φρόντισε λοιπόν να το ψάξεις έγκαιρα.

   

  Στο παραπάνω γράφημα, βλέπουμε την αναγνωσιμότητα επιστημονικών θεμάτων των ΜΜΕ των ΗΠΑ, αντιπαρατιθέμενη με το πόσο ελέγχουν την ακρίβεια των επιστημονικών στοιχείων.
  

   

   

  Αρθρογραφία με πηγή επιστημονική δημοσίευση

  Όπως είπαμε, η κοινωνική ευαισθησία του πολίτη-δημοσιογράφου επιστημών τον παρακινεί να αναζητά ιδέες για άρθρο στα ανεπίλυτα προβλήματα της πόλης του, της περιφέρειάς του, της χώρας του. Εκ των πραγμάτων, όμως, τα περισσότερα ερεθίσματα που λαβαίνει καθημερινά προέρχονται από τις δημοσιοποιήσεις ερευνητικών αποτελεσμάτων στον διεθνή Τύπο. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει παρά να μπει στο Διαδίκτυο και να πάει στην πρωτογενή πηγή της επιστημονικής δημοσίευσης, για να διαβάσει τι πραγματικά ερευνήθηκε και τι ακριβώς επιτεύχθηκε. Κι αν αυτό που διάβασε εκεί τον εμπνεύσει… η ιδέα για το νέο του άρθρο γεννήθηκε!
  

  
  

  Ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Ο ένας λόγος δυσκολίας είναι ότι οι επιστημονικές έρευνες που γίνονται ειδήσεις στα μεγάλα ΜΜΕ δημοσιεύονται σε συνδρομητικά επιστημονικά περιοδικά. Όταν φτάνεις εκεί, σου επιτρέπουν να δεις την περίληψη της δημοσιευμένης εργασίας αλλά για το πλήρες άρθρο πρέπει να πληρώσεις. Και, βέβαια, κανένας μεμονωμένος πολίτης-δημοσιογράφος δεν είναι σε θέση να πληρώνει 40 ευρώ για να διαβάσει μία επιστημονική εργασία τη φορά.

  Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το «δρομολόγιο» είναι ήδη καθορισμένο από τα φίλτρα επιλογής που χρησιμοποίησαν οι δημοσιογράφοι των μεγάλων ΜΜΕ. Πώς μπορείς να βρεις τον δρόμο για τις μελέτες που αγνόησαν εκείνοι;

  Ο τρίτος λόγος είναι ότι… έστω ότι βρήκες μία μελέτη που σε εμπνέει. Πώς θα μπορέσεις να βρεις άλλες παρεμφερείς, ώστε να διασταυρώσεις την πρόοδο έρευνας στον τομέα;

  Ευτυχώς, στο διαδικτυακό οικοσύστημα που κινείσαι υπάρχουν – και θα πολλαπλασιάζονται – δωρεάν λύσεις που απαντούν και στους τρεις προαναφερθέντες προβληματισμούς. Για παράδειγμα, υπάρχει ο ιστότοπος Researcher, ο οποίος ενημερώνεται και ενημερώνει καθημερινά για όλες σχεδόν τις επιστημονικές εργασίας που δημοσιεύονται διεθνώς, στα Αγγλικά. Μπορείς να έχεις πρόσβαση σε αυτές μέσω του ιστότοπου του Researcher (https://www.researcher-app.com/), αλλά και μέσω δωρεάν εφαρμογής στο κινητό σου:

  • Researcher: Science Journals Reader App (Android/iPhone) 

  
  

  Εκτός από αυτή την εφαρμογή (app), στον Παγκόσμιο Ιστό θα βρεις και αρκετούς πολύτιμους ιστότοπους πρόσβασης σε επιστημονικές δημοσιεύσεις:

  • Google Scholar (http://scholar.google.com): Μία εξειδικευμένη υπηρεσία της γνωστής μηχανής αναζήτησης, επίσης δωρεάν. Η πρόσβαση στις μελέτες και τις έρευνες που παρουσιάζει μπορεί κατά περίπτωση να είναι περιορισμένη. Τότε, κάνε κλικ στην επιλογή [Όλες οι εκδόσεις] (“All Versions”), στο κάτω μέρος του αποτελέσματος της αναζήτησης, για να δείς αν υπάρχει κάπου αλλού στον Ιστό μια ανοικτή έκδοση.
    

  
  

  • Microsoft Academic Search (http://academic.research.microsoft.com): Είναι μια αντίστοιχη βάση δεδομένων, νεότερη και ακόμη εξελισσόμενη. Σχετικά παρόμοια με την Google Scholar σε πολλά σημεία, διαθέτει εργαλεία για την απεικόνιση των συνδέσεων μεταξύ των ερευνητών και του έργου τους, παρέχει «προφίλ» πολλών ερευνητών και γραφήματα απεικόνισης του πώς έχουν ετεροαναφερθεί από συναδέλφους οι έρευνές τους (citations).
    

  
  

  • DOAJ (www.doaj.org): Είναι μια βάση δεδομένων που καλύπτει πάνω από χίλια επιστημονικά περιοδικά ανοιχτής πρόσβασης (open access).
    

  
  

  • PLOS (www.plosone.org/home.action): H Δημόσια Βιβλιοθήκη Επιστημών (PLOS) είναι το κορυφαίο περιοδικό δημοσίευσης επιστημονικών ερευνών και μελετών ανοιχτής πρόσβασης.
    

  
  

  • DiVA (http://www.diva-portal.org): Μηχανή αναζήτησης επιστημονικών εργασιών από 47 σουηδικά πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα.
    

  
  

  • Full Text Reports (www.fulltextreports.com): Είναι ένας συγκεντρωτής (aggregator) ερευνών και μελετών από ολόκληρο τον κόσμο (στα Αγγλικά, πάντα).
    

   

  Τέλος, μη επιστημονική αλλά δημοσιογραφικά πολύτιμη, είναι η Εργαλειοθήκη του Δημοσιογράφου:

  • Journalist’s Toolbox (www.journaliststoolbox.org) - Είναι ένας ιστότοπος που συντηρείται από την Ένωση Επαγγελματιών Δημοσιογράφων των ΗΠΑ (www.spj.org) και παρέχει πολλές πληροφορίες και παραπομπές σε εργαλεία που βοηθούν την δημοσιογραφική έρευνα ή την επεξεργασία και απεικόνιση δεδομένων.
    

   

   

  Σημαντικό:

  Κανείς δεν σου εγγυάται ότι μια ιστοσελίδα που σήμερα βρήκες ότι περιέχει ενδιαφέροντα στοιχεία για το άρθρο σου, θα συνεχίσει να είναι αναρτημένη στον Παγκόσμιο Ιστό και αύριο. Πώς αποφεύγεις μια τέτοια απώλεια; «Σώζεις» την ιστοσελίδα, δωρεάν, στην Wayback Machine του παγκόσμιου αποθετηρίου Internet Archive. 

  Οδηγίες, εδώ: https://blog.archive.org/2017/01/25/see-something-save-something/

   

  Τα επόμενα βήματα

  Ωραία, λοιπόν. Μέσα από το ψάξιμό σου στον Researcher ή τους ιστότοπους ερευνών, έφτασες σε μία επιστημονική δημοσίευση που ο τίτλος της σε κάνει να υποψιάζεσαι σφόδρα ότι θα ενδιαφέρει το κοινό σου. Ποια είναι τα επόμενά σου βήματα;
  

   

  1. Διάβασε προσεκτικά τη δημοσιευμένη εργασία - Η περίληψη (abstract) θα δώσει τα πιο βασικά στοιχεία. Έπειτα, πρέπει να διαβάσεις την εισαγωγή για να δεις το πλαίσιο της έρευνας, κι ύστερα να πηδήξεις στη συζήτηση και τα συμπεράσματα για να καταλάβεις τα ευρήματα της έρευνας. Αν ακόμη πιστεύεις ότι αξίζει να γίνει άρθρο, έλεγξε τις μεθόδους της έρευνας ή μελέτης και διάβασε και το επισυναπτόμενο βοηθητικό υλικό (Supplementary material). Ήταν το πείραμα επαρκώς σχεδιασμένο; Αναρωτήσου: Ήταν το δείγμα των συμμετεχόντων στη μελέτη αρκετά μεγάλο ώστε να βγουν συμπεράσματα; Προκύπτουν τα συμπεράσματα των ερευνητών από τα στοιχεία που δημοσιεύουν; Εντόπισε πιθανές αδυναμίες και ατέλειες. Και θυμήσου: Τα ποντίκια δεν είναι… άνθρωποι κι αυτό που συμβαίνει σε ένα εργαστηριακό δείγμα δεν είναι απαραίτητο να συμβεί στον οργανισμό του ανθρώπου. Μη σπεύσεις λοιπόν να πλασάρεις «πιασάρικες φούσκες» στους αναγνώστες σου.
  2. Δες τα επενδεδυμένα συμφέροντα - Έλεγξε το ποιοι χρηματοδότησαν την έρευνα ή μελέτη. Αυτοί θα πρέπει να δηλώνονται στο τέλος της δημοσίευσης. Οι αναγνώστες σου θα πρέπει να γνωρίζουν τους οικονομικούς δεσμούς με ιδιωτικές εταιρείες που τυχόν έχουν οι ερευνητές.
  3. Ψάξε το πλαίσιο - Οι επιστημονικές ανακαλύψεις χτίζονται πάνω σε προηγούμενες. Οπότε, είναι σκόπιμο να δεις το ποιες παρεφερείς έρευνες έγιναν τα τελευταία χρόνια ως προς το ίδιο αντικείμενο. Χρησιμοποίησε λέξεις-κλειδιά και ψάξε στο Διαδίκτυο. Όχι μόνο θα καταλάβεις καλύτερα τα προβλήματα γύρω από το θέμα, αλά είναι και πιθανό να βρεις ότι η «μεγάλη ανακάλυψη» δεν είναι και… τόσο μεγάλη.
  4. Ρώτησε τους συγγραφείς της έρευνας/μελέτης - Είτε γιατί όντως έχεις κάποιες απορίες είτε γιατί θες να εμπλουτίσεις το άρθρο σου, μη διστάσεις να στείλεις e-mail σε ερευνητή. Σε κάθε δημοσίευση υπάρχει τουλάχιστον το e-mail  του επικεφαλής της έρευνας, αλλά μπορείς να ψάξεις και όποιον άλλον από την ομάδα, διαδικτυακά. Αν απαντήσει πρόθυμα, ζήτησέ του τηλεσυνέντευξη μέσω Skype. Θα είναι επιτυχία σου το να δώσεις στους αναγνώστες σου τις απόψεις του ερευνητή για ερωτήματα που θα είχαν οι ίδιοι.
  5. Ρώτησε τη γνώμη άλλων ειδικών - Είπαμε ότι χρειάζεται να διασταυρώνεις πάντα τις πηγές. Αυτό δεν γίνεται μόνο με το διάβασμα παρεμφερών εργασιών αλλά και ρωτώντας επαΐοντες στο θέμα. Θα τους βρεις διαβάζοντας τη βιβλιογραφία της δημοσίευσης, ή ψάχνοντας τον σχετικό τομέα στο Google Scholar. Στείλε τους e-mail και ζήτησε να μιλήσετε διαδικτυακά (Skype, Messenger, ή ό,τι άλλο έχουν και μπορεί να καταγραφεί η συνδιάλεξη). Ρώτησε τον ειδικό αν κρίνει την συγκεκριμένη έρευνα ή μελέτη σοβαρή και για ποιόν λόγο. Τι το νέο προσθέτει; Τι είναι αμφιλεγόμενο; Τι θα ρωτούσε ο ίδιος; Οι απαντήσεις και τα σχόλιά του/τους ή θα βελτιώσουν το άρθρο σου ή θα σε υποψιάσουν για πιθανή «πατάτα».
  6. Σκέψου τον δικό σου τίτλο - Έστω ότι έκανες όλα τα προηγούμενα και είσαι έτοιμος να προχωρήσεις στο άρθρο. Φαντάσου τώρα ποιος θα είναι ο τίτλος που θα του βάλεις. Μπορεί να πηγάζει από τον τίτλο της δημοσιευμένης έρευνας, μπορεί και όχι. Σκέψου μια συναρπαστική οπτική για το θέμα. Αναλογίσου τι είναι αυτό που ξεχωρίζει ως το πιο συναρπαστικό, ανησυχητικό, διασκεδαστικό ή σημαντικό; Θυμήσου ότι η ιστορία που θα πεις στους αναγνώστες σου δεν είναι απαραίτητα η ιστορία που οι συγγραφείς της έρευνας θέλουν να πεις.
  7. Ξεκίνα να γράφεις, σκεπτόμενος για ποιόν γράφεις - Οι αναγνώστες μπορεί να είναι έξυπνοι και περίεργοι αλλά δεν είναι απαραίτητα επιστήμονες οι ίδιοι. Η επιστήμη είναι αρκετά δύσκολη από μόνη της, οπότε μίλησέ τους γι’ αυτήν με απλά, καλοδομημένα και ενδιαφέροντα λόγια. γι 'αυτό χρησιμοποιήστε απλά λόγια. Να είσαι ειλικρινής μαζί τους και να τους κάνεις να χαίρονται που σε διαβάζουν.

   

  Πώς βρίσκεις «πηγές πάνω στις πηγές»;

  Ένας γρήγορος τρόπος να βρίσκεις επιστημονικά άρθρα σχετικά με την επιστημονική δημοσίευση που αποτελεί πηγή του άρθρου σου, είναι να βάλεις στη μηχανή αναζήτησης τη φράση «wiki [όνομα]», όπου [όνομα] = το ονοματεπώνυμου του κύριου ερευνητή της δημοσίευσης. Αν υπάρχει λήμμα γι’ αυτόν στη Wikipedia, θα οδηγηθείς εκεί και, στο κάτω μέρος του λήμματος, θα βρεις παραπομπές σε σχετικές εργασίες.
  

  Ο άλλος τρόπος είναι να ψάξεις το έργο του ερευνητή στο Google Scholar: Στο κάτω μέρος της σχετικής με αυτόν σελίδας, θα βρεις εργασίες που έχουν αναφερθεί στο έργο του («το έχουν cited»). Επίσης, θα βρεις ιδέες για περισσότερο ψάξιμο της θεματικής του, μέσω των λέξεων-κλειδιών του (keywords):

  
  

   

  Συνοψίζοντας:

  Αν η εκλαΐκευση θεμάτων τεχνολογίας είναι απαιτητική, οι προκλήσεις της εκλαΐκευσης θεμάτων επιστήμης είναι πολλαπλάσιες. Οι επαυξημένες ιδιαιτερότητες πηγάζουν αφενός από την δύσκολη «επικοινωνιακή γλώσσα» των επιστημόνων (ενώ οι τεχνολογικές επιχειρήσεις έχουν μηχανισμούς εκλαΐκευσης των επιτευγμάτων τους) και αφετέρου από τη δυσκολία του μεμονωμένου πολίτη-δημοσιογράφου να διακριβώσει την «αλήθεια» ερευνητικών αποτελεσμάτων εξειδικευμένης γνώσης.

  Όμως, η δημοσιογραφία επιστημών είναι ιδιαίτερα δελεαστική, καθώς καλύπτεται ελάχιστα στη χώρα μας από τα μεγάλα ΜΜΕ. Αν ο πολίτης-δημοσιογράφος προσεγγίσει τα θέματά του με κοινωνική ευαισθησία αλλά και αναλυτική εκλαΐκευση, έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει πιστούς αναγνώστες και να προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στην κοινωνία.

  Για να το κατορθώσει αυτό, πρέπει να ακολουθήσει με συνέπεια συγκεκριμένα βήματα προετοιμασίας του, πριν αρχίσει το γράψιμο του άρθρου επιστήμης. Βοηθό του, έχει τα άφθονα και δωρεάν μέσα επιστημονικής πληροφόρησης που παρέχονται μέσα από τον Παγκόσμιο Ιστό και τις εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα.

   

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • What Every Journalist Should Know About Science
    

  http://niemanreports.org/articles/what-every-journalist-should-know-about-science/

  • Press releases and the framing of science journalism
    

  https://arstechnica.com/science/2007/06/press-releases-and-the-framing-of-science-journalism/

  • The problem with science journalism: we’ve forgotten that reality matters most
    

  https://www.theguardian.com/media/2015/dec/30/problem-with-science-journalism-2015-reality-kevin-folta

  • Duck and Cover: Science Journalism in the Digital Age
    

  https://www.sciencehistory.org/distillations/magazine/duck-and-cover-science-journalism-in-the-digital-age

  • Scientists and Journalists Square Off Over Covering Science and ‘Getting it Right’
    

  https://undark.org/article/science-journalism-fact-checking-quotes/

  • Science journalism: In search of a new identity
    

  http://journal.emwa.org/medical-devices/science-journalism-in-search-of-a-new-identity/article/3090/emwa-26-2-pitrelli.pdf

  • Adversarial Journalism and The Selfish Gene
    

  https://www.richarddawkins.net/2013/12/adversarial-journalism-and-the-selfish-gene/

   

  • Informing the news – The need for knowledge-based journalism, T. E. Peterson, Vintage Books, 2013 (βιβλίο)
    

   

  
  

• Ε6 - Μάθημα 3ο

  Στο τρίτο μάθημα θα συζητήσουμε πώς θα γράψεις το άρθρο σου, μετά από την προσεκτική προετοιμασία και τις συζητήσεις με επιστήμονες. Ακολουθούνται, βεβαίως οι συνταγές της γενικής αρθρογραφίας, αλλά τώρα θα δούμε «τι το αλλοιώτικο» πρέπει να κάνεις για να αποδώσεις σωστά τα όσα έμαθες και πώς θα «αιχμαλωτίσεις» τον αναγνώστη σου μέχρι τέλους του άρθρου.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  • Το γράψιμο του άρθρου επιστήμης
    
  • Ο σχεδιασμός του άρθρου
    
  • Τα πολυμεσικά άρθρα επιστημών
    
  • Τα συστατικά μιας καλής «επιστημονικής ιστορίας»
    
  • Οι κρίσιμες συμβουλές συγγραφής άρθρου επιστήμης
    

   

   

  Το γράψιμο του άρθρου επιστήμης

  

  
  

  Θα ξεκινήσουμε με κάποια σημαίνοντα «αποφθέγματα» γνωστών και επιτυχημένων δημοσιογράφων επιστημών:
  

   

  Ο Michael Kenward, πρώην εκδότης του περιοδικού New Scientist, έχει πει:

  «Ο επιστήμονας-ερευνητής γράφει για να εξηγήσει πολύπλοκες ιδέες που κανείς δεν θέλει να τις κρατήσει μυστικές. Ο δημοσιογράφος επιστημών γράφει για να εξηγήσει πράγματα που ο καθένας μπορεί να καταλάβει, αλλά πιθανόν ορισμένοι προτιμούν να παραμείνουν μυστικά».

  Ο δημοσιογράφος επιστημών της εφημερίδας New York Times, Carl Zimmer, έχει πει:

  Είναι δύσκολοι καιροί για να είσαι δημοσιογράφος επιστημών. Απ’ ό,τι φαίνεται, η επιστήμη παραλειτουργεί καλά: Είναι ανέλπιστο το να καταφέρνουμε να καλύπτουμε όλα της τα επιτεύγματα, κι αυτό είναι κάτι που όλο και χειροτερεύει».

  Ο δημοσιογράφος επιστημών της εφημερίδας The Guardian, Tim Radford, έχει πεί:

  Οι περισσότεροι αρθρογράφοι επιστημών ξεκινούν το γράψιμο βασιζόμενοι στην ικανότητά τους να εμπνέουν ενθουσιασμό. Ο ενθουσιασμός είναι μεταδοτικός, αλλά για να κερδίζεις τους αναγνώστες πρέπει να αξιοποιήσεις και άλλα σου προσόντα. Ένα από αυτά είναι η σαφήνεια. Ένα άλλο είναι η παρατήρηση. Και ένα τρίτο είναι η γνώση».

  Ο επιστημονικός ρεπόρτερ επίσης της The Guardian – και απόφοιτος του Imperial College – Alok Jha, έχει πει:

  «Οι επιστημονικές ιστορίες πρέπει να εξηγούνται μέσα σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα αφότου εκδηλωθούν. Το σφιχτό και σύντομο γράψιμο είναι που κάνει τα πράγματα συναρπαστικά. Οι παρατεταμένες εξηγήσεις και οι λεπτομέρειες κάνουν τους αναγνώστες να «κόβουν φλέβες» σε κάθε παράγραφο. Και, σε αντίθεση με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις των ερευνητών, τα άρθρα επιστήμης γράφονται από το τέλος προς την αρχή: αρχίζουν πρώτα με το συμπέρασμα».

  
  

  Και οι τέσσερις αυτές ρήσεις είναι αποστάγματα πολύχρονης εμπειρίας που σίγουρα ισχύουν για τον χώρο των μεγάλων ΜΜΕ. Το ερώτημα είναι πόσο ισχύουν και για τον ψηφιακό χώρο έκφρασης του πολίτη-δημοσιογράφου επιστημών.

  • Η διαρκής μετεξέλιξη του διαδικτυακού οικοσυστήματος της σύγχρονης δημοσιογραφίας μάς προκαλεί να σκεφτούμε ποια εργαλεία της είναι ακόμη χρήσιμα και ποια είναι παρωχημένα. Για παράδειγμα, η δομή «ανεστραμμένης πυραμίδας» ήταν κανόνας για την έντυπη δημοσιογραφία του 20ού αιώνα  και παραμένει χρήσιμη για τη διαδικτυακή ειδησεογραφία του 21ου. Όμως, στην αρθρογραφία και – για την περίπτωσή μας – στην αρθρογραφία επιστημών, συνεχίζει να είναι χρήσιμη;
    

  
  

  • Η επιστήμη δίνει πολύ περισσότερη έμφαση στις διαδικασίες. Κι αυτό γιατί το ατέρμονο ταξίδι της προς μεγαλύτερη γνώση είναι μια διαρκής αναζήτηση. Οι επιστήμονες ξοδεύουν τη σταδιοδρομία τους διευρύνοντας τη γνώση στον τομέα τους, όχι πηδώντας από ανακάλυψη σε ανακάλυψη αλλά αναζητώντας βαθμιαία την ολοένα και μεγαλύτερη κατανόηση του κόσμου. Αντίθετα, η παραδοσιακή δημοσιογραφία δίνει πολύ περισσότερη έμφαση στα αποτελέσματα.
    

  
  

  • Για τους δημοσιογράφους των ΜΜΕ, το γαϊτανάκι της επιστημονικής διαδικασίας είναι βασανιστικό. Θέλουν να πηδήξουν από όλα αυτά τα στάδια πειραμάτων, κλινικών δοκιμών και ελέγχου από ομότεχνους επιστήμονες, κατευθείαν στο συμπέρασμα που θα γίνει τίτλος: «Νέα έρευνα θα μπορούσε να μας οδηγήσει στον Μανδύα Αορατότητας του Χάρι Πότερ!» - με τη έκφραση «θα μπορούσε» να επιτρέπει το χώσιμο πολλών πραγμάτων «κάτω από το χαλί». Κι αυτό γίνεται όχι μόνο λόγω της ανάγκης για εντυπωσιασμό του αναγνώστη, αλλά και γιατί οι δημοσιογράφοι των ΜΜΕ σκέφτονται σε «διακριτές ιστορίες». Κάθε άρθρο επιστήμης είναι γι’ αυτούς ένα αυτοτελές κομμάτι και… «πάμε γι’ άλλα».
    

  
  

  • Αντίθετα, στη διαδικτυακή εποχή της δημοσιογραφίας οι αναγνώστες έρχονται για να μάθουν την ιστορία αφού πρώτα άκουσαν γι’ αυτήν μέσω ενός μηνύματος στο Twitter, στο Facebook, στο Instagram ή στο e-mail. Με τα  παραδοσιακά ΜΜΕ, μάθαιναν για την ιστορία μόνο στο χωροχρονικό πλαίσιο παρουσίασής της στην εφημερίδα, το ραδιόφωνο ή την τηλεόραση. Οπότε, τώρα, η «όλη ιστορία» γίνεται το θεμελιώδες στοιχείο των διαδικτυακών άρθρων και οι αναγνώστες όχι μόνο δεν εκπλήσσονται αλλά και επιζητούν το μακροσκελές άρθρο ανάλυσης της ιστορίας. Κι αυτό δεν είναι μία υπόθεση εργασίας: Οι μετρήσεις των τελευταίων ετών δείχνουν ότι οι αναγνώστες, ιδίως εκείνοι των κινητών τηλεφώνων, επιστρέφουν στην δομή μακροσκελούς αφήγησης.
    

   
  

  • Άλλο παράδειγμα διαφοροποίησης της δομής των άρθρων είναι ο χειρισμός των δηλώσεων επαϊόντων: Παραδοσιακά, η προσπάθεια του δημοσιογράφου ήταν να έχουν στο άρθρο του μια ισορροπημένη παρουσίαση απόψεων «υπέρ και κατά». Αυτό ήταν βολικό για τον τον δημοσιογράφο, καθώς του επέτρεπε να εμφανιστεί ουδέτερος και «αντικειμενικός» σε επικίνδυνα θέματα. Όμως, στα διαδικτυακά μέσα, το να αντιπαραθέτεις απόψεις ανεξάρτητα από την πραγματική ισορροπία των αποδεικτικών στοιχείων, θεωρείται  αδικαιολόγητο. Στην εποχή της εύκολης διαδικτυακής αναζήτησης απόψεων ειδικών, η προσχηματική ισορροπία εκτίθεται αμέσως και αμείλικτα.
    

   

  Ο σχεδιασμός του άρθρου

  Όπως έχει πει ο βραβευμένος με το Pullitzer Prize δημοσιογράφος του Newsweek, Donald Murray, «Ο δημοσιογράφος επιστήμης χρειάζεται ένα σχέδιο όσο ο εξερευνητής χρειάζεται ένα χάρτη». Ας δούμε λοιπόν πώς καταστρώνεις έναν τέτοιο χάρτη.
  

  
  

  Δεδομένου ότι ως πολίτης-δημοσιογράφος επιστήμης δεν θα έχεις στη διάθεσή σου τα επιτελεία μάρκετινγκ και πωλήσεων που έχουν τα μεγάλα ΜΜΕ, χρειάζεσαι μια έξυπνη στρατηγική αξιοποίησης των κοινωνικών μέσων (social media) για την προσέλκυση αναγνωστών στο όποιο άρθρο σου. Επίσης, έχουμε ήδη πει ότι η ανάρτηση άρθρων σε ιστότοπο είναι ικανοποιητική μόνο για μια «στατική» παράθεση άρθρων εν είδει καταλόγου, ενώ η ανάρτησή τους σε ιστολόγιο είναι «δυναμική», προσφέρει τη δημιουργία κοινού σχολιασμού των άρθρων και επιτρέπει την επικαιρη παράθεση ειδησεογραφικών άρθρων για την επιστήμη. Τέλος, υπάρχει η δυνατότητα μεταφοράς του περιεχομένου του ιστολογίου σε εφαρμογή (app) κινητά τηλεφωνα, όπως και η δυνατότητα αρθρογραφίας μέσα σε κοινωνικό δίκτυο (όπως το Facebook ή το LinkedIN).

  Επιγραμματικά, τα χρήσιμα για τη δημοσιογραφία χαρακτηριστικά της κάθε πλατφόρμας έχουν ως εξής:

  Ιστότοπος (site)
  

  • Εξυπηρετεί ως αξιόπιστη πύλη πρόσβασης σε αναλυτικά άρθρα επιστήμης.
    
  • Επιτρέπει την κατηγοριοποίηση των άρθρων ανά τομέα επιστήμης.
    
  • Δίνει περιορισμένες δυνατότητες ενεργούς συμμετοχής των αναγνωστών μέσω σχολιασμού. Ωστόσο, μπορείς να συνδέσεις τον ιστότοπο με κοινωνικά δίκτυα όπου έχεις παρουσία.
    
  • Τυπικό κοινό: Άτομα με θετική αντίληψη για την επιστήμη και την προσφορά της  στην κοινωνία, που έχουν υψηλό επίπεδο επιστημονικών γνώσεων.
    

  Ιστολόγιο (blog)
  

  • Εξυπηρετεί ως πιο ανεπίσημος, άνετος και περιστασιακός διαδικτυακός χώρος, αφιερωμένος σε ένα συγκεκριμένο τομέα επιστήμης, ή ομάδα τομέων.
    
  • Επιτρέπει όχι μόνο την παρουσίαση άρθρων επιστήμης αλλά και την συζήτηση με τους αναγνώστες τους – ακόμη και σε βάθος.
    
  • Τυπικό κοινό: Αναγνώστες με αυξημένο ενδιαφέρον για την επιστήμη, που έχει ειδικές επιστημονικές γνώσεις.
    

  Μέσο κοινωνικής δικτύωσης (social medium)

  • Εξυπηρετεί την διαπροσωπική επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο (real-time).
    
  • Επιτρέπει την άμεση προβολή του κάθε άρθρου σε ευρύ φάσμα αναγνωστών και τη μεγιστοποίηση αυτής της προβολής μέσω σύνδεσης με άλλες πλατφόρμες.
    
  • Τυπικό κοινό: Κάθε είδους κοινό, από περίεργους εφήβους μέχρι ενήλικες που ενδιαφέρονται για τις επιστημονικές ειδήσεις.
    

  Εφαρμογή κινητού ή tablet (app)

  • Προσφέρει όσα προσφέρουν οι ιστότοποι, με επιπλέον πλεονέκτημα το «κλείδωμα» του αναγνώστη, καθώς η μικρή οθόνη δεν ευνοεί το παράλληλο άνοιγμα πολλών «παραθύρων» σε άλλους ιστότοπους.
    
  • Τυπικό κοινό: Κάθε είδους κοινό, κυρίως νεανικό.
    

   
  

  Σημαντικό:

  Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα (1-2/2018) που διενεργήθηκε από το «Ινστιτούτο Reuters για τη Μελέτη της Δημοσιογραφίας» και το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, σε 37 χώρες, η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της Ευρώπη όπου οι περισσότεροι χρήστες του Διαδικτύου ενημερώνονται από τα social media (71%)!

   

  Εφόσον έχεις επιλέξεις ποια είναι η πλατφόρμα που θα αναρτήσεις το άρθρο σου, μπορείς τώρα να σταθμίσεις το ποια είναι η κατάλληλη δομή, έκταση και ύφος που θα έχει. Οι παράμετροι που πρέπει να πάρεις υπόψη σου είναι:

  • το ποια από τις δομές που αναλύσαμε στην «τέχνη της αρθρογραφίας» (ανεστραμμένη πυραμίδα, κλεψύδρα, δομή εστίασης, αφηγηματική δομή, δομή «Κόλλα πέντε», συνταγή της Wall Street Journal) ταιριάζει καλύτερα
    
  • στο είδος του άρθρου σου (Άρθρο για επιστημονική ανακάλυψη, Άρθρο για επιστήμονα, Άρθρο για ένα νέο βήμα προς τη λύση) και
    
  • στην πλατφόρμα που θα το αναρτήσεις (ιδιότητες, τυπικό κοινό). 
    

   

  Σε όποια δομή και ύφος άρθρου αν καταλήξεις, θυμήσου ότι υπάρχει πάντα ο «σκληρός πυρήνας» της ιστορίας σου που περιμένει να ξεδιπλωθεί. Η ονομασία που του έχει δοθεί είναι «Το ταξίδι του ήρωα» (The Hero’s Journey) και έχει προκύψει από τη διαπίστωση του ανθρωπολόγου Edward Taylor (το 1871) ότι όλοι σχεδόν οι ηρωικοί μύθοι είχαν την ίδια βασική δομή: «Ένας ήρωας πηγαίνει σε μια περιπέτεια και σε μια αποφασιστική σύγκρουση  παίρνει τη νίκη, για να επιστρέψει μετά στο σπίτι του αλλαγμένος ή μεταμορφωμένος». Αυτά τα τρία βασικά στάδια του μύθου αναπτύσσονται ως πλήρης ιστορία σε 12-17 υποστάδια.

  Η δημοσιογραφία πήρε τη συγκεκριμένη συνταγή πυρήνα-ανάπτυξης των επιτυχημένων μύθων και την αντιστοίχισε στις ανάγκες των αναγνωστών των άρθρων της και το ρόλο του δημοσιογράφου. Αν το άρθρο είναι ειδησεογραφικό και ακολουθεί τη δομή «ανεστραμμένης πυραμίδας», τότε το «ταξίδι του ήρωα» μπαίνει συμπυκνωμένο στην αρχή του άρθρου. Αν το άρθρο είναι αναλυτικό και μακροσκελές (πάνω από 1500 λέξεις), τότε το «ταξίδι του ήρωα» αναπτύσσεται εξελικτικά, με όλα του τα υποστάδια.

   

  
  

  
  

   

  Σημαντικό:

  Θα πρέπει να γνωρίζεις ότι το με ποια δομή και ύφος θα γράψεις το κάθε άρθρο σου στο Διαδίκτυο δεν είναι αποκλειστικά μία επιλογή από τα προαναφερθέντα. Ο λόγος είναι ότι τα 20 χρόνια μετάβασης της δημοσιογραφίας στην ψηφιακή εποχή δεν είναι αρκετά για να σταθμίσουμε τελεσίδικα το τι «αποδείχτηκε καλύτερο» – ιδίως όταν η τεχνολογία και το λογισμικό προσφέρουν διαρκώς καινούργιες δυνατότητες έκφρασης.

  Το καταλυτικό για σένα είναι να ανακαλύπτεις για κάθε άρθρο σου τον καλύτερο τρόπο με τον οποίο 

  (α) θα βάζεις στο άρθρο αυτά που θέλεις να πεις για την «επιστημονική ιστορία» και

  (β) θα βγάζει από το άρθρο σου ο αναγνώστης το νόημα.

  Για παράδειγμα, πολλοί καταξιωμένοι δημοσιογράφοι εμπνέονται την «προσωπική τους δομή και ύφος άρθρου» από τη μελέτη… του ρυθμού που έχει ένα μουσικό κομμάτι!

   

   

  Τα πολυμεσικά άρθρα επιστημών

  Το άρθρο σου έχει όλα τα περιθώρια να είναι πολυμεσικό, καθώς η διαδικτυακή τεχνολογία σού επιτρέπει να ενσωματώνει εικόνες, ήχο και βίντεο. Και έχει κάθε λόγο να είναι πολυμεσικό, καθώς αυτές οι προσθήκες σε άρθρο επιστήμης δεν είναι απλά διακοσμητικές αλλά βοηθούν καταλυτικά στην κατανόηση των όποιων δύσκολων σημείων.
  

  Εκτός από τον επικουρικό ρόλο των πολυμέσων, υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να είναι αυτά το κυρίαρχο στοιχείο της αφήγησης. Κλασικό παράδειγμα είναι η εκπομπή επιστήμης στο YouTube, με ζωντανή ροή ή αποθηκευμένο βίντεο. Πιο μοντέρνο παράδειγμα είναι η «οπτικοποιημένη αφήγηση σε χαλί» (Visual Storytelling), όπου ο αναγνώστης παρακολουθεί την εξέλιξη του άρθρου μέσα από διαδοχή σχολιασμένων εικόνων και βίντειο, εμπλουτισμένων με ήχους, ομιλίες και συνομιλίες.

  Όλα αυτά μπορείς να τα υλοποιήσεις με τον εξοπλισμό και τις εφαρμογές φωτογράφισης, βιντεοσκόπησης και ηχοληψίας που έχουμε δει στο μάθημα «Ποια είναι τα εργαλεία μας;», ή με δωρεάν εργαλεία σύνθεσης, όπως το Mural.

  Ως προς το «ύφος γραφής στα πολυμέσα», το ότι η επιστήμη λύνει σοβαρά προβλήματα δεν πρέπει να συμπαρασύρει τον  δημοσιογραφικό σου λόγο σε επιτηδευμένη σοβαροφάνεια. Οι αναγνώστες που διαθέτουν τον χρόνο τους για παρακολούθηση πολυμέσων, είναι άνθρωποι που θέλουν να πληροφορούνται χωρίς να «ψυχοπλακώνονται». Δες για παράδειγμα το πώς παρουσιάζουν επιστημονικά θέματα στο YouTube κάποια πολύ επιτυχημένα κανάλια ερασιτεχνών, όπως το The Brain Scoop και το SciShow.

    

  
  

  Τα συστατικά μιας καλής «επιστημονικής ιστορίας»

  Έστω λοιπόν ότι έχεις καταλήξει στη δομή του άρθρου σου. Γνωρίζεις, τώρα, πώς θα παραθέσεις με πληρότητα τα όσα στοιχεία της συγκεκριμένης ιστορίας πρέπει να βάλεις σε αυτό, ώστε ο αναγνώστης να βγάλει το νόημα που θες να του μεταδώσεις. Αλλά, καμία μαγειρική συνταγή δεν γίνεται επιτυχημένη αν δεν έχει μέσα της και συστατικά που προσθέτουν αρώματα στη γεύση. Ας δούμε, λοιπόν, ποια είναι τα στιλιστικά στοιχεία της επιστημονικής σου ιστορίας που θα «αιχμαλωτίσουν τον αναγνώστη», από την αρχή ως το τέλος της:
  

   

  • «Ζουμερός» τίτλος
    

  Ο παραδοσιακός τίτλος άρθρου επιστήμης των ΜΜΕ εμπεριέχει συχνά λέξεις όπως «έρευνα», «μελέτη», «αλγόριθμος»… Εσύ όμως, αν θες να προσελκύσεις και αναγνώστες που δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση, απόδωσε τους όρους του τίτλου με λέξεις απλές, καθημερινές, ή πρόσθεσε τέτοιες. Για παράδειγμα: «Ανοσοθεραπεία κατατρόπωσε τον καρκίνο του μαστού», ή «Φόνιο: Το δημητριακό της Αφρικής».

  • Απειλή και κίνδυνος
    

  Πολύ γνωστή στρατηγική προσέλκυσης του αναγνώστη είναι να του στείλεις στην αρχή ένα μήνυμα που θα τον κάνει να ανησυχήσει – άρα να τον σπρώξει να διαβάσει της συνέχεια του άρθρου. Παράδειγμα: «Η Γη σε σκοτσέζικο ντους». Αυτό που πρέπει να προσέξεις είναι ότι η «πλάκα» δεν είναι πάντα κατάλληλη για θέματα επιστήμης. Οποιαδήποτε ασάφεια, ειρωνεία ή σαρκασμός μπορεί να παρεξηγηθεί, οπότε καλύτερα να τα αποφύγεις.

  • Βιωματική αφήγηση
    

  Ο πιο απλός τρόπος για να κάνεις ένα θέμα επιστήμης πιο ζωηρό είναι να πεις μια ιστορία για τους εμπλεκόμενους επιστήμονες. Στοιχεία από τη ζωή και την εργασία των ερευνητών μπορούν να βοηθήσουν τον αναγνώστη να κατανοήσει τις συνθήκες που οδήγησαν στη συγκεκριμένη ανακάλυψη, καθώς και τη σημασία και τις συνέπειες των ευρημάτων της.

  • Σαφές παράδειγμα
    

  Επίσης συνηθισμένο «μπαχαρικό» είναι το να συμπεριλάβεις ένα συγκεκριμένο και σαφές παράδειγμα που επεξηγεί ένα γενικότερο φαινόμενο. Αν έχεις κάτι τέτοιο, θα σου επιτρέψει να ισχυριστείς με μεγαλύτερη ευκολία κάτι σε γενικότερο και πιο αφηρημένο επίπεδο. Π.χ., δίνοντας ως παράδειγμα την εξέλιξη του αυτιού σε ένα είδος θηλαστικού, μπορείς να επεκταθείς στη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου.

  • Μεταφορική έννοια
    

  Γνωστή από τη ρητορική τέχνη των Αρχαίων Ελλήνων είναι η αξία της μεταφοράς ή της  αναλογίας. Προκειμένου να διευκολύνεις την κατανόηση κάποιου επιστημονικού όρου ή διεργασίας, κάνεις την αντιστοίχιση και τον παραλληλισμό με κάτι οικείο στον αναγνώστη, από την καθημερινότητά του. Για παράδειγμα, του λες ότι «τα κυανοβακτήρια δουλεύουν σαν γεννήτριες υδρογόνου» ή ότι «τα τροπικά δάση είναι οι πνεύμονες της Γης».

  • Προσωποποίηση
    

  Παρόμοια με το προηγούμενο είναι η χρήση απόδοσης «ανθρώπινων χαρακτηριστικών» σε κάτι το δυσνόητο: «Η λύση που βρήκαν ήταν να κόψουν την όρεξη στα καρκινικά κύτταρα».

  • Ρητά και παροιμίες
    

  Η χρήση γνωστών ρήσεων του παρελθόντος εκμεταλλεύεται το ότι όλοι τις δεχόμαστε ως ισχύουσες ή αληθείς. Βάζοντάς τις στο κείμενό σου, συνδέεις τις νέες έννοιες με έννοιες γνωστές στον αναγνώστη. Π.χ. «Και είπεν ο Κύριος:  Γεννηθήτω φως – κατά προτίμηση, διαμορφωμένο φως», ή «Η νέα αυτή μέθοδος μάς επιτρέπει να ξεχωρίσουμε τα δένδρα από το δάσος».

  • Παραλλαγή ρήσης
    

  Ακόμη πιο «ψυχαγωγικά ενημερωτικό» είναι να χρησιμοποιήσεις παραλλαγή μιάς φράσης που υπάρχει στο κοινό πολιτισμικό υπόβαθρο με τον αναγνώστη. Για παράδειγμα: «Να υδροπονείς ή να αεροπονείς; Ιδού η απορία». Ή: «Οφθαλμός αντί οφθαλμού, γονίδιο αντί γονιδίου».

  • Φανταστικός διάλογος
    

  Ένα επίσης «αρχαίο κόλπο» –  από την εποχή των Διάλογων του Πλάτωνα –  είναι να διηγηθείς έναν φανταστικό διάλογο, προκειμένου να προσφέρεις στον αναγνώστη ένα πιο «διαπραγματευτικό πλαίσιο» για την εξήγηση ενός περίπλοκου θέματος.

  • Διάλογος με τον αναγνώστη
    

  Άλλο είδος διαλόγου είναι να απευθυνθείς ο ίδιος στον αναγνώστη, σαν να περιμένεις να  σχολιάσει τη σειρά με την οποία παραθέτεις των στοιχεία. Κάτι τέτοιο κάνει τον αναγνώστη να αισθάνεται πιο ενεργός δέκτης και «συντελεστής του άρθρου». Παράδειγμα: «Πώς όμως μπορούσαν να ξεπεράσουν αυτόν το σκόπελο; Όπως πιθανότατα έχεις ήδη αντιληφθεί, υπάρχει και τρίτη επιλογή, που θα την εξετάσουμε στη συνέχεια».

  • Πείραμα σκέψης
    

  Παρόμοιο διαλογικό κόλπο είναι το να παροτρύνεις τον αναγνώστη να κάνει ένα πείραμα σκέψης: «Τι θα γινόταν αν μπορούσες να ταξιδέψεις στο χρόνο;». Μετά από αυτό… μπορείς να παραθέσεις διάφορες εικασίες για το θέμα, χωρίς να «κολλήσεις» στους πραγματικούς περιορισμούς που υπάρχουν.

  • Όμορφοι «τίτλοι τέλους»
    

  Όσο σημαντική είναι η αρχή του άρθρου σου, άλλο τόσο είναι το τέλος του.

  • Ένας τρόπος κατάληξης είναι με μια «δυνατή φράση» που θα συμπυκνώνει το συμπέρασμα και – ακόμη καλύτερα – θα προσφέρει δικαίωση στον τίτλο και την εισαγωγή του άρθρου.
    
  • Ένας άλλος τρόπος είναι να «ατενίσεις το μέλλον» και να πεις στον αναγνώστη ποια ακόμη ερωτήματα περιμένουν απάντηση.
    
  • Ή, να σχολιάσεις τις συνέπειες που ενδέχεται να έχουν τα ευρήματα της συγκεκριμένης έρευνας.
    
  • Ή, να ανακεφαλαιώσεις το τι έμαθες από αυτήν την ιστορία και το τι συμπεραίνεις ο ίδιος.
    

   
  

  Οι κρίσιμες συμβουλές συγγραφής άρθρου επιστήμης

  
  

  • Εξήγησε κάθε επιστημονικό όρο ή μέθοδο που πρωτοαναφέρεις, αποφεύγοντας όμως τις κουραστικές λεπτομέρειες και την επιστημονική αργκό.
    

  • Μην παρασύρεσαι σε υπερβολές και εντυπωσιασμό του αναγνώστη. Οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την επιστήμη, απεχθάνονται τα λογοπαίγνια «πωλητών».
    

  • Δίνε πάντα «ανθρώπινη νότα» στα άρθρα σου. Διαφορετικά, η επιστήμη γίνεται «άγευστο φαγητό».
    

  • Μην παίρνεις θέση σε επιστημονικές διαμάχες. Σε διαβάζουν για να τους λες τα γεγονότα και να παραθέτεις τα δεδομένα. Όχι γιατί είσαι «ο σοφός».
    

  • Μην χρησιμοποιείς με ελαφρότητα λέξεις όπως «ξεκάθαρα» ή «προφανώς». Από τη μια κάνεις τον αναγνώστη να νιώθει ηλίθιος όταν δεν βλέπει κάτι που εσύ θεωρείς προφανές, από την άλλη υποψιάζεται ότι «κουκουλώνεις» τη δική σου ημιμάθεια.

  • Εμπλούτισε πολυμεσικά το άρθρο σου (με εικόνες, βίντεο κλπ), αλλά μόνο στον βαθμό που χρειάζεται. Ο χρόνος – και η υπομονή –  του αναγνώστη έχει όρια.

  • Απόδωσε «τα του Καίσαρος τω Καίσαρι»: Ανάφερε όλους όσους υπήρξαν πηγές ή συνεισέφεραν στο άρθρο σου και παράθεσε τις αντίστοιχες παραπομπές σε ιστότοπους, βιβλία κλπ.
    

  • Αφού τελειώσεις το γράψιμο του άρθρου (και πριν το αναρτήσεις στο Διαδίκτυο), δώσ’ το να το διαβάσει ένας φίλος/η σου που δεν έχει εξειδικευμένη γνώση στον τομέα του θέματος που ανάπτυξες. Ζήτησε να σου επισημάνει ό,τι δεν κατάλαβε και να σου διορθώσει τη γλώσσα, συντακτικά και ορθογραφικά. Αν όλα τα βρει καλά, το «ανεβάζεις». Αν όχι, το διορθώνεις – ξανά και ξανά, αν χρειαστεί.
    

   

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Το άρθρο επιστήμης που γράφει ένας πολίτης-δημοσιογράφος διαφοροποιείται – και πρέπει να διαφοροποιείται – σε πολλά σημεία από εκείνα των δημοσιογράφων επιστήμης των ΜΜΕ. Αυτό οφείλεται τόσο στον διαφορετικό ρόλο και τρόπο εργασίας, όσο και στα διαφορετικά ζητούμενα των αναγνωστών της διαδικτυακής εποχής.

  Για τον σχεδιασμό του άρθρου του, ο πολίτης-δημοσιογράφος επιστημών πρέπει πρώτα να πάρει υπόψη του τις παραμέτρους του διαδικτυακού μέσου όπου θα το αναρτήσει. Έπειτα, πρέπει να αποφασίσει τη δομή και το ύφος που θα έχει, όπως και τα πολυμέσα που θα ενσωματώσει.

  Τέλος, κατά τη συγγραφή του άρθρου, πρέπει να διαλέξει τα στυλιστικά στοιχεία που θα «ζωντανέψουν» το κείμενό του και να συμπεριλάβει ή να αποφύγει (ανάλογα) στοιχεία απαραίτητα για τη διαφύλαξη του κύρους του και της εκτίμησης των αναγνωστών.

  
  

   
  

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • Writing for a general audience: Science journalism
    

  http://ase.tufts.edu/biology/labs/pechenik/documents/scienceJournalism.pdf

  • 12 Tips for Scientists Writing for the General Public
    

  https://www.americanscientist.org/blog/from-the-staff/12-tips-for-scientists-writing-for-the-general-public

  • Communicating Science Online
    

  https://www.aaas.org/pes/communicating-science-online

  • How to write a good science article
    

  http://www.digitaljournal.com/science/op-ed-how-to-write-a-good-science-article/article/460855

  • Visual Storytelling Manual with Mural
    

  https://www.getmural.io/Mural_0.2.5_manual.pdf

  • The Science Writers' Handbook - Thomas Hayden (Editor), Da Capo Lifelong Books, 2013 (βιβλίο)
    

  
  

  Κουίζ: 2

• Ενότητα 7

  Σκοπός: Να αντιληφθούν οι εκπαιδευόμενοι την ιδιαίτερη φυσική, τεχνολογική και ηθική θωράκιση που απαιτεί ο ρόλος του δημοσιογράφου-πολίτη και να γνωρίσουν τις παραμέτρους προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων.

  Στόχοι:   Οι εκπαιδευόμενοι

  • να αντιληφθούν τις ιδιαιτερότητες κάλυψης «περιστατικών στο δρόμο»
    
  • να γνωρίσουν τα όρια ασφάλειας και ηθικής του λειτουργήματός τους
    
  • να μάθουν τους τρόπους διασφάλισης ή εκχώρησης πνευματικών δικαιωμάτων
    

   

  Στην έβδομη ενότητα θα διερευνήσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1ο :    Ο κώδικας ασφάλειας του πολίτη-δημοσιογράφου

  Μάθημα 2ο :    Ο κώδικας δεοντολογίας του πολίτη-δημοσιογράφου

  Μάθημα 3ο :    Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων

  
  

• Ε7 - Μάθημα 1ο

  Στο πρώτο μάθημα της έβδομης ενότητας θα εξετάσουμε το τι πρέπει να γνωρίζουν οι  πολίτες-δημοσιογράφοι για να παραμένουν ασφαλείς - τόσο οι ίδιοι όσο και το ψηφιακό υλικό τους - το πώς διασφαλίζεται η αυθεντικότητα των διαδικτυακών πληροφοριών και το πώς προστατεύονται τα πνευματικά δικαιώματα.

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • O κώδικας ασφάλειας του πολίτη-δημοσιογράφου
    
  • -  Η ασφάλεια των δεδομένων σου
    
  • -  Η προσωπική σου ασφάλεια
    
  • Η διασφάλιση της αυθεντικότητας των πληροφοριών
    
  • -  Επαλήθευση ταυτότητας
    
  • -  Επαλήθευση τοποθεσίας
    
  • -  Επαλήθευση αυθεντικότητας φωτογραφιών
    
  • -  Άλλα χρήσιμα εργαλεία
    

   

    

  O κώδικας ασφάλειας του πολίτη-δημοσιογράφου

   
  

  Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: Μέχρι τη στιγμή που γράφονταν αυτές οι γραμμές, κανένας θεσμός του Ελληνικού Κράτους δεν γνωρίζει (επίσημα) την ύπαρξη πολιτών-δημοσιογράφων στα όρια της επικράτειάς του, άρα και δεν αναγνωρίζει τα δημοσιογραφικά τους δικαιώματα ή τις αντίστοιχα εκπορευόμενες από αυτά ευθύνες του απέναντί τους. Τι σημαίνει αυτό; Ότι δεν… υπάρχεις; Όχι, βέβαια.

  Θα πρέπει να σκεφθούμε την προοπτική του θέματος με βάση το προηγούμενο της αναγνώρισης «διαδικτυακών δημοσιογράφων»: Ήταν μόλις το 2012 όταν, στην έκθεση υπ’ αριθ. A/HRC/20/17 του ΟΗΕ για την προαγωγή και προστασία του δικαιώματος στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης, ο ειδικός εισηγητής της, Frank La Rue, υποστήριξε ότι «καθόσον οι διαδικτυακοί δημοσιογράφοι διαδραματίζουν όλο και σημαντικότερο ρόλο στην τεκμηρίωση και τη διάδοση ειδήσεων στο Διαδίκτυο, θα πρέπει να τους παρέχεται η ίδια προστασία (με τους άλλους δημοσιογράφους), σύμφωνα με τα άρθρα 19 της Οικουμενικής Διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και του Διεθνούς Συμφώνου για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα». Έξι χρόνια μετά, το 2018, οι πρώτοι Έλληνες διαδικτυακοί δημοσιογράφοι έγιναν δεκτοί στην ΕΣΗΕΑ, έπειτα από γραπτές εξετάσεις.

  Υποθέτουμε λοιπόν ότι, αργά ή γρήγορα, ανάλογη θεσμική αναγνώριση και αποδοχή θα υπάρξει και για τους πολίτες-δημοσιογράφους. Ως τότε, δεν έχουμε παρά να εξετάσουμε ρεαλιστικά τις συνθήκες δράσης του πολίτη-δημοσιογράφου, να καταγράψουμε τα θέματα ασφάλειας που μπορεί να αντιμετωπίσει και να προτείνουμε τρόπους προφύλαξης.

  Κι επειδή η ευρύτητα εφαρμογής του όρου «ασφάλεια» στην εποχή μας… τρομάζει, διευκρινίζουμε ότι θα εστιάσουμε σε τρεις πτυχές της: Την ασφάλεια των δεδομένων που συλλέγει ο πολίτης-δημοσιογράφος, την προσωπική ασφάλεια του ίδιου και τη διασφάλιση της αυθεντικότητας των πληροφοριών στον Παγκόσμιο Ιστό.

   

  Η ασφάλεια των δεδομένων σου

  Το θέμα της ασφάλειας των δεδομένων, γενικά, και της ασφάλειας των προσωπικών δεδομένων ειδικότερα, γνωρίζεις ότι είναι ένα ζήτημα που στη διαδικτυακή εποχή μας έχει πάρει κολοσσιαίες διαστάσεις. Σίγουρα, ως χρήστης ψηφιακών συσκευών – και μάλιστα διαδικτυωμένων – θα αυτοπροστατεύεσαι ήδη όσο μπορείς στον υπολογιστή σου ή στο κινητό σου, με τα γνωστά προγράμματα κατά των «ιών» (antivirus), τους «τοίχους πυρασφάλειας» (firewalls) και τα «εικονικά ιδιωτικά δίκτυα» (VPN). Ιδιαίτερα, όμως, για τα κρίσιμα για το δημοσιογραφικό σου έργο δεδομένα, τι υπάρχει πιο άμεσο και «φορητό»;
  

  Ο λογικός τρόπος να βρούμε την απάντηση είναι να εντοπίσουμε το ποια ακριβώς είναι τα προβλήματα στα οποία αναζητούμε λύσεις. Το πρώτο είναι σίγουρα η διασφάλιση της «ευαίσθητης επικοινωνίας». Δηλαδή, το πώς δεν θα έχουμε τις συνομιλίες και τα μηνύματά μας (από/προς τις πηγές των άρθρων μας και τους συνεργάτες μας) στο έλεος όποιου έχει συμφέρον να τα υποκλέψει.

  Για κρυπτογράφηση των μηνυμάτων μας, υπάρχουν εφαρμογές (apps) όπως:

  • Signal (δωρεάν, για iPhone και Android)
    
  • WhatsApp (δωρεάν, για iPhone και Android)
    
  • Wire (δωρεάν, για iPhone και Android)
    

  Για κρυπτογράφηση συνομιλιών και βιντεοδιασκέψεων:

  • Jitsi Meet (δωρεάν, για iPhone και Android)
    
  • Linphone (δωρεάν, για iPhone και Android)
    
  • Riot (δωρεάν, για iPhone και Android)
    

  Το δεύτερο πρόβλημα έχει να κάνει όχι πλέον με την ασφαλή επικοινωνία και διακίνηση των ψηφιακών αρχείων μας, αλλά με τη διασφάλιση των αρχείων αυτών στο ίδιο το κινητό μας. Η ζητούμενη διασφάλιση μπορεί να αφορά την υφαρπαγή τους από τρίτους – με ψηφιακό ή φυσικό τρόπο (όπως συμβαίνει όταν μας κατάσχει τις φωτογραφίες καταστολής μιάς διαδήλωσης η αστυνομία). Πώς μπορείς να «κρύψεις ψηφιακά» τις φωτογραφίες, ή και να τις σβήσεις ακαριαία;

  Το ερώτημα αυτό απασχόλησε έντονα τον διεθνή οργανισμό προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων WITNESS και τον φορέα ανάπτυξης δημοσιογραφικών εφαρμογών για κινητά  Guardian Project (της γνωστής βρετανικής εφημερίδας The Guardian). Έπειτα από αρκετό ψάξιμο, εντόπισαν την ψηφιακή πλατφόρμα InformaCam, η οποία εξειδικεύεται στην επεξεργασία των μεταδεδομένων των φωτογραφιών και την κρυπτογραφημένη μετάδοσή τους.

  Από τη συνεργασία των τριών αυτών φορέων γεννήθηκε η εφαρμογή CameraV, για κινητά με Android.

  
  

  Πρόκειται για λογισμικό που συνεργάζεται με την όποια εφαρμογή φωτογράφησης/ βιντεολήψης έχεις στο κινητό σου, κρυπτογραφεί αυτά τα αρχεία στο κινητό σου με PGP, ή τα στέλνει στο Διαδίκτυο με απόλυτη ασφάλεια (μέσω διακομιστών TOR) και… τα καταστρέφει αυτοστιγμεί αν το ζητήσεις (PANIC button).

  Στο πλαίσιο ανάπτυξης αυτής της εφαρμογής απαντήθηκε και ένα τρίτο πρόβλημα της κινητής δημοσιογραφίας: Το πώς κατοχυρώνεις την αυθεντικότητα των λήψεών σου (φωτογραφιών ή βίντεο), ώστε να μην μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι έγιναν από εσένα, στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.

  Από τη στιγμή που εγκαθιστάς την CameraV στο κινητό σου, εκείνη φροντίζει να σαρώνει όλα τα χαρακτηριστικά της συσκευής και τις παραμέτρους λήψης και να τα μετατρέπει σε μεταδεδομένα του κάθε φωτο/βιντεακού αρχείου σου. Οπότε, όταν αναρτάς στο YouTube το βίντεο της τάδε εκδήλωσης, εκείνο εμπεριέχει την «ψηφιακή υπογραφή» του κινητού σου, την ώρα, την ημερομηνία και την τοποθεσία λήψης του.

  Η λύση που δίνει η CameraV είναι «κλειδί-πασπαρτού» για όποιον πραγματικά χρειάζεται όλα τα λειτουργικά χαρακτηριστικά της, όλη την ώρα. Αλλά αυτή η ολικότητα της λύσης εμφανίζει και μειονεκτήματα για όσους την χρειάζονται μόνο περιστασιακά: Η εφαρμογή καταπονεί την μπαταρία του κινητού με τα τόσα της «σαρώματα» και «φουσκώνει με μεταδεδομένα» όλες ανεξάρτητα τις λήψεις – ακόμη και τις φωτογραφίες των διακοπών σου.

  Για να ανταποκριθούν στο αίτημα μιας «πιο ελαφριάς έκδοσης» που θα ενεργοποιείται μόνο όταν το κρίνεις σκόπιμο, οι προγραμματιστές του Guardian Project ανέπτυξαν την εφαρμογή ProofMode:

   

  • ProofMode: Verified Witnessing (δωρεάν για Android)
    

   
  

   

  Ουσιαστικά, το ProofMode μετατρέπει τη διαδικασία καταγραφής των μεταδεδομένων της CameraV σε μιά υπηρεσία παρασκηνίου (background service) και την καθιστά διαθέσιμη μόνον όταν ο χρήστης τη ζητήσει (με ενεργοποίηση της εντολής «Share Proof»).

   

  Σημαντικό:
  

  Η αυτόματη διασφάλιση της αυθεντικότητας των βιντεο/φωτογραφιών σου μέσω εφαρμογών όπως η CameraV ή το ProofMode μπορεί να είναι ανεπιθύμητη (αν π.χ. δεν θέλεις να καταγράφεται αυτόματα όλη η «ταυτότητα» του κινητού σου) ή μη επιτευκτή (αν υπάρχει ασυμβατότητα με τις ρυθμίσεις των εφαρμογών λήψης που έχεις στο κινητό σου).

  Τότε, μπορείς να έχεις επιλεκτική διασφάλιση της αυθεντικότητας, μέσα από συγκεκριμένες ρυθμίσεις των εφαρμογών λήψης φωτο/βίντεο. Τα μεταδεδομένα  αυθεντικοποίησης που θα διαλέξεις να συμπεριλάβεις – όπως το όνομά σου, ο χρόνος λήψης (ημερομηνία, ώρα) και τα δεδομένα γεωεντοπισμού της λήψης (GPS) – έχεις τη δυνατότητα να τα εξάγεις σε συνοδευτικό αρχείο υποτίτλου (.srt) ή να επιλέξεις να εμφανίζονται μέσα στην ίδια τη φωτογραφία ή το βίντεο.

  Παράδειγμα στην Open Camera:

  > Settings (Camera controls) > Location settings      > Store location data

                                                              > Photo settings          > Custom EXIF tags

                                                                                                  > Photo stamp

                                                                                                  > Custom text

                                                              > Video settings          > video subtitles

   

  Η προσωπική σου ασφάλεια

   
  

  Κανείς δεν αμφιβάλλει ότι, τουλάχιστον στις δύο τελευταίες δεκαετίες, ο πλανήτης ολόκληρος ζει υπό συνθήκες αυξανόμενης ανασφάλειας. Οι άνθρωποι που μεταφέρουν τα νέα και ενημερώνουν το κοινό για τα γεγονότα – οι δημοσιογράφοι – στοχοθετούνται όλο και περισσότερο από τους αντιπαρατιθέμενους στην πρώτη γραμμή των ταραχών (διαδηλωτές, ένοπλους εξεγερμένους, τρομοκράτες… αλλά και δυνάμεις ασφάλειας ή εμπόλεμα στρατεύματα). Τα περιστατικά προσβολής, σύλληψης, βίας, τραυματισμού ή θανάτου των δημοσιογράφων και των συνεργατών τους αυξάνονται αλματωδώς και δεν έχουμε προμηνύματα ότι αυτή η πορεία θα αντιστραφεί σύντομα.

  Το πώς, λοιπόν, θα έχεις πάρει τις αναγκαίες προφυλάξεις και το πώς θα έχεις αναπτύξει μια «ετοιμότητα αντίδρασης» για την περίπτωση που βρεθείς σε σημείο εκδήλωσης αναταραχής, είναι από χρήσιμο έως ζωτικό.

  1. Το πρώτο, είναι να μη διανοηθείς να «βγεις στο δρόμο» χωρίς να έχεις στο τηλέφωνό σου τους αριθμούς δύο πολύτιμων επαφών: ενός δικηγόρου και ενός παθολόγου ιατρού. Αυτοί οι δύο πρέπει να έχουν ενημερωθεί για το ότι είσαι πολίτης-δημοσιογράφος και να είναι πρόθυμοι να σε συνδράμουν όποτε τους χρειαστείς.

  2. Το δεύτερο, είναι να έχεις φροντίσει να πάρεις τη βασική εκπαίδευση στην παροχή και λήψη πρώτων βοηθειών. Ευτυχώς, υπάρχουν αρκετοί φορείς και εθελοντικές οργανώσεις στη χώρα μας που μπορούν να σου παράσχουν δωρεάν τέτοια εκπαίδευση.

  3. Το τρίτο είναι να έχεις μαζί σου ένα σακίδιο με ιμάντες – που να μη σου πέφτει όταν τρέχεις – και, βέβαια, να έχεις μέσα σε αυτό ένα βασικό κιτ πρώτων βοηθειών. Στην περίπτωση που παίρνεις φάρμακα για κάποια μακροχρόνια ασθένεια (όπως διαβήτη), θα πρέπει να έχεις και από αυτά. Μία μικρή πετσέτα θα σε προστατέψει αν πέσουν δακρυγόνα ή σπρέι πιπεριού. Α… κι ένα λεμόνι: Θα χρειαστείς το χυμό του – στην ερεθισμένη επιδερμίδα – αν «πέσουν χημικά» σε κάποια διαδήλωση. Αρκεί να θυμάσαι να μη σηκώνεις ποτέ τίποτε από όσα πέφτουν στο δρόμο: η αστυνομία θα σε θεωρήσει διαδηλωτή που ετοιμάζεται για ρίψη αντικειμένου.

  4. Το επόμενο έχει να κάνει με τα ρούχα που φοράς. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, θέλεις να δείχνεις αυτό που είσαι (ένας ακόμη πολίτης), που παρακολουθεί διακριτικά και προσεκτικά τις εξελίξεις, χωρίς να πρωταγωνιστεί σε αυτές. Καλό είναι τα ρούχα αυτά να μην έχουν έντονα χρώματα, να είναι άνετα και βαμβακερά ή μάλλινα, αλλά όχι συνθετικά, καθώς τα τελευταία είναι πολύ πιο εύφλεκτα. Και… ούτε να σκεφτείς να φορέσεις μάσκα προσώπου ή μπαντάνα, για ευνόητους λόγους. Τα παπούτσια σου πρέπει οπωσδήποτε να έχουν σόλα εύκαμπτη και αντιολισθητική. Επειδή όμως μπορεί να διαμορφωθούν συνθήκες στις οποίες θα είναι καλύτερο να φαίνεται από μακριά ότι είσαι και δημοσιογράφος, έχε στο σακίδιό σου και ένα νάιλον πορτοκαλί γιλέκο νυχτερινής υπαίθριας εργασίας, με την ένδειξη «PRESS» βαμμένη επάνω του. Θα βρεις τέτοια γιλέκα σε καταστήματα με εξοπλισμό σημάνσεων οδοποιίας.

  
  

  5. Επίσης, σε περιόδους ταραχών είναι απαραίτητο να μπορούν οι συγγενείς, ο δικηγόρος και ο γιατρός σου να σε εντοπίζουν με ακρίβεια, ώστε να σπεύσουν σε βοήθεια αν τραυματισθείς ή συλληφθείς. Εννοείται ότι θα έχεις ενεργοποιημένο το GPS στο κινητό σου, αλλά ακόμη πιο καλό είναι να έχεις στο σακκίδιο και έναν ανιχνευτή σήματος GPS (όπως το Incutex Tracker GPS TK102 V6) που θα δείχνει πού βρίσκεσαι, ακόμη και αν σου έχουν παρει το κινητό τηλέφωνο.

   

  6. Επιπλέον δυνατότητες άμεσης κλήσης σε βοήθεια (μέσω SMS και GPS) παρέχουν «εφαρμογές πανικού» για το κινητό σου όπως τα:

  • GPS BodyGuard- SOS Επείγον (δωρεάν, Android)
    
  • SEND HELP - SOS Panic Button (δωρεάν, iPhone)
    

  7.  Σε περίπτωση διαδηλώσεων πρέπει να κρατάς απόσταση ασφαλείας από τους ταραξίες ή τα ΜΑΤ. Να περπατάς στο πεζοδρόμιο και όχι στη μέση του δρόμου, γιατί αφενός δεν πρέπει να θεωρηθείς διαδηλωτής και, αφετέρου, γιατί από εκεί «ξεπετάγονται» όσοι θέλουν να πετάξουν μία μολότοφ εκτρέποντας την ως τότε ειρηνική διαδήλωση.

  8.  Αν ξεσπάσουν επεισόδια και τα καλύψεις φωτογραφικά, ενδέχεται οι αστυνομικοί να θελήσουν να σου κατάσχουν τα σχετικά αρχεία. Για να προστατέψεις το υλικό σου υπάρχουν τρία «κόλπα»:

  • Το ένα είναι να έχεις μία κάρτα μνήμης «ρεζέρβα», την οποία θα παραδώσεις στη θέση της κανονικής.
    
  • Το άλλο είναι να «ανεβάζεις συνεχώς» σε κάποιο διαδικτυακό δίσκο το υλικό σου, ώστε να μην σε πειράξει η αφαίρεση της κάρτας μνήμης.
    
  • Το τρίτο κόλπο είναι να έχεις εγκατεστημένη στο κινητό την εφαρμογή CameraV, η οποία παρέχει «κουμπί πανικού» μέσω του οποίου «εξαφανίζεις» αμέσως τις φωτογραφίες σου από το κινητό!
    

   

  
  

   

  Η διασφάλιση της αυθεντικότητας των πληροφοριών

  Η πιο συχνή κατηγορία που απευθύνουν τα ΜΜΕ προς τους πολίτες-δημοσιογράφους είναι ότι «ανεβάζουν» το υλικό τους πρόχειρα και βιαστικά, χωρίς να επαληθεύουν την αυθεντικότητά του. Η κατηγορία έχει υπόσταση, καθώς έχουν συμβεί πολλά τέτοια περιστατικά που κατέληξαν είτε στη διάδοση αναληθών ειδήσεων (fake news) είτε και σε άδικη δίωξη ανθρώπων, φωτογραφημένων σε επεισόδια.
  

  Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η διασφάλιση της αυθεντικότητας των πληροφορίων που συλλέγουν οι πολίτες-δημοσιογράφοι και η λέξη-κλειδί για κάτι τέτοιο είναι η επαλήθευση των στοιχείων τους. Άλλωστε, το ίδιο πράγμα είναι ζητούμενο από όλους τους δημοσιογράφους: Όπως έγραψαν στο εξαιρετικό βιβλίο τους The Elements of Journalism οι Tom Rosenstiel και Bill Kovach, «η πεμπτουσία της δημοσιογραφίας είναι η προσήλωση στην επαλήθευση».

  Πολύ εύλογα, όμως, θα ρωτήσεις: «Πώς μπορεί ένας έρημος και μόνος πολίτης-δημοσιογράφος να επαληθεύει διαρκώς την αυθεντικότητα των στοιχείων που μαζεύει, είτε επιτόπια είτε από το Διαδίκτυο;».

  Ευτυχώς, τώρα πιά υπάρχουν απαντήσεις σε αυτό. Όπως μας λέει το Εγχειρίδιο Επαλήθευσης Ψηφιακού Περιεχομένου (που έχει εκδοθεί από το European Journalism Centre), για να ταυτοποιείς τα πρόσωπα και να επαληθεύεις τον τόπο εκδήλωσης των γεγονότων ή τις φωτογραφίες σχετικά με αυτά, μπορείς να χρησιμοποιείς τα παρακάτω διαδικτυακά βοηθήματα:

   

  • για επαλήθευση ταυτότητας
    

  Διαδικτυακά εργαλεία εύρεσης πληροφοριών επικοινωνίας και προφίλ χρηστών που είναι ενεργοί χρήστες κοινωνικής δικτύωσης:
  

  • AnyWho: ένας δωρεάν κατάλογος με λειτουργία αντίστροφης αναζήτησης.
    
  • AllAreaCodes: επιτρέπει στους χρήστες να αναζητούν οποιοδήποτε όνομα και διεύθυνση σε σχέση με έναν τηλεφωνικό αριθμό.
    
  • Facebook Graph Search: παρέχει μια βελτιωμένη μέθοδο εντοπισμού ατόμων για την επιβεβαίωση πληροφοριών. Οι δημοσιογράφοι δεν χρειάζεται να γνωρίζουν το όνομα του ατόμου που αναζητούν: Μπορούν να το αναζητήσουν με βάσει άλλα κριτήρια, όπως γεωγραφική θέση, ασχολία και ηλικία.
    
  • GeoSocial Footprint: δικτυακός τόπος όπου μπορεί να εντοπισθεί η θέση του ψηφιακού αποτυπώματος ενός χρήστη με βάση τα tweets, με πληροφορίες GPS, τις ενημερώσεις των κοινωνικών δικτύων, τις αναζητήσεις θέσης σε φυσική γλώσσα (geocoding) και τη συγκομιδή προφίλ.
    
  • Hoverme: plug-in για το Google Chrome που, από το news feed τους στο Facebook, αποκαλύπτει τα προφίλ των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε άλλα δίκτυα.
    
  • Identify: Firefox plug-in που δημιουργεί προφίλ ταυτοτήτων των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
    
  • Linkedin: μέσω του ιστορικού εργασίας και των συνδέσεων, το Linkedin μπορεί να παρέχει επιπρόσθετα μέσα για να εντοπίσει ένα άτομο και να επιβεβαιώσει την ταυτότητα ή την ιστορία ενός ατόμου.
    
  • Muck Rack: κατάλογος χιλιάδων δημοσιογράφων που έχουν λογαριασμούς στα Twitter, Facebook, Tumblr, Quora, Google+ και LinkedIn.
    
  • Numberway: Διεθνής τηλεφωνικός κατάλογος που επιτρέπει την εύρεση τηλεφωνικών αριθμών σε κάθε χώρα.
    
  • Person Finder: τράπεζα πληροφοριών για την καταχώρηση και αναζήτηση αγνοούμενων μετά από  μια καταστροφή.
    
  • Pipl.com: αναζητά το διαδικτυακό αποτύπωμα ενός ατόμου και μπορεί να βοηθήσει να προσδιορίσει μέσω πολλαπλών λογαριασμών μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δημόσιων καταγραφών και λεπτομερειών επικοινωνίας.
    
  • Rapportive: αυτό το Gmail plugin δίνει στους χρήστες ένα προφίλ στις επαφές τους, συμπεριλαμβάνοντας λογαριασμούς μέσων κοινωνικής δικτύωσης, τοποθεσία, εργασία.
    
  • Spokeo: μηχανή αναζήτησης ανθρώπων, η οποία μπορεί να βρει τα άτομα με το όνομα, το email, το τηλέφωνο ή το όνομα χρήστη. Τα αποτελέσματα συγχωνεύονται σε ένα προφίλ που δείχνει το φύλο και την ηλικία, λεπτομέρειες επικοινωνίας, απασχόληση, εκπαίδευση, οικογενειακή κατάσταση, οικογενειακό υπόβαθρο, οικονομικό προφίλ και φωτογραφίες.
    
  • WebMii: μηχανή που ψάχνει για παραπομπές (links) που αντιστοιχούνται με το όνομα κάποιου ατόμου, ή ταυτοποιεί άτομα μέσω λέξεων-κλειδιών.
    
  • WHOIS: βρίσκει τους εγγεγραμμένους χρήστες ενός domain name και περιγράφει με λεπτομέρειες την ημερομηνία εγγραφής, την τοποθεσία και τις λεπτομέρειες επικοινωνίας του εγγεγραμμένου ή του εντολοδόχου.
    

  
  

  • για επαλήθευση τοποθεσίας
    

  Συνέβη πραγματικά κάτι στον χώρο που ειπώθηκε ότι συνέβη;
  

  • Flikr: αναζητά γεωγραφικά προσδιορισμένες φωτογραφίες.
    
  • free-ocr.com: εξάγει κείμενο από εικόνες, το οποίο μπορεί στη συνέχεια να μπει στο Google Τranslate ή να αναζητηθεί σε πόρους χαρτογράφησης.
    
  • Google Maps: ο γνωστός διαδικτυακός χάρτης της Γης, που παρέχει υψηλής ανάλυσης εναέριες ή δορυφορικές εικόνες. Περιλαμβάνει έναν αριθμό επιλογών προβολής, πληροφορίες καιρού και μια πανοραμική απεικόνιση από το επίπεδο του δρόμου (360-degree street level view).
    
  • Google Translate: μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει στοιχεία τοποθεσίας (π.χ. σήματα) γραμμένα σε άλλες γλώσσες.
    
  • NASA Earth Observatory: το Earth Observatory δημιουργήθηκε για να μοιράζεται δορυφορικές εικόνες και πληροφορίες με το κοινό. Λειτουργεί ως αποθήκη παγκόσμιων δεδομένων εικόνων, με ελεύθερα διαθέσιμους χάρτες, εικόνες και δεδομένα.
    
  • Panoramio: ιστοσελίδα διαμοιρασμού φωτογραφιών, από τις οποίες ανεβάζει στο Google Maps εκατομμύρια γεωγραφικά προσδιορισμένων εικόνων.
    
  • Wikimapia: πληθοποριστική έκδοση του Google Μaps (crowsourced), που περιλαμβάνει σημεία ενδιαφερόντος και περιγραφές.
    
  • Wolfram Alpha: διαδικτυακή μηχανή απαντήσεων που αποκρίνεται σε ερωτήσεις χρησιμοποιώντας δομημένα και επιμελημένα δεδομένα από τη γνωσιολογική της βάση. Σε αντίθεση με τις απλές μηχανές αναζήτησης που παρέχουν λίστα σχετικών ιστοσελίδων, η Wolfram Alpha παρέχει ευθείες, πραγματικές απαντήσεις και σχετικές οπτικοποιήσεις.
    

  
  

  • για επαλήθευση αυθεντικότητας φωτογραφιών
    

  Είναι μια συγκεκριμένη εικόνα πραγματική απεικόνιση εκείνου που συνέβη;
  

  • Jeffrey’s Exif Viewer: εργαλείο που αποκαλύπτει το αρχείο EXIF (Exchangeable Image File) μιας ψηφιακής φωτογραφίας, στο οποίο εμπεριέχονται ημερομηνία και ώρα λήψης, ρυθμίσεις κάμερας ή/και συντεταγμένες τοποθεσίας λήψης (GPS).
    
  • Findexif.com: εργαλείο που επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει πληροφορίες σε EXIF format.
    
  • Foto Forensics: ιστοσελίδα που χρησιμοποιεί ανάλυση επιπέδου σφάλματος (ELA  - error level analysis) για να εντοπίσει τμήματα μια εικόνας που ενδεχομένως έχουν τροποποιηθεί. Πρακτικά, το ELA εντοπίζει περιοχές της φωτογραφίας με διαφορετικά  επίπεδα ποιότητας.
    
  • JPEGSnoop: μια ελεύθερη εφαρμογή για Windows που μπορεί να ανιχνεύσει αν μια εικόνα είναι επεξεργασμένη. Παρά το όνομά της, μπορεί να ανοίξει όχι μόνο αρχεία JPEG αλλά και AVI, DNG, PDF, THM. Επίσης, ανακτά μεταδεδομένα όπως ημερομηνία λήψης, τύπο κάμερας, ρυθμίσεις φακού κ.λπ.
    
  • Google Search by Image: ανεβάζοντας ή εισάγοντας τη διεύθυνση μιας εικόνας (URL), οι χρήστες μπορούν να βρουν συναφές περιεχόμενο, όπως συνδεδεμένες ή όμοιες εικόνες τη συγκεκριμένη.
    
  • TinEye: μια αντίστροφη μηχανή αναζήτησης εικόνας η οποία συνδέει τις εικόνες με τους δημιουργούς τους, επιτρέποντας στους χρήστες να βρουν από πού προέρχεται μια εικόνα, πώς χρησιμοποιείται, εάν υφίστανται τροποποιημένες εκδόσεις και εάν υπάρχουν υψηλότερης ανάλυσης αντίγραφα.
    

   

  • Άλλα χρήσιμα εργαλεία
    

  
  

  • AIDR platform: μια πλατφόρμα επαλήθευσης των φημών στο Twitter, μέσω ανθρώπινου και υπολογιστικού ελέγχου.
    
  • Ban.jo: συγκεντρωτής (aggregator) όλων των μέσων κοινωνικής δικτύωσης σε μια πλατφόρμα, που επιτρέπει την αντιπαραβολή εικόνων και ειδήσεων.
    
  • Geofeedia: επιτρέπει σε ένα χρήστη να αναζητά και να παρακολουθεί περιεχόμενα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ανά περιοχή. Το Geofeedia μπορεί να βοηθήσει στη διαδικασία επαλήθευσης, διασταυρώνοντας καταχωρίσεις σε συγκεκριμένη περιοχή, ώστε να δει αν οι λεπτομέρειες ταιριάζουν.
    
  • HuriSearch: επιτρέπει την αναζήτηση περιεχομένου σε πάνω από 5.000 ιστοσελίδες σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα και το φιλτράρισμά τους για τον εντοπισμό επαληθεύσιμων πηγών.
    
  • PeopleBrowsr: μια πλατφόρμα και εργαλείο πάνω στο οποίο το κοινό μπορεί να παρακολουθήσει και να συνθέσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις ειδήσεις σε τοποθεσία και χρονική διαδοχή, το οποίο μπορεί επίσης στη συνέχεια να φιλτραριστεί προς τα κάτω. Η πλατφόρμα επίσης παρουσιάζει μια βαθμολογία αξιοπιστίας, μετρώντας την επιρροή των χρηστών και την προβολή στα κοινωνικά δίκτυα.
    
  • SearchSystems.net: ένας διεθνής κατάλογος ελεύθερων δημόσιων αρχείων.
    
  • Snopes.com: μια σελίδα αφιερωμένη στο να απομυθοποιεί διαδικτυακές φάρσες, οι οποίες μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να διασταυρώσουν υλικό χρηστών (UGC – User Generated Content).
    
  • Verily platform: επιτρέπει στους χρήστες να κάνουν συγκεκριμένες ερωτήσεις και παρέχει αποδεικτικά στοιχεία υπέρ και κατά.
    
  • YouTube Face Blur: εργαλείο που επιτρέπει το θόλωμα των προσώπων που εμφανίζονται σε βίντεο που έχεις ανεβάσει στο YouTube, για διαφύλαξη της ανωνυμίας τους (επιλογή «Enhancements» > «Special Effects»).
    

   

  Συνοψίζοντας:

  O πολίτης-δημοσιογράφος επιτελεί το έργο του χωρίς την θεσμική κάλυψη ή την εταιρική υποστήριξη που έχουν οι δημοσιογράφοι των ΜΜΕ. Οπότε, είναι απαραίτητο να προετοιμαστείς με τη δόμηση του προσωπικού σου «κώδικα ασφάλειας».

  Αυτός ο κώδικας περιλαμβάνει τα μέτρα πρόνοιας για την ασφάλεια των ψηφιακών δεδομένων που έχει στο κινητό σου, τα μέτρα προστασίας της προσωπική σου ασφάλειας και τα μέτρα διασφάλισης της αυθεντικότητας των πληροφοριών που προέρχονται από διαδικτυακές πηγές.

  Για να φτιάξεις τη δική σου «εργαλειοθήκη ασφάλειας» υπάρχουν διαθέσιμες δωρεάν αρκετές εφαρμογές κινητού και πολλά διαδικτυακά εργαλεία, στα οποία μπορείς να απευθυνθείς για επαλήθευση: ταυτότητας προσώπων, τοποθεσίας λήψης των στοιχείων και  αυθεντικότητας των φωτογραφιών.

   

  Βιβλιογραφία:

  
  

  • How to Film Protests | Prepare to Film | Part 1 | witness.org
    

  https://www.youtube.com/watch?time_continue=244&v=po-FJzH3vUs (βίντεο)

  • Journalist Security Guide
    

  https://cpj.org/security/guide.pdf

  • Journalist Security in the Digital World: A Survey – ARE WE USING THE RIGHT TOOLS?
    

  http://www.cima.ned.org/resource/journalist-security-in-the-digital-world/

  • Εγχειρίδιο Επαλήθευσης Περιεχομένου για Έκτακτες Καταστάσεις – European Journalism Centre
    

  http://verificationhandbook.com/downloads/verification.handbook.pdf

  • CameraV app and the InformaCam System (οδηγίες χρήσης)
    

  https://guardianproject.github.io/informacam-guide/en/InformacamGuide.html και

  https://www.youtube.com/watch?time_continue=1&v=rDCNgmZnRkQ (βίντεο)

  • My High-Risk Photojournalism Kit – Overview | Mobile / Backpack Journalism
    

  https://www.youtube.com/watch?v=zVf_vjhAM8U

  
  

• Ε7 - Μάθημα 2ο

  Στο δεύτερο μάθημα θα εξετάσουμε το τι διασφαλίζει ότι το έργο του πολίτη-δημοσιογράφου θα είναι όντως κοινωνικό λειτούργημα. Αυτό το «κάτι» δεν έχει να κάνει πια με θέματα, τρόπους και εργαλεία, αλλά με την ηθική που πρέπει να υπαγορεύει τις επιλογές και τη δράση του. Επίσης, για την προστασία του έργου του, θα δούμε τα εργαλεία μέσω των οποίων ανιχνεύεται η αυθεντικότητα των πληροφοριών.

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος

  • O κώδικας δεοντολογίας του πολίτη-δημοσιογράφου
    
  • -  Τα ΜΜΕ κι εσύ
    
  • Αυτά που χρειάζεσαι
    
  • Κλασικό αλλά κρίσιμο: Λίβελος
    

  
  

  Ο κώδικας δεοντολογίας του πολίτη-δημοσιογράφου

   

  Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί διεθνώς με θέμα τη δημοσιογραφική ηθική. Μέσα από τις χιλιάδες σελίδες τους μπορείς να ταξιδέψεις από τους ορθόδοξους ορισμούς του δημοσιογράφου ως μαχητή της αλήθειας έως τους πιο αναθεωρητικούς, όπως «ηθικός δημοσιογράφος είναι ο αμερόληπτος μεταδότης σημαντικών ειδήσεων και απόψεων, που τις θέτει στην αμερόληπτη κρίση του κοινού, χρησιμοποιώντας υπεύθυνες και ακριβείς μεθόδους συλλογής ειδήσεων, με στόχο τον αυτοκυβερνώμενο πολίτη» (Ward 2009). Και κάπου εκεί (το 2004) ήρθε ο Dan Gillmor, o συγγραφέας του «We the Media» και θεμελιωτής της δημοσιογραφίας των πολιτών, να δυναμιτίσει το σκηνικό λέγοντας: «Τα μεγάλα ΜΜΕ χειρίστηκαν την ενημέρωση σαν διδασκαλία από καθέδρας, αλλά στο μέλλον αυτή θα καταλήξει συζήτηση».

  Τι εννοούν;

  Μην τρομάξεις… από τώρα. Δεν έχει νόημα να σε βουλιάξουμε σ΄ένα τέτοιο ταξίδι, αν δεν καταλάβεις πρώτα το «ποιά είναι η βάρκα σου».

   

  Τα ΜΜΕ κι εσύ

  Όταν πρωτοεμφανίστηκαν οι πολίτες-δημοσιογράφοι, τα παραδοσιακά ΜΜΕ τους είδαν απλά ως «αυτόπτες μάρτυρες γεγονότων που έσπευδαν να δημοσιοποιήσουν τα όσα είδαν και φωτογράφησαν ή βιντεοσκόπησαν». Στη συνέχεια, όταν είδαν αυτούς τους πολίτες να ερωτεύονται τη δημοσιογραφία, να την κάνουν χόμπι τους και να την προβάλλουν μέσα από ιστολόγια, το ξανασκέφτηκαν: άνοιξαν τις στήλες των διαδικτυακών εφημερίδων τους και τους έδωσαν χώρο έκφρασης… αμισθί.
  

  Οι ανεξάρτητοι πολίτες-δημοσιογράφοι συνεχίζουν να κάνουν μόνοι τους τη δημοσιογραφική έρευνα και το γράψιμο των άρθρων τους, συνήθως μέσα από ένα ιστολόγιο. Όμως, το blogging είναι δίκοπο μαχαίρι: Αφενός, επιτρέπει την ελεύθερη δημοσίευση όσων πιστεύει κανείς ότι αξίζει (και ενδιαφέρει) να μάθουν και οι άλλοι, και δίνει τη δυνατότητα ελεύθερης συζήτησης με τους αναγνώστες χωρίς τον έλεγχο οποιασδήποτε «εξουσίας». Επιτρέπει όμως εξίσου και την ανεξέλεγκτη πληροφόρηση με ειδήσεις «στημένες» έπειτα από κρυφή συναλλαγή, την αρθρογραφία με λεκτικό χωρίς ποιοτικό έλεγχο και τη διατύπωση ανεδαφικών ισχυρισμών ή εκφράσεων μίσους και μεροληψίας.

  Σε σχετική έρευνα ιστολογίων που διεξήγαγε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου «Flat Earth News», Nick Davies, βρήκε ότι από ένα δείγμα 2.000 άρθρων, ποσοστό μόλις 12% εμπεριείχε στοιχεία ελεγμένα ως προς την αξιοπιστία τους.

  Δεν έχουμε ακόμη αντίστοιχη έρευνα στην χώρα μας – που να έχει υποπέσει στην αντίληψή μας – αλλά και οι δημοσιογράφοι και το αναγνωστικό κοινό έχουν λόγους να είναι προβληματισμένοι, όταν τα ιστολόγια αντλούν το υπόδειγμα ηθική τους (και χρηματοδότησής τους) από το παράδειγμα των ΜΜΕ: Όλο και περισσότερα «μεταμφιέζουν» τα Δελτία Τύπου των επιχειρήσεων σε «έγκυρη ενημέρωση» για το κοινό. Κι όταν οι δημοσιογράφοι των ΜΜΕ υποκύπτουν στις πιέσεις να γίνουν «τελάληδες διαφημίσεων» μέσα από τα κείμενά τους ή τις εκπομπές τους (όπως όλοι βλέπουμε να γίνεται στη χώρα μας), τι διαφορετικό δικαιούνται να περιμένουν από τους «ερασιτέχνες»;

  Όσα λοιπόν και αν σου πουν ή αν σου πούμε περί ηθικής και δεοντολογίας, ο πυρήνας της αλήθειας για το θέμα είναι ένας:

  Χωρίς αφιερωμένους, ικανούς και καλά εκπαιδευμένους δημοσιογράφους, που κερδίζουν τα προς το ζην από τη δημοσιογραφία τους, είναι υποκριτική ουτοπία να περιμένει η κοινωνία του 21^ου αιώνα ότι θα της παρέχεται η τεχνικά άρτια και ηθικά θωρακισμένη ενημέρωση που χρειάζεται.

  Έπειτα από αυτό το ακόμη μπερδεμένο κουβάρι ηθικής της διαδικτυακής δημοσιογραφίας, τι το πραγματικά χρήσιμο απομένει να μάθεις εσύ, που τώρα ξεκινάς; Μα… όσα χρειάζεσαι για να μην πέσεις στον σκόπελο προδοσίας του εαυτού σου και του αναγνώστη σου και «βουλιάξεις πρόωρα».

   
  

  Αυτά που χρειάζεσαι

  
  

  Η Εθνική Ένωση Πολιτών-Δημοσιογράφων των ΗΠΑ (NACJ) κατέγραψε 15 θεμελιώδεις αρχές άσκησης του λειτουργήματος των πολιτών-δημοσιογράφων, που σου τις παρουσιάζουμε σε δική μας απόδοση. Η προσεκτική ανάγνωσή τους θα σου δώσει τις βασικές αρχές δεοντολογίας που χρειάζεσαι:

  1. Η ελευθερία του Τύπου

  «Καθένας μας έχει δικαίωμα στην ελευθερία της γνώμης και της έκφρασης. Αυτό το δικαίωμα περιλαμβάνει την ελευθερία του να έχεις άποψη χωρίς παρενόχληση και να αναζητάς, να συλλέγεις και να μεταδίδεις πληροφορίες και ιδέες, με οποιοδήποτε μέσο και χωρίς σύνορα» - από την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

  2. Η δύναμη της αλήθειας

  Το ότι κανείς θεωρεί κάτι ως αληθινό, δεν αρκεί για να τι κάνει αληθινό. Η εξακρίβωση του τι είναι αληθινό πρέπει να είναι ο κυριαρχικός στόχος κάθε δημοσιογράφου.

  Οι πολίτες-δημοσιογράφοι πολίτες πρέπει να επικεντρώνονται στην ανεύρεση της αλήθειας, χωρίς να επαναλαμβάνουν αυτά που πιστεύουν οι άλλοι. Πρέπει να ρωτούν άτομα από όλες τις πλευρές ενός θέματος, να ελέγχουν και να ξαναελέγχουν τα γεγονότα και να πληροφορούν για τα στοιχεία και τη θέση όσων δηλώνουν κάτι. Η τήρηση αυτών θα φέρει την εμπιστοσύνη στον πολίτη-δημοσιογράφο, στην ακεραιότητά του και την αποδοχή της αξιοπιστίας του.

  3. Η φωνή του λαού

  Ο πολίτης-δημοσιογράφος δίνει επιπρόσθετη αξία στο όρο «φωνή του λαού» (Vox Populi). Πολλά προβλήματα που απασχολούν τους πολίτες παραμένουν άγνωστα επειδή τα ΜΜΕ δεν τα κρίνουν άξια ενδιαφέροντος, ή δεν βρίσκονται επιτόπου για να τα αντιληφθούν. Ο πολίτης-δημοσιογράφος, αντίθετα, είναι τα μάτια και τα αυτιά της κοινότητάς του και είναι πρόθυμος να τα προβάλει, ακόμη κι αν ενδιαφέρουν λίγους. Κατά την διερεύνηση αυτών των θεμάτων θα πρέπει να μιλήσει με τους απλούς ανθρώπους που υφίστανται τις επιπτώσεις τους - όχι μόνο με δημόσιους λειτουργούς ή εκπροσώπους επιχειρήσεων.

  4. Υπόλογος στον αναγνώστη

  Ο πολίτης-δημοσιογράφος είναι πρώτιστα υπόλογος στο κοινό που υπηρετεί, ως προς την αλήθεια, τη δικαιοσύνη και τη χρησιμότητα όσων γράφει. Η σημασία αυτής της αρχής είναι απλή: Εξυπηρετεί κατά προτεραιότητα την ωφέλεια των αναγνωστών του. Στα πλαίσια αυτής:

  • Υπηρετεί το δικαίωμα των αναγνωστών στην ενημέρωση πέρα από κάθε συμφέρον -  προσωπικό ή δημόσιο.
    
  • Σέβεται την αξιοπρέπεια και τη νοημοσύνη του κοινού του. Ο πολίτης-δημοσιογράφος δεν προσβάλει ούτε επιτίθεται στους αναγνώστες του.
    
  • Απαντά στις ανησυχίες του κοινού του ως προς την ακρίβεια, τη δικαιοσύνη ή την αποτελεσματικότητα όσων γράφει. Όταν αμφισβητείται με στοιχεία ή με νέες πληροφορίες από αναγνώστες ή άλλες πηγές, ο πολίτης-δημοσιογράφος απαντά  κατάλληλα και με σεβασμό.
    
  • Διακόπτει επιχειρηματικές σχέσεις και δραστηριότητες που θέτουν σε κίνδυνο την ανεξαρτησία και την αντικειμενικότητά του.
    
  • Αποκρούει οτιδήποτε θέτει σε κίνδυνο τη δημοσιογραφική του ακεραιότητα, όπως δώρα, χάρες, αμοιβές, πρόσληψη, ειδική μεταχείριση, δωρεάν ταξίδια…
    
  • Αποκαλύπτει την σύγκρουση συμφερόντων όταν είναι αναπόφευκτη: Εάν προκύψουν, η λύση είναι απλή: Το δηλώνει στο άρθρο του και συνεχίζει, καλύπτοντας τα γεγονότα με τιμιότητα και ειλικρίνεια. Αν του είναι αδύνατο να γράψει χωρίς προκατάληψη, τότε πρέπει να δώσει την ιστορία σε κάποιον άλλον, που δεν έχει σύγκρουση συμφερόντων.
    
  • Αντιστέκεται στην επιρροή φίλων, διαφημιστών, ιδιαίτερων συμφερόντων και ισχυρών ατόμων από κάθε επίπεδο εξουσίας.
    

  5.  Η ακρίβεια των στοιχείων
  

  Από τα προαπαιτούμενα της δημοσιογραφίας είναι να είναι ακριβής. Χωρίς ακρίβεια, ο δημοσιογράφος δεν έχει αξιοπιστία και ακεραιότητα και δεν εμπνέει σεβασμό στους αναγνώστες του ή τις πηγές του.

  Αν δεν είναι δυνατή η διασταύρωση και επαλήθευση των πληροφοριών του, θα πρέπει να παραπέμπει στην πηγή τους, ώστε οι αναγνώστες να γνωρίζουν από πού προέρχονται και να τις εκτιμήσουν ανάλογα.

  
  

  6.  Η ολότητα της ιστορίας

  Η κάλυψη του όποιου θέματος δεν πρέπει να θεωρείται ότι έχει ολοκληρωθεί μέχρι να συμπεριλάβει όλα τα σχετικά στοιχεία και να παρουσιάσει όλες τις πλευρές, με δίκαιο και αμερόληπτο τρόπο. Στην περίπτωση που κάποιος από τους πρωταγωνιστές της ιστορίας αρνηθεί να απαντήσει, ή δεν είναι διαθέσιμος, αυτό θα πρέπει να αναφερθεί στο άρθρο.

  Βεβαίως, δεν έχουν όλες οι ιστορίες αντιπαρατιθέμενες απόψεις. Αν π.χ. γράφεις για την πτώση μετεωρίτη στην αυλή ενός συμπολίτη – που διαπιστωμένα έπεσε και ήταν μετεωρίτης – δεν έχει νόημα να ρωτάς αν όντως έπεσε.

  7.  Το τεκμήριο αθωότητας

  Η εικασία περί ενοχής ή αθωότητας κάπου που φέρεται ως βασικός ύποπτος για ένα αδίκημα, είναι απαράδεκτη: Ο πολίτης-δημοσιογράφος δεν είναι όργανο της τάξης,  εισαγγελέας ή συνήγορος υπεράσπισης. Οι δημοσιογράφοι που πέφτουν στην παγίδα να εικάσουν ενοχή ή αθωότητα κάποιου, επηρεάζουν αντίστοιχα την κρίση του κοινού και παραβιάζουν τη νομική αρχή του τεκμηρίου αθωότητας –  «μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή κάποιου, θεωρείται αθώος».

  Για να αποφύγουν κάτι τέτοιο, οι δημοσιογράφοι πρέπει να χρησιμοποιούν την έκφραση «φερόμενος ως δράστης» όταν αναφέρονται σε έναν υποτιθέμενο ληστή, δολοφόνο, τρομοκράτη κλπ.

  8.  Η σπουδαιότητα του πλαισίου

  Ο όρος «πλαίσιο» στη δημοσιογραφία έχει την έννοια (α) των συμφραζομένων σε μια δήλωση, που συμβάλλουν καθοριστικά στην εξαγωγή του νοήματός της, και (β) του σκηνικού ή των περιστάσεων υπό τις οποίες συνέβη ένα γεγονός.

  Επειδή οι ίδιες πληροφορίες μπορεί να ερμηνεύονται διαφορετικά όταν αναφέρονται σε διαφορετικές περιστάσεις, οι πολίτες-δημοσιογράφοι πρέπει να είναι προσεκτικοί κατά την  προσπάθειά τους να ζωγραφίσουν την πλήρη εικόνα. Πρέπει να ενημερώνουν τους αναγνώστες για το ποιος είπε τι, πότε, πού, γιατί και πώς το είπε. Η παράθεση αυτών των στοιχείων είναι καθοριστικής σημασίας για την ένταξη της πληροφορίας στο αντίστοιχο πλαίσιό της.

  Προσοχή επίσης χρειάζεται όταν το κείμενο ενός άρθρου εμπλουτίζεται με εμβόλιμες δηλώσεις και ηχογραφήσεις: Ο πολίτης-δημοσιογράφος έχει την ευθύνη ελέγχου ότι «τοποθετούνται εντός πλαισίου». Διαφορετικά, μπορεί να διαστρεβλώσουν το νόημα όσων πραγματικά ειπώθηκαν.

  9.  Ο σεβασμός όλων των ανθρώπων

  Ο πολίτης-δημοσιογράφος πρέπει να δρα με ευαισθησία και σεβασμό των δικαιωμάτων πολιτών, ιδίως ως προς την προσωπική τους ζωή. Ακόμη περισσότερο πρέπει να δείχνει ευαισθησία και ευπρέπεια όταν έχει να κάνει με παιδιά ή άτομα που δεν είναι συνηθισμένα να γίνονται επίκεντρο ειδήσεων, ή άτομα για τα οποία η εμπλοκή τους σε ένα συμβάν ήταν αναπάντεχη έως και τραγική.

  Ανεξάρτητα με το από ποιόν παίρνει συνέντευξη ο πολίτης-δημοσιογράφος, πρέπει να τον ενημερώνει πρώτα για το ποιος είναι ο ίδιος και να εξηγεί τι ρόλο έχει και τι κάνει. Επίσης, πρέπει να σέβεται το δικαίωμα του ατόμου που ρωτά να αρνηθεί να απαντήσει.

  10.  Ο περιορισμός της ζημιάς

  Η μη ορθή τήρηση των προαναφερθέντων (άρθρα 6 έως 9), ενδέχεται να έχει επιπτώσεις στους ανθρώπους που δέχτηκαν την «πίεση του δημοσιογράφου για στοιχεία». Επιπτώσεις που μπορεί να είναι από ψυχολογικά τραύματα έως οικονομικές ή επαγγελματικές βλάβες. Ηθικό δόγμα, λοιπόν του πολίτη-δημοσιογράφου πρέπει να είναι το «μεταχειρίσου τους ανθρώπους που είναι είτε πηγές πληροφοριών για μια ιστορία είτε θύματά της, όπως ακριβώς θα ήθελες να μεταχειριστούν εσένα στη θέση τους».

  Για να γίνει αυτό επιτευκτό, ο πολίτης-δημοσιογράφος πρέπει να σταθμίζει συνεχώς το πότε η από πλευράς του «αναζήτηση της αλήθειας» παραβιάζει το όριο σεβασμού της ευαισθησίας ενός παιδιού, της θλίψης του γονιού ενός θύματος, του δικαιώματος  ιδιωτικότητας ενός πολίτη, ή του τεκμηρίου αθωότητας ενός υπόπτου. Μπορεί ο αναγνώστης του να θέλει ονόματα και λεπτομέρειες για να έχει την πλήρη εικόνα της ιστορίας, αλλά το ηθικό καθήκον του δημοσιογράφου είναι να θυμάται το τι προστασία θα ήθελε και θα δικαιούνταν να έχει αν τα φώτα της δημοσιότητας στρέφονταν στον ίδιο.

  11.  Η αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων

  Κάθε καλός δημοσιογράφος αναπτύσσει ένα δίκτυο πηγών πληροφόρησης. Αυτή η δικτύωση επιβάλλει συνήθως και την γνωριμία και ανάπτυξη σχέσεων με την τοπική δημοτική αρχή, την αστυνομία, τις εισαγγελικές αρχές, ή άλλους ανθρώπους που βρίσκονται σε θέσεις ισχύος. Ο κίνδυνος που παραμονεύει είναι οι σχέσεις αυτές να οδηγήσουν σε ευνοιοκρατία, μεροληψία ή και συγκάλυψη αδικιών.

  Όπως ειπώθηκε και στο άρθρο 4, ο πολίτης-δημοσιογράφος οφείλει να αντισταθεί σε κάθε προσφορά ανταλλάγματος για την προδοσία του ρόλου του. Αν δεν το κατορθώσει και η σύγκρουση συμφερόντων γίνει αναπόφευκτη, τότε πρέπει ή να την δηλώσει με ειλικρίνεια ή να εκχωρήσει την ιστορία σε συνάδελφο.

  Στην περίπτωση που το «αναπόφευκτο» γίνει μόνιμο – όπως μπορεί να συμβεί σε μία μικρή πόλη, χωρίς εναλλακτικές λύσεις αποφυγής κυκλωμάτων διαπλοκής – τότε ο πολίτης-δημοσιογράφος θα πρέπει να αποφασίσει «με ποιους θα πάει και ποιους θα αφήσει». Στο τέλος όλων, είναι προτιμότερο να καταθέσει οριστικά την πέννα του παρά να την υποδουλώσει – διότι τότε δεν θα είναι πια δημοσιογράφος.

  
  

  12.  Η άμεση διόρθωση λαθών

  Είναι ουτοπικό να πει κανείς ότι δεν θα συμβούν λάθη. Στο βιαστικό κυνήγι της κάλυψης των ειδήσεων, είναι ανθρώπινο να συμβούν αθέλητα λάθη. Όποτε προκύψει κάτι τέτοιο, ο πολίτης-δημοσιογράφος οφείλει να αναλάβει την ευθύνη, να παραδεχθεί το λάθος του και να το διορθώσει με αμεσότητα και πληρότητα. Τόσο απλά.

  Εκείνο που αξίζει να επισημανθεί περισσότερο είναι ότι ο πολίτης-δημοσιογράφος δεν γράφει πια για ένα έντυπο μέσο, όπως ήταν οι κλασικές εφημερίδες και τα περιοδικά. Γραφεί σε διαδικτυακό μέσο, με λέξεις, φωτογραφίες, ηχογραφήσεις ή βίντεο. Αυτό σημαίνει ότι το άρθρο με το λάθος «δεν πετάχτηκε με τη χθεσινή εφημερίδα». Μένει για πάντα στο Διαδίκτυο, ακόμη κι αν πάψει να είναι αναρτημένη η σχετική ιστοσελίδα. Οπότε, ένα σημερινό λάθος μπορεί να αναπαραχθεί αργότερα, από άλλους, και να αμαυρώνει το κύρος του και στο μέλλον.

  Άρα… δεν χρειάζεσαι μεγαλύτερο κίνητρο. Παραδέξου και διόρθωνε το όποιο λάθος σου, αμέσως!

  13.  Το θάρρος
  

  Μπορεί να ξέρει κανείς τη γειτονιά του, την πόλη του και τους ανθρώπους της και να αισθάνεται ασφάλεια στην άσκηση της δημοσιογραφίας. Ωστόσο, ακόμη και στο πιο φιλικό κλίμα, χρειάζεται θάρρος για ρωτήσεις τον προπονητή της ομάδας γιατί «έφαγε πέντε γκολ», τον επικεφαλής της πυροσβεστικής «γιατί έσωσε το πλουσιόσπιτο κι άφησε να καεί το σπίτι του φτωχού», ή τον διευθυντή μιας ντόπιας βιομηχανίας «γιατί ρυπαίνει με τα λύματά της το ποτάμι».

  Ο καλός δημοσιογράφος το έχει αυτό το θάρρος: Θέτει τις ερωτήσεις του με τόλμη και σεβασμό. Και κάθε φορά που το κάνει, γίνεται όλο και πιο θαρραλέος. Μέσα από την εξάσκηση, οι φόβοι ξεπερνιούνται.

  Είναι, λοιπόν, ευνόητο το γιατί το θάρρος συμπεριλαμβάνεται στις θεμελιώδεις αξίες του πολίτη-δημοσιογράφου: Χωρίς το θάρρος να θέτει καυτά ερωτήματα, να διερευνά πραγματικά τα γεγονότα, να επαληθεύει τα στοιχεία και να αντιμετωπίζει τους καταχραστές της εξουσίας, θα είναι ελάχιστες οι καλές ιστορίες που θα γράψει ποτέ.

  Για το πώς «χτίζεται το θάρρος», είναι καλό να θυμηθούμε την αρχαία συνταγή:

  «Το κύριο συστατικό του θάρρους είναι ο αυτοσεβασμός και το κύριο συστατικό του αυτοσεβασμού ο αυτοέλεγχος»
  

  Θουκυδίδης (460 π.Χ. - 399 π.Χ.)

   

  14.  Η ντροπή της λογοκλοπής

         
  

  Η κλοπή του πνευματικού έργου ενός άλλου θεωρείται μία από τις σοβαρότερες παραβάσεις της δημοσιογραφικής δεοντολογίας. Ο πολίτης- δημοσιογράφος μπορεί να μην κινδυνεύει να απολυθεί – όπως συμβαίνει στους δημοσιογράφους των ΜΜΕ –  αλλά θα στιγματισθεί από το κοινό του και θα βιώσει προσωπική ντροπή.

  Το φαινόμενο της λογοκλοπή δεν είναι τωρινό, αλλά η διαδικτυακή τεχνολογία το έχει κάνει πανεύκολο. Από νομική σκοπιά, είναι κλοπή και διώκεται. Όμως, το χειρότερο για ένα δημοσιογράφο είναι ότι συνιστά ρήξη της εμπιστοσύνης ανάμεσα σ’ αυτόν και τον αναγνώστη του.Το αναγνωστικό κοινό αυξάνεται ανάλογα με την αξιοπιστία του δημοσιογράφου. Αφ’ής στιγμής αυτή αμαυρωθεί με μια λογοκλοπή, η πίστη στα όσα λέει και γράφει κλονίζεται και οι αναγνώστες φεύγουν.

  Είναι, λοιπόν, βασικό ηθικό πρόσταγμα για τον πολίτη-δημοσιογράφο η αποφυγή της λογοκλοπής. Και για να το κατορθώσει αυτό υπάρχουν τρία πράγματα που πρέπει να  ακολουθεί:

  • Να γράφει πάντα αυθεντικά άρθρα. Ποτέ να μην αντιγράφει ή να παρουσιάζει ως δικά του τα λόγια άλλου.
    
  • Αν βάλει στο κείμενό του λόγια άλλου, να τα παραθέσει μέσα σε εισαγωγικά και να αναφέρει ποιος τα είπε.
    
  • Να παρέχει σωστές πληροφορίες για την πηγή της φράσης που πρόσθεσε (πότε και πού ειπώθηκε, από ποιόν προς ποιον, σε ποιο μέσο), ώστε οι αναγνώστες του να συνεχίζουν να τον εμπιστεύονται.
    

  15.  Η ακεραιότητα

  Στις πρώτες γραμμές του Κώδικα Δεοντολογίας που είχε συντάξει από τον προηγούμενο αιώνα η αμερικανική Ένωση Επαγγελματιών Δημοσιογράφων, βρίσκεται η φράση: «Η επαγγελματική ακεραιότητα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της αξιοπιστίας ενός δημοσιογράφου». Δυστυχώς, αυτός ο ακρογωνιαίος λίθος κοντεύει να ξεθεμελιωθεί τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς τα τεκμηριωμένα περιστατικά δημοσιογραφικής απάτης, λογοκλοπής και «στησίματος» αυξήθηκαν αλματωδώς.

  Ένας από τους λόγους εμφάνισης των πολιτών-δημοσιογράφων είναι και η διαπιστωμένη έλλειψη ακεραιότητας (άρα και αξιοπιστίας) των περισσότερων ΜΜΕ. Αλλά αυτό κάνει το στοίχημα επιβίωσης της «ερασιτεχνικής δημοσιογραφίας ακόμη πιο ριψοκίνδυνο. Για να τα καταφέρουν, οι πολίτες-δημοσιογράφοι πρέπει να ακολουθούν το υπόδειγμα όσων σοβαρών επαγγελματιών δημοσιογράφων εξακολουθούν να τηρούν την ηθική και την ακεραιότητα που έκαναν τη δημοσιογραφία λειτούργημα.

  Η ακεραιότητα είναι η αρετή της θεμελίωσης όλων των λέξεων και των πράξεων ενός ατόμου σε ένα απαράβατο πλαίσιο προσωπικών αρχών. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να  γνωρίζει κανείς τι είναι σωστό και λάθος, καλό και κακό, χρήσιμο και επιζήμιο, ώστε να πράττει μετά ανάλογα, ακόμη και με προσωπικό κόστος.

  Η δημοσιογραφική ακεραιότητα καταρρακώνεται όταν ο δημοσιογράφος επιτρέπει στην όποια προκατάληψη ή συμφέρον να του υπαγορεύει ποια ιστορία θα καλύψει και ποια στοιχεία της θα αποκαλύψει ή θα κρύψει, όταν «στήνει» ιστορίες και τις παρουσιάζει σαν  πραγματικές, όταν προσφέρει ψευδή στοιχεία ως αληθινά, κι όταν «μαγειρεύει» ανύπαρκτες δηλώσεις. Αν συμβεί κάποιο από αυτά και χαθεί η ακεραιότητά του, πολύ δύσκολα θα ανακτήσει ποτέ ο δημοσιογράφος την αξιοπιστία του.

  Το δίδαγμα είναι απλό: Ο πολίτης-δημοσιογράφος χρειάζεται να θυμάται πάντα ποιος είναι και τι εκπροσωπεί. Αν το ξεχάσει.. θα ξεχαστεί από όλους – και πρώτα από τους αναγνώστες του.

   

  «Για να είμαστε πειστικοί, πρέπει να είμαστε πιστευτοί.

  Για να είμαστε πιστευτοί, πρέπει να είμαστε αξιόπιστοι.

  Για να είμαστε αξιόπιστοι πρέπει να είμαστε ειλικρινείς».

  Edward R. Murrow (1908-1965)

  -  φημισμένος Αμερικανός δημοσιογράφος

   

  Κλασικό αλλά κρίσιμο: Λίβελος

  
  

  Στις θεμελιώδεις αρχές της Εθνικής Ένωσης Πολιτών-Δημοσιογράφων των ΗΠΑ που αναπτύξαμε, δεν περιλαμβάνεται (παραδόξως) ένα ζήτημα που ταλανίζει από γεννησιμιού της τη δημοσιογραφία. Πρόκειται για τη δημοσίευση συκοφαντιών (λίβελος) και την επακόλουθη δίωξη του υπεύθυνου για συκοφαντική δυσφήμηση. Είναι ένα ζήτημα πρώτιστα ηθικό, για όλους τους δημοσιογράφους, αλλά με σοβαρές συνέπειες – ειδικά για τους ανεξάρτητους πολίτες-δημοσιογράφους.
  

  Ο λίβελος ορίζεται ως δυσφήμηση ή πλήγμα για την προσωπική φήμη και το καλό όνομα ενός ατόμου μέσω δημοσιεύματος. Η δυσφήμησή του μπορεί να επέλθει όχι μόνο μέσω γραπτού κειμένου ή τίτλου του, αλλά και μέσω φωτογραφιών, σχολίων φωτογραφιών (λεζαντών) ή σκίτσων.

  Ακόμη πιο λεπτή είναι η «κόκκινη κλωστή» για δημόσια πρόσωπα: Εάν το άρθρο ενός δημοσιογράφου (είτε είναι γραπτό είτε πολυμεσικό) παρακινεί τους αναγνώστες του σε εκδήλωση μίσους κατά αυτού του προσώπου, γελοιοποίηση ή περιφρόνηση, πάλι θα μπορούσε να θεωρηθεί λίβελος.

  Αν για τους δημοσιογράφους των ΜΜΕ και τους εκδότες τους η καταδίκη για λίββελο σημαίνει οικονομική ζημία, για τον μεμονωμένο πολίτη-δημοσιογράφο είναι κυριολεκτικά καταστροφή. Τα διάφορα πρόσωπα που βρίσκονται σε θέση ισχύος το γνωρίζουν αυτό και θα παραμονεύουν το πρώτο σου τέτοιο ατόπημα για να «σε βγάλουν από το παιχνίδι» ή να σε εκβιάσουν και να σε καταστήσουν υποχείριό τους. Και στα δύο ενδεχόμενα, έχασες οριστικά τη μάχη. Πρόσεχε, λοιπόν, με γερό κοσκίνισμα, τις εκφράσεις σου και τους χαρακτηρισμούς προσώπων!

  Για να βοηθηθείς στο υπό ποιούς όρους ένα δικαστήριο αποδέχεται τον ισχυρισμό κάποιου ότι έχει υποστεί συκοφαντική δυσφήμιση, ας δούμε τα πέντε προαπαιτούμενα που παραθέτει στο Εγχειρίδιο Δημοσιογραφίας του το πρακτορείο ειδήσεων Associated Press:

  1. Πρέπει να αποδεικνύεται ότι δηλώθηκε κάτι το δυσφημιστικό. Οι ενάγοντες δεν είναι πάντοτε σε θέση να αποδείξουν ότι αυτό που γράφτηκε γι’ αυτούς έχει πράγματι  δυσφημιστικό νόημα. Για παράδειγμα, μία περίπτωση όπου ο ενάγων είχε περιγραφτεί ως «φανταχτερός μεγαλοδικηγόρος των σταρ» δεν κρίθηκε από το δικαστήριο συκοφαντική. Σε μια άλλη περίπτωση, όπου ο ενάγων περιγραφόταν ως «κυνηγός ασθενοφόρων που ενδιαφερόταν μόνο για πτώματα», ο δημοσιογράφος καταδικάστηκε. Όχι για το «κυνηγός ασθενοφόρων» αλλά για το «μόνο για πτώματα». Γιατί; Διότι το δικαστήριο έκρινε πως το πρώτο δεν ζημίωνε απαραίτητα τη φήμη του δικηγόρου, αλλά σίγουρα τη ζημίωνε το δεύτερο.

  2. Πρέπει να αποδεικνύεται ότι αυτό που γράφτηκε δηλώθηκε ως γεγονός και όχι ως γνώμη. Ο λόγος είναι ότι οι απόψεις, η σάτιρα, η παρωδία και η υπερβολή που δεν μπορούν να αποδειχθούν αληθινές ή ψευδείς, συνήθως προστατεύονται ως «μορφές έκφρασης». Για παράδειγμα, όταν κρίνεις μια θεατρική παράσταση και αποφανθείς ότι ο τάδε ηθοποιός δεν έχει ταλέντο, δεν θα καταδικαστείς. Ιδίως, δεν μπορείς να καταδικαστείς για σχόλιο ως προς ένα πρόσωπο που, με τη συμμετοχή του σε δημόσιο θέαμα, παρουσιάζει το ταλέντο του στο κοινό και με την πράξη του αυτή επιδέχεται σχολιασμού.

  3. Πρέπει να αποδεικνύεται ότι η δυσφημιστική φράση δεν ανταποκρινόταν στην αλήθεια. Εάν η υπεράσπιση αποδείξει ότι αυτό που γράφτηκε ανταποκρινόταν στην αλήθεια, ο δημοσιογράφος αθωώνεται. Επίσης αθωώνετι αν το δικαστήριο δεν μπορέσει να βγάλει οριστική απόφαση για το αν η δήλωση είναι αληθής ή ψευδής. Ο λόγος είναι ότι ο ενάγων φέρει το βάρος της απόδειξης.

  4. Πρέπει να αποδεικνύεται ότι η δυσφημιστική δήλωση αφορούσε όντως τον ενάγοντα, είτε ατομικά είτε ως φορέα/επιχείρηση που εκπροσωπεί. Μόνον ένα άτομο ή μια επιχείρηση του οποίου/οποίας η φήμη έχει ζημιωθεί είναι σε θέση να κάνει αγωγή. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το σχετικό άρθρο θα έπρεπε να αναφερόταν επώνυμα στο πρόσωπο ή την επιχείρηση. Αν η περιγραφή που γινόταν ήταν αρκετή για να αναγνωρίσουν σε αυτήν οι αναγνώστες τον ενάγοντα, τότε είχε ταυτοποιηθεί.

  5.  Πρέπει να αποδεικνύεται ότι η δυσφημιστική δήλωση δημοσιεύθηκε είτε με πραγματικά κακό σκοπό («πρόθεση για βλάβη»), είτε από απροσεξία ή αδιαφορία για την αλήθεια.

   

  Οπότε, μετά από αυτήν την χρήσιμη ενημέρωση, ιδού πέντε ερωτήσεις που πρέπει να έχεις κατά νου για να αποφύγεις την κατηγορία για συκοφαντική δυσφήμηση:

  1. Περιέχει το άρθρο σου οποιεσδήποτε δηλώσεις που θα μπορούσαν να θεωρηθούν δυσφημιστικές; Αν ναι, ψάξε να βρεις λέξεις που ακούγονται λιγότερο αρνητικές από αυτές που χρησιμοποίησες αρχικά και προχώρησε στην αντικατάσταση.
     
  2. Διατυπώθηκαν οι συγκεκριμένες λέξεις ή φράσεις ως αποδεδειγμένες εκ των πραγμάτων (πράγμα που διώκεται αν είναι αναληθείς), ή ως προσωπική γνώμη (που προστατεύεται) ή σάτιρα που κανένας λογικός αναγνώστης δεν περνάει για αλήθεια;
     
  3. Καθιστά η περιγραφή σου αναγνωρίσιμο το πρόσωπο/φορέα/επιχείρηση στο οποίο αναφέρεσαι, παρότι δεν αναφέρεις όνομα/επωνυμία; (διώκεται, αν είναι συκοφαντία). Και  κάτι επίσης σημαντικό: Μήπως η περιγραφή σου κάνει τους αναγνώστες να αναγνωρίσουν λάθος πρόσωπο/φορέα/επιχείρηση; (κι αυτό διώκεται).
     
  4. Μπορείς να αποδείξεις ότι οι αμφισβητήσιμες ή οριακά δυσφημιστικές δηλώσεις του άρθρου σου ανταποκρίνονται στην αλήθεια; (αθωώνεσαι)
     
  5. Αν παρ’ ελπίδα, το άρθρο σου κατέληξε να περιέχει όντως εσφαλμένες πληροφορίες, είχες ενεργήσει σύμφωνα με την καθιερωμένη δημοσιογραφική πρακτική για να φτάσεις σε ακριβές δημοσίευμα; (τουλάχιστον δεν θα καταδικαστείς για δόλο, οπότε μπορείτε «να τα βρείτε» με τη δημοσίευση επανόρθωσης).
     

   

   

  Συνοψίζοντας:

  Ο κώδικας δεοντολογίας του πολίτη-δημοσιογράφου δεν είναι κάτι που μπορεί να βγεί «έτοιμο από την κατάψυξη» των ΜΜΕ. Άλλωστε, είναι ακριβώς το διαπιστωμένο έλλειμα ηθικής των περισσότερων εφημερίδων και περιοδικών που συνέτεινε στη διεθνή πτώση αναγνωσιμότητας του Τύπου.

  Ο πολίτης-δημοσιογράφος καλείται να εντάξει την ηθική ως αδιασάλευτη αξία της δημοσιογραφίας του, βασιζόμενος σε συγκεκριμένες και σαφείς αρχές. Οι λέξεις-κλειδιά του δικού του κώδικα δεοντολογίας είναι: Ελευθερία, αλήθεια, φωνή του λαού, υπόλογος στον αναγνώστη, ακρίβεια των στοιχείων, ολότητα της ιστορίας, τεκμήριο αθωότητας, τήρηση πλαισίου, σεβασμός, περιορισμός ζημιάς, αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, άμεση διόρθωση λαθών, θάρρος, αποφυγή λογοκλοπής, ακεραιότητα, αποφυγή λίβελου.

  Η τήρηση αυτού του κώδικα δεν είναι μόνο προαπαιτούμενο για την άσκηση της δημοσιογραφίας, αλλά και «υπαρξιακό στοίχημα» για τον πολίτη-δημοσιογράφο: Όντας μόνος και χωρίς οικονομική υποστήριξη, θα βρίσκεται διαρκώς στο νομικό στόχαστρο όλων όσων θίγονται από την αρθρογραφία του.

   

  Βιβλιογραφία:

   

  • The elements of journalism
    

  https://www.americanpressinstitute.org/journalism-essentials/what-is-journalism/elements-journalism/

  • Digital Media Ethics
    

  https://ethics.journalism.wisc.edu/resources/digital-media-ethics/

  • To tell the Truth - The ethical journalism initiative
    

  http://ethicaljournalisminitiative.org/pdfs/EJI_book_en.pdf

  • We the Media - Dan Gillmor
    

  http://www.authorama.com/we-the-media-1.html

  • WikiLeaks, journalism ethics and the digital age: what did we learn?
    

  https://theconversation.com/wikileaks-journalism-ethics-and-the-digital-age-what-did-we-learn-28262

  • Advocates, adversaries, and adjuncts: the ethics of international science journalism
    

  http://www.int-res.com/articles/esep2009/9/e009p017.pdf

  • Here's How to Use Attribution to Avoid Plagiarism in Your News Stories
    

  https://www.thoughtco.com/use-attribution-to-avoid-plagiarism-3964246

   

  • Συκοφαντική δυσφήμηση
    

  https://greeklaw.github.io/gr/συκοφαντική-δυσφήμηση.html

  
  

  • Flat Earth News: An Award-winning Reporter Exposes Falsehood, Distortion and Propaganda in the Global Media – Nick Davies – Vintage, 2009 (βιβλίο)
    

   

  • Ethics for Digital Journalists - Emerging Best Practices - Taylor & Francis (editors), Routledge, 2015 (βιβλίο)
    

   

  • Journalism Ethics and Regulation - Chris Frost – Routledge, 2016 (βιβλίο)
    

   

   

  
  

  Κουίζ: 1

• Ε7 - Μάθημα 3ο

  Στο τρίτο μάθημα θα εξετάσουμε το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων των άρθρων, τη σχετική νομοθεσία και τα «εναλλακτικά» μοντέλα αδειοδότησης χρήσης των πνευματικών έργων.

  
  

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  • Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων
    
  • Το «δημοσιογραφικό copyright»
    
  • -   Η κριτική βιβλίων, πολυμέσων και τεχνολογιών
    
  • -   Έχουν copyright τα μιμίδια;
    

    

   

  Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων

   
  

  Βγαλμένο από την καθημερινότητα της δημοσιογραφίας, είναι το εξής σενάριο:

  Έχεις μια λαμπρή ιδέα για νέο άρθρο και – γεμάτος χαρά – την «ξεφουρνίζεις» στον φίλο που συνάντησες στην καφετέρια. Αφού χωρίζετε, ο φίλος σου πειραματίζεται με την ιδέα σου και την μετατρέπει σε άρθρο, που το ανεβάζει σε κάποιο διαδικτυακό δίσκο (όπως το Google Drive). Έπειτα, συναντιέται με έναν έμπειρο δημοσιογράφο, για ζητήσει τη γνώμη του, και του αφήνει μία εκτύπωση. Εκείνος, σίγουρος ότι σου κάνει χάρη, στέλνει το άρθρο σε μια μεγάλη εφημερίδα, που το δημοσιεύει.

  Το ερώτημα είναι: Ποιος κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα;

  Η απάντηση: Όχι εσύ, που είχες την ιδέα, αλλά ο φίλος σου που της έδωσε υλική υπόσταση. Αν η εφημερίδα δημοσίευσε το άρθρο χωρίς να τον μνημονεύσει ως συγγραφέα του, μόνον εκείνος έχει το δικαίωμα να τη μηνύσει!

  Ο Νόμος περί Πνευματικών Δικαιωμάτων – διεθνώς – προστατεύει κάθε δημιουργική και πνευματική ιδιοκτησία, αλλά όχι τις ιδέες: μόνο την υλική έκφραση αυτών των ιδεών.

  Κατά τα άλλα, τα πνευματικά δικαιώματα είναι αυτόματα. Δεν χρειάζεται να καταχωρίσεις την ύπαρξη του άρθρου σου σε κάποια λίστα για να έχεις το copyright. H σημασία του συμβόλου του (©) είναι διεθνώς αποδεκτή ως κατοχύρωση ότι ο δημιουργός του συγκεκριμένου πνευματικού έργου είναι το μόνο πρόσωπο που δικαιούται τη δημοσίευσή του, προς όποια χρήση. Αυτός είναι ο μόνος που έχει τα εξής αποκλειστικά δικαιώματα:

  • να αναπαράγει του έργο (π.χ. να του δώσει ψηφιακή μορφή)
    
  • να δημοσιεύει το έργο (π.χ. έντυπα ή ψηφιακά)
    
  • να κοινοποιεί το έργο στο κοινό (π.χ. διαδικτυακά, ή να το διαθέτει ως e-book ή app)
    

  Και, βέβαια, πνευματικά δικαιώματα δεν προκύπτουν μόνο από την ολότητα ενός άρθρου αλλά και από τα συστατικά του, εφόσον είναι πρωτογενή δημιουργήματα του «συγγραφέα»: φράσεις, εικόνες, βίντεο… Εάν κάποιος τρίτος χρησιμοποιήσει σε δικό του έργο κάποια από αυτά τα συστατικά, είναι νομικά υπόλογος.

  Στην εποχή των έντυπων ΜΜΕ, ο νόμος προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων είχε απλή εφαρμογή και οι συγγραφείς ή οι δημοσιογράφοι διασφάλιζαν σχετικά εύκολα τα έσοδα από τους κόπους τους. Η έλευση όμως των ψηφιακών και διαδικτυακών μέσων οδήγησε σε ριζικές αλλαγές της σχετικής νομοθεσίας, προκειμένου να μη στομωθεί η δημιουργικότητα και η καινοτομία. Και, δίπλα στις όποιες νέες νομοθετικές ρυθμίσεις, εμφανίστηκαν ακόμη πιο ευέλικτες επιλογές, όπως η αδειοδότηση χρήσης των πνευματικών έργων υπό προϋποθέσεις (Creative Commons) και της αδειοδότησης ανοιχτού κώδικα (Open Source Licensing). Ο λόγος της εμφάνισής του ήταν ότι, ανάμεσα στην πλήρη επιφύλαξη των πνευματικών δικαιωμάτων («all rights reserved») και την πλήρη κατάλυσή τους («no rights reserved»), έπρεπε να δοθεί και η δυνατότητα «μερικής επιφύλαξης των δικαιωμάτων» («some rights reserved»), ή και «δωρεάν διάθεσης υπό όρους». 

   

  Για να γίνουν περισσότερο αντιληπτές οι διαφοροποιήσεις των ορισμών πνευματικής ιδιοκτησίας, δες τα ακόλουθα:

  • Πνευματική ιδιοκτησία (Intellectual Property: Ευρύς όρος που αναφέρεται στην άυλη ιδιοκτησία που δημιουργείται από το ανθρώπινο νου.
    
  • Πνευματικό δικαίωμα (Copyright): Το αποκλειστικό δικαίωμα, το οποίο χορηγείται νόμιμα για ορισμένο χρονικό διάστημα, για τον έλεγχο της έκδοσης και αντιγραφής μιας συγκεκριμένης δημοσίευσης έργου. Δεν προστατεύει τις ιδέες, αλλά την υλική έκφραση αυτών των ιδεών.
    
  • Αδειοδότηση χρήσης κοινού συμφέροντος (Creative commons licensing): Μορφή αδειοδότησης που καλύπτει το φάσμα των δυνατοτήτων μεταξύ της πλήρους κατοχύρωσης πνευματικών δικαιωμάτων και της διάθεσης πνευματικού έργου χωρίς επιφύλαξη κανενός δικαιώματος.
    
  • Αδειοδότηση ανοιχτού κώδικα (Open Source Licensing): Μια άδεια πνευματικής ιδιοκτησίας για την τροποποίηση κώδικα λογισμικού του υπολογιστή, η οποία γενικά συνεπάγεται την απαίτηση να τίθενται στη διάθεση των άλλων οι τροποποιήσεις που γίνονται.
    
  • Μέτρο τεχνολογικού ελέγχου χρήσης (TPM - Technological prevention measure): Ένα τεχνολογικό φίλτρο (υπό μορφή συσκευής, τεχνολογικής διδικασίας ή προγράμματος λογισμικού) που επιτρέπει ή όχι την πρόσβαση και χρήση έργου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (π.χ. το λογισμικό εφαρμογής κινητού τηλεφώνου που δεν δίνει πρόσβαση σε κάποιες δυνατότητες αν δεν πληρώσεις για «αναβάθμιση στην πλήρη έκδοση»).
    

   
  

  Το «δημοσιογραφικό copyright»

   
  

  Υπάρχουν κάποια «ψιλά γράμματα» που πρέπει να προσέξεις ως προς τα δημοσιογραφικά πνευματικά σου δικαιώματα:

  • Αν κάποιος γράψει τις ιδέες που εμπεριέχει το άρθρο σου με διαφορετικό τρόπο > αυτό είναι νόμιμο.
    
  • Αν αντιγράψει οποιαδήποτε από τις προτάσεις σου λέξη προς λέξη ( ή σχεδόν) > παραβιάζει τα  πνευματικά σου δικαιώματα και μπορείς να κινηθείς νομικά εναντίον του. για αυτό.
    
  • Αν χρησιμοποιήσει, χωρίς την άδειά σου, φωτογραφία, ήχο ή βίντεο που παρήγαγες και δημοσίευσες > είναι παράνομο.
    
  • Αν τα έχει επεξεργαστεί σε βαθμό που «τα κάνει αγνώριστα» ως προς τα αυθεντικά > είναι νόμιμο. Ωστόσο, υπάρχει το ενδεχόμενο να υποστεί δίωξη για παραβίαση ηθικών δικαιωμάτων, αν η μετατροπή που έκανε κριθεί «επιζήμια για τη φήμη του δημιουργού» του αρχικού έργου.
    
  • Αν κάποιος χρησιμοποιήσει μικρά αποσπάσματα άρθρου σου (μέχρι 100 λέξεων), αναφέροντας σαφώς από πού τα  πήρε > είναι νόμιμο. Για παράδειγμα, επιτρέπεται να γράψει κάποιος άλλος για πράγματα που παρέθεσες σε ένα άρθρο σου, αναφέροντας την πηγή - και χωρίς να αντιγράψει ολόκληρο το άρθρο, βέβαια. Οι περιπτώσεις αυτές  θεωρούνται «δίκαιη χρήση» (Fair dealing).
    

  Πρακτικά, η δίκαιη χρήση εφαρμόζεται στις εξής κατηγορίες χρήσης:

  - Ειδησεογραφικά άρθρα

  - Άρθρα ανάλυσης, επιστήμης, τεχνολογίας

  - Άρθρα νομικής συμβουλής ή κάλυψης δίκης

  - Άρθρα κριτικής

  - Άρθρα σάτιρας ή παρωδίας

  Εννοείται ότι, σε όλες τις περιπτώσεις δημοσιογραφικού copyright, θα πρέπει να φανταστείς και τον εαυτό σου στη θέση του «κάποιου άλλου».

   

  Σημαντικό:

  Η διάρκεια ισχύος των πνευματικών δικαιωμάτων ενός δημιουργού για το όποιο έργο του είναι δια βίου + 70 έτη από την ημέρα αποβίωσής του.

  Για ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (πατέντα) η διάρκεια των δικαιωμάτων είναι 20 έτη, για ένα εμπορικό σήμα (trade mark) 10 έτη και για ένα σχεδιασμό (design) 5 έτη.

  Τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας μπορούν να μεταφερθούν σε άλλον ιδιοκτήτη, μέσω πώλησης ή εκχώρησης (για παράδειγμα σε έναν εκδότη, με αντάλλαγμα χρηματική αμοιβή), μέσω χορήγησης άδειας για συγκεκριμένη χρονική περίδο και, τέλος, μέσω κληρονομιάς.

   

  Η κριτική βιβλίων, πολυμέσων και τεχνολογιών

  Ο νόμος προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων επιφυλάσσει ειδική μεταχείριση για τα άρθρα κριτικής παρουσίας πνευματικών έργων, όπως είναι τα βιβλία, οι ταινίες, τα τραγούδια, αλλά και οι τεχνολογίες.
  

  Ο σχετικός νόμος επιτρέπει σε έναν δημοσιογράφο που ασκεί κριτική να παραθέσει σύντομα αποσπάσματα του υπό εξέταση έργου, εφόσον αναφέρει σαφώς τον τίτλο του έργου και το όνομα του δημιουργού του. Αλλά, αυτή η «απαλλαγή» δεν καλύπτει τις περιπτώσεις που ο δημιουργός δεν ήθελε τη δημοσίευση και δεν γνώριζε ότι επίκειται να συμβεί – άρα, και δεν είναι γνωστό αν θα έδινε την σχετική άδεια.

  Τυπικά, λοιπόν, δεν είναι νόμιμο να δημοσιεύσεις έγγραφα (έντυπα ή ψηφιακά) που διέρρευσαν χωρίς την άδεια του ιδιοκτήτη. Υπάρχει μόνο ένα «παραθυράκι» στο νόμο, που ανοίγει όταν τα όσα αναφέρονται στα έγγραφα είναι «δημοσίου συμφέροντος» και η δημοσίευσή τους ανάγεται στην υποχρέωση της δημοσιογραφίας να ενημερώνει το ευρύ κοινό για όσα το αφορούν ή ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στη ζωή του. Τέτοιες περιπτώσεις ήταν, για παράδειγμα, οι διαρροές εγγράφων και αρχείων μυστικών υπηρεσιών, πολιτικών και επιχειρήσεων υπεράκτιων συμφερόντων (off-shore) από τα WikiLeaks. Μεγάλες εφημερίδες, όπως η The Guardian, δημοσίευσαν αυτά τα έγγραφα χωρίς νομικές συνέπειες για τις ίδιες. Οι δράστες όμως της διαρροής (π.χ. Chelsea Manning, Edward Snowden) αλλά και ο δημιοσιογράφος «συνεργός τους» (Julian Assange) καταδικάστηκαν ή κυνηγήθηκαν ως «προδότες». Είναι λοιπόν ένα παραθυράκι που ανοιγοκλείνει πολύ επικίνδυνα.

  Κατά τα λοιπά, τα περισσότερα έγγραφα δίνονται στους δημοσιογράφους από τους νόμιμους κατόχους τους, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια ως πηγή πληροφοριών. Αν όμως το περιεχόμενό τους σου φανεί «ευαίσθητο», πριν τη δημοσιοποίησή του ζήτησε τη συμβουλή δικηγόρου.

  Το ίδιο προσεκτικός πρέπει να είσαι με τη χρήση «στοιχείων επένδυσης των πολυμεσικών άρθρων σου: Αν χρησιμοποιήσεις μια μουσική ή ένα τραγούδι, πρόσεξε αν πρέπει να πληρώσεις πνευματικά δικαιώματα. Ακόμη κι αν πρόκειται να γράψεις άρθρο κριτικής για το συγκεκριμένο μουσικό κομμάτι, καλό είναι να πάρεις την άδεια της αρμόδιας δισκογραφικής εταιρείας.

  Όσον αφορά στα δικά σου πνευματικά έργα – τα πάσης φύσεως άρθρα, φωτογραφίες ή βίντεο –ο νόμος προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων σε καλύπτει αυτόματα, αλλά μόνον αν η δημοσίευση έγινε από εσένα. Αν το άρθρο σου έγινε δεκτό από κάποιο ΜΜΕ και δημοσιεύθηκε από εκείνο, η συνήθης πρακτική είναι να κατέχει εκείνο τα πνευματικά δικαιώματα του άρθρου «με τη μορφή που εκεί δημοσιεύθηκε», αλλά εσύ συνεχίζεις να κατέχεις το δικαίωμα δημοσίευσης του εν λόγω άρθρου αλλού, με διαφορετική διάταξη (layout). Αυτό είναι που ισχύει συνήθως, όμως εσύ θα πρέπει να διασφαλίζεις ότι δεν υπογράφεις ψιλά γράμματα που λένε ότι «τα πνευματικά δικαιώματα κειμένων και εικόνων που δημοσιεύονται από εμάς, μας ανήκουν».

   

  Έχουν copyright τα μιμίδια;

  
  

  Μιμίδιο (meme - μιμ) = ένα στοιχείο μιας κουλτούρας ή ενός συστήματος συμπεριφοράς που μεταδίδεται από ένα άτομο σε άλλο με μη γενετικές μεθόδους, ιδιαίτερα μέσω απομίμησης. [Πηγή: Oxford Dictionary]

  Στην πράξη, μιλάμε για τα φωτογραφημένα ή βιντεοσκοπημένα στιγμιότυπα της καθημερινότητας, που αναμεταδίδονται από τους χρήστες της κοινωνικής δικτύωσης, πολλές φορές με την ένθεση λακωνικών σχολίων. Το ερώτημα που τίθεται είναι αν υπάρχουν πνευματικά δικαιώματα, ποιος τα έχει και τι οικονομικές συνέπειες έχει η χρήση τους για το κοινωνικό σύνολο.

  Η απάντηση είναι… «δεν γνωρίζουμε ακόμη». Συγκεκριμένα, τις ημέρες που γράφεται αυτό το υλικό δεν έχει ψηφισθεί ακόμη η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία για την Προστασία των Δικιωμάτων και δεν έχουν γίνει, βέβαια, οι όποιες νέες προσαρμογές στη σχετική νομοθεσία των κρατών-μελών.

  Κάποιοι εικάζουν ότι βαδίζουμε προς την υπαγωγή των μιμιδίων σε όσα ισχύουν για τα… φωτοαντίγραφα. Καλού-κακού, δώσε εφεξής προσοχή στο τίνος το στιγμιότυπο υιοθετείς, σχολιάζεις, «ανεβάζεις» και «απομιμείσαι» διαδικτυακά. Πώς; Δες τις σχετικές οδηγίες που μας δίνει το BBC:

  Κατευθυντήριες Οδηγίες για τα Κοινωνικά Δίκτυα (από το BBC Editorial Guidelines)

  1. Η πρόθεση του παραγωγού περιεχομένου

  Εξέτασε την αρχική πρόθεση στη δημοσίευση. Η δημοσίευση μιας φωτογραφίας σε έναν προσωπικό ιστότοπο ή σε μια ιστοσελίδα κοινωνικής δικτύωσης δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο κάτοχος αυτής της εικόνας ήθελε (ή ότι κατανοούσε πως θα μπορούσε) να είναι διαθέσιμη για όλους τους σκοπούς και τις περιστάσεις. Για πολλούς ανθρώπους, τα κοινωνικά δίκτυα είναι απλώς ένα μέσο προβολής προσωπικών στιγμών και απόψεων σε μια σχετικά μικρή ομάδα φίλων ή συγγενών. Οπότε, τα συμφραζόμενα και το πλαίσιο στο οποίο εμφανίζουν τις φωτογραφίες τους δίνουν συχνά το στίγμα της αρχικής τους πρόθεσης.

  2. Η συγκατάθεση των προσώπων

  Σε ποιον ιστότοπο εμφανίζεται μια εικόνα: Περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα άτομα που δεν είναι ιδιοκτήτες ή χρήστες του ιστότοπου; Δημοσιεύεται από άγνωστο χρήστη σε ιστότοπους διαμοίρασης βίντεο, όπως το YouTube; Σε καθένα από αυτά τα σενάρια, θα πρέπει να εκτιμήσεις αν τα άτομα στην εικόνα θα συναινούσαν - είτε ρητά είτε σιωπηρά – με τη δημοσίευσή της και τη δημόσια προβολή στο Διαδίκτυο.

  3. Επιπτώσεις της επαναχρησιμοποίησης

  Μια εικόνα που είναι διαθέσιμη σε έναν ιστότοπο χωρίς περιορισμούς, μπορεί να θεωρηθεί ότι ανήκει στον δημόσιο τομέα. Αλλά αυτό δεν είναι πάντοτε σωστό.

  Ως δημοσιογράφος, έχεις την ηθική ευθύνη να εκτιμήσεις τις επιπτώσεις της δημοσίευσης. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι ακατάλληλο να χρησιμοποιήσεις μια φωτογραφία ενός ιδιαίτερα ευτυχισμένου γεγονότος των εμπλεκομένων - όπως ο γάμος τους - όταν γράφεις για κάτι τραγικό που τους συνέβη.

  4. Μήπως η αναδημοσίευση παραπλανά;

  Φρόντισε οι εικόνες που παίρνεις από τα κοινωνικά δίκτυα ή τους προσωπικούς ιστότοπους να μην αποκτούν άλλο νόημα, πιθανώς λανθασμένο, όταν τις δημοσιεύεις στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης είδησης.

  5. Μήπως η αναδημοσίευση επιβραβεύει το κακό;

  Όταν οι φωτογραφίες ή το βίντεο που βρίσκεις σε προσωπικούς ιστότοπους ή κοινωνικά δίκτυα απεικονίζουν μία παράνομη, ανήθική ή αντικοινωνική συμπεριφορά, σκέψου μήπως η εκ μέρους σου δημοσίευση σε ένα πολύ ευρύτερο κοινό «επιβραβεύει» τους δράστες με την απόκτηση φήμης. Η χρήση του όποιου περιεχομένου πρέπει να γίνεται μόνο για το δημόσιο συμφέρον.

  6. Νομικά ζητήματα

  Η επαναχρησιμοποίηση υλικού στο Διαδίκτυο μπορεί να εγείρει νομικά ζητήματα ιδιωτικότητας και πνευματικών δικαιωμάτων. Ένας ισχυρός λόγος δημόσιου συμφέροντος μπορεί να δικαιολογήσει την επαναχρησιμοποίηση μίας φωτογραφίας χωρίς άδεια. Ωστόσο, μην υποθέτεις αυτόματα ότι οι φωτογραφίες ή τα βίντεο εντάσσονται πάντα στη «δίκαιη χρήση». 

   

  Συνοψίζοντας:
  

  Οι πολίτες-δημοσιογράφοι υπόκεινται στους ίδιους νόμους όπως και όλοι οι άλλοι πολίτες. Όποιος δημοσιεύει οτιδήποτε, με οποιοδήποτε μέσο, πρέπει να έχει επίγνωση της πιθανότητας να παραβιάσει υπαρκτά πνευματικά δικαιώματα. Το νομικό πλαίσιο προστασίας τέτοιων δικαιωμάτων υπάρχει, αλλά και τροποποιείται ταχύτατα λόγω της ταχείας εξέλιξης των τεχνολογιών πληροφόρησης. Για να λειτουργούν με ασφάλεια, οι πολίτες-δημοσιογράφοι οφείλουν να διατηρούν ενήμερη και λειτουργική γνώση των εννοιών, των νομικών πλαισίων και των αδειοδοτικών δυνατοτήτων που διαμορφώνονται.

  Ιδιαίτερες μορφές αδειοδότησης, που καλύπτουν όλο το φάσμα δυνατοτήτων μεταξύ της πλήρους επιφύλαξης πνευματικών δικαιωμάτων και της πλήρους εκχώρησής τους, είναι οι άδειες Creative Commons και ΕΛ/ΛΑΚ.

   

   

  Υπενθύμιση: 

  Μετά το μάθημα αυτό θα πρέπει να υποβληθεί ολοκληρωμένη η δραστηριότητα Ε1-Μ3-Δ3 (Γράψε το δικό σου λήμμα «Πολίτης-δημοσιογράφος» στο Wiki).

  
  

  
  

  Βιβλιογραφία:

   

  • Τhe EU's Copyright Proposal is Extremely Bad News for Everyone, Even (Especially!) Wikipedia
    

  https://www.eff.org/deeplinks/2018/06/eus-copyright-proposal-extremely-bad-news-everyone-even-especially-wikipedia

  • Do memes infringe copyright?
    

  https://www.technollama.co.uk/do-memes-infringe-copyright

  • BBC Editorial Guidelines
    

  http://www.bbc.co.uk/editorialguidelines/guidelines

  
  

  Κουίζ: 1

• Ενότητα 8

  Σκοπός: Να αντιληφθούν οι εκπαιδευόμενοι το βάθος και εύρος κριτικής των άρθρων από τους αναγνώστες τους, να αναλογιστούν όσα έμαθαν στα πλαίσια του προγράμματος κατάρτισης και να προβάλουν την κριτική τους θεώρηση στο μέλλον.

  Στόχοι:   Οι εκπαιδευόμενοι

  • να αντιληφθούν τις αξιολογικές τους ικανότητες
    
  • να αναπτύξουν κριτική σκέψη και λόγο
    
  • να αναπτύξουν διαλογικές δεξιότητες
    

   

  Στην έβδομη ενότητα θα διερευνήσουμε τα εξής:

  Μάθημα 1ο :    Ανασκόπηση και κριτική της ύλης

  Μάθημα 2ο :    Αξιολόγηση συμμετοχής και βαθμολόγηση

  Μάθημα 3ο :    Συζήτηση για το μέλλον του πολίτη-δημοσιογράφου

  
  

• Ε8 - Μάθημα 1ο

  Στο πρώτο μάθημα της όγδοης και τελευταίας ενότητας θα κάνουμε ανασκόπηση και κριτική της ύλης του προγράμματος κατάρτισης «Γίνε Πολίτης Δημοσιογράφος με το Κινητό σου».

  
  

  Περιεχόμενα 1ου μαθήματος

  • Ανασκόπηση της ύλης
    
  • -   Κριτική της ύλης
    

   

  Ανασκόπηση της ύλης

  
  

   

  	Ενότητα 1	βαθμός
  Μάθημα 1	Η δημοσιογραφία είναι από γεννησιμιού της μια δημοκρατική λειτουργία: Ενημερώνει τους πολλούς για τις εξελίξεις και τους προφυλάσσει από την κατάχρηση εξουσίας των λίγων. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να γίνεις δημοσιογράφος και πολλά είδη δημοσιογράφου να γίνεις. Είναι μια καριέρα με πολλές προκλήσεις και ανταμοιβές. Ο δημοσιογράφος πρέπει: · Να ενδιαφέρεται για τον κόσμο γύρω του. · Να αγαπά τη γλώσσα του. · Να έχει ξύπνιο και νοικοκυρεμένο μυαλό. · Να είναι σε θέση να πλησιάσει αλλά και να αμφισβητήσει τους ανθρώπους. · Να είναι ευγενικός αλλά επίμονος. · Να είναι φιλικός και αξιόπιστος.	Ε1Μ1 =
  Μάθημα 2	Ο δημοσιογραφικός λόγος είναι «εσωτερικός» και «εξωτερικός»: Ο «εσωτερικός» αναφέρεται στην κατηγοριοποίηση της αρθρογραφίας των εφημερίδων και περιοδικών και την αντιστοίχισή τους με τους ρόλους των δημοσιογράφων. Ο «εξωτερικός» είναι ο λόγος που εισπράττει ο αναγνώστης. Στο πέρασμα του χρόνου, αναπτύχθηκαν διάφορα «ρεύματα» δημοσιογραφικής έκφρασης, από τον εντυπωσιασμό, τον αντικειμενισμό και τον ερμηνευτισμό, μέχρι την λογοτεχνική δημοσιογραφία, την υπερασπιστική δημοσιογραφία και την κυβερνοδημοσιογραφία. Ανάμεσά τους, παρουσιάστηκαν πολλά άλλα υπο-είδη και πρακτικές, που δεν βαθμολογούνται πάντοτε θετικά από τον αναγνώστη.	Ε1Μ2 =
  Μάθημα 3	Η δημοσιογραφία των πολιτών ξεκίνησε αρχικά ως ακτιβισμός εναντίωσης στην «παραπληροφόρηση των μεγάλων ΜΜΕ». Οι πολίτες-δημοσιογράφοι προέρχονται από το ίδιο το κοινό, τους αναγνώστες δηλαδή, τους ακροατές και τους τηλεθεατές των ΜΜΕ. Η τεχνολογία του Διαδικτύου επιτρέπει στους πολίτες να δημοσιεύουν δοκίμια, φωτογραφίες, ειδησεογραφικά μηνύματα και παραπομπές σε ιστολόγια και ιστότοπους. Τα ιστολόγια (blogs) είναι προσωπικά ημερολόγια ή περιοδικά και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για πρόκληση δημόσιας συζήτησης. Γράφοντας σε αυτά, οι πολίτες-δημοσιογράφοι δεν περιορίζονται από συμβατικές δημοσιογραφικές διαδικασίες ή μεθοδολογίες και, συνήθως, λειτουργούν χωρίς εποπτεία. Πολλά ιστολόγια δημιουργούνται για την κάλυψη τοπικών ειδήσεων, που συχνά παραμελούνται από τα μεγάλα ΜΜΕ. Τα Wiki είναι πλατφόρμες συνεργατικής αρθρογραφίας που παρέχουν πληροφορίες στο ευρύτερο κοινό. Τα Wiki και τα ιστολόγια δεν έχουν σταθερή κατηγοριοποίηση, καθώς αναπτύσσονται καθημερινά για να ικανοποιήσουν διαφορετικές ανάγκες πληροφόρησης των ατόμων και της κοινωνίας.	Ε1Μ3 =
  	Ενότητα 2
  Μάθημα 1	Πρέπει να αξιολογείς την αξιοπιστία όλων των πηγών πληροφοριών σου. Αυτή η αξιολόγηση θα καθορίσει: · το ποιες πληροφορίες θα χρησιμοποιήσεις · το πώς θα τις παρουσιάζεις στο κοινό σου Να μη δίνεις τη συγκατάθεσή σου για «off the record», παρά μόνο αν εκτιμάς ότι θα σου δωθούν πληροφορίες πολύτιμες και δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Προστάτευσε τις πηγές σου με τήρηση της εμπιστευτικότητας, αλλά μη δίνεις υποσχέσεις αν δεν μπορείς να τις τηρήσεις. Ο λόγος, στη δημοσιογραφία, πρέπει όντως να «είναι συμβόλαιο». Προστάτευε όσους σου το ζητούν, τα αδύναμα μέλη της κοινωνίας, τα θύματα κακοποίησης και τα παιδιά με προστασία της ταυτότητάς τους.	Ε2Μ1 =
  Μάθημα 2	Το Διαδίκτυο προσφέρει πολλούς τρόπους στο πολίτη-δημοσιογράφο για να προβάλλει στο κοινό το έργο του. Ο κλασικός προσωπικός ιστότοπος (personal site) είναι η λιγότερο ευέλικτη και αποδοτική επιλογή, διότι δεν παρέχει αυτόματη χρονική παράθεση των άρθρων. Η δημιουργία δημοσιογραφικής σελίδας στα Κοινωνικά Δίκτυα είναι πολύτιμη για την απόκτηση «πρώτων αναγνωστών» από τους φίλους, αλλά δεν καλύπτει χαρακτηριστικά όπως η θεματική αναζήτηση. Το ιστολόγιο (blog) είναι απαραίτητο εργαλείο για τον δημοσιογράφο, καθώς παρέχει όλο το αναγκαίο επικοινωνιακό περιβάλλον με τους αναγνώστες. To Twitter δεν έχει σχέση με τη γενική αρθρογραφία, αλλά είναι εξαιρετικό εργαλείο ειδησεογραφίας και αναμετάδοσης, ακόμη και με ζωντανά βίντεο. Το vlogging, με βιντεοεκπομπές στο YouTube ή και από κινητό τηλέφωνο, είναι η πιο πλήρης και πολλά υποσχόμενη πλατφόρμα για τη δημοσιογραφία του πολίτη. Επίσης, οι μαγνητοφωνημένες εκπομπές μέσω podcast είναι ο ιδανικός τρόπος για να προσεγγίσεις το κοινό που κινείται.	Ε2Μ2 =
  Μάθημα 3	Οποιοσδήποτε καλός ερασιτέχνης της φωτογραφίας και του βίντεο μπορεί να καλύψει οποιοδήποτε συμβάν με το κινητό του τηλέφωνο. Ωστόσο, ο πολίτης-δημοσιογράφος δεν έχει πάντα τις συνθήκες που χρειάζεται για μια καλή οπτική και ηχητική λήψη, ούτε διαθέτει απαραίτητα το καλύτερο smartphone της αγοράς. Γι’ αυτό, μπορεί να καταφύγει στη βοήθεια ενός επιπλέον υλικού εξοπλισμού (σχετικά φθηνού), όπως και λογισμικού εξοπλισμού (που είναι σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις δωρεάν). Ο υλικός εξοπλισμός περιλαμβάνει μια εξωτερική μπαταρία, μια κάρτα αποθήκευσης αρχείων, ένα μαγνητικό τηλεφακό, ένα πλαίσιο χειρισμού με τρίποδο, δημοσιογραφικό μικρόφωνο και φλας LED, και – εφόσον χρειάζεται να γράφει κανείς «όπου βρίσκεται» – ένα πτυσσόμενο εξωτερικό πληκτρολόγιο. Ο λογισμικός εξοπλισμός περιλαμβάνει εφαρμογές διαχείρισης, εφαρμογές φωτογράφισης και βιντεολήψης, καθώς και εφαρμογές ηχογράφησης ή μετάδοσης podcast.	Ε2Μ3 =
  	Ενότητα 3
  Μάθημα 1	Το ρεπορτάζ είναι η επιτόπια συλλογή των στοιχείων, δηλαδή είναι κανονικά «η πρώτη ύλη» ενός άρθρου. Όταν όμως ένα θέμα είναι αποκλειστικά ειδησεογραφικό, τότε το ρεπορτάζ μπορεί να είναι «η όλη ιστορία». Για τον πολίτη-δημοσιογράφο, αυτό είναι ίσως το συχνότερο είδος ιστορίας, οπότε η καλή προπόνηση στο ρεπορτάζ είναι κεφαλαιώδους σημασίας. Κι επειδή η δημοσιογραφία του είναι διαδικτυακή (άρα, κυρίαρχα πολυμεσική), είναι σκόπιμο να σκέφτεται εξαρχής το ρεπορτάζ σαν μία σύνθεση του γραπτού και προφορικού λόγου με καταγραφές ήχου, εικόνας, βίντεο. Για μια τέτοια προπόνηση, αξιοποιούμε μία εφαρμογή φωτογράφισης και βιντεολήψης με «σκηνοθετική ματιά»: Το StoryMaker εμπεριέχει έτοιμα σενάρια διαφόρων τύπων ρεπορτάζ και καθοδηγεί τον χρήστη του βήμα-βήμα στο πώς θα συλλέξει όλο το υλικό που χρειάζεται για να γεμίσει τα «συρτάρια» του άρθρου του.	Ε3Μ1 =
  Μάθημα 2	Στην εποχή μας, όλοι γνωρίζουμε να βγάζουμε φωτογραφίες με το κινητό μας. Ωστόσο, η κίνηση,η δράση και η πίεση του χρόνου στο φωτορεπορτάζ είναι παράγοντες που οδηγούν σε απογοητευτικά αποτελέσματα. Για να ανταπεξέλθουμε, χρειάζεται να μελετήσουμε προσεκτικά το πώς γίνεται το καδράρισμα, ποιόν φακό χρησιμοποιούμε κατά περίπτωση, με ποια γωνία λήψης προσεγγίζουμε το θέμα, τι κάνουμε ανάλογα με το πόσο απέχουμε από το αντικέιμενο της φωτογράφισης, πώς αλλάζει τη λήψη η ρύθμιση του βάθους πεσίου και αντιμετωπίζουμε ή ελέγχουμε τον φωτισμό της σκηνής. Εκτός από αυτά, υπάρχουν και συμβουλές γενικών ρυθμίσεων ή συμπεριφοράς που είναι καλό να ακολουθούμε πιστά.	Ε3Μ2 =
  Μάθημα 3	Το βιντεορεπορτάζ σπάνια «βγαίνει με τη μία». Είτε λόγω των συνθηκών βιντεολήψης και ηχοληψίας, είτε λόγω των αναγκών διαχείρισης του περιεχομένου για να χωρέσει σε συγκεκριμένα χρονικά όρια, χρειάζεται η προσεκτική επεξεργασία του. Το καλό αποτέλεσμα ξεκινά από τις σωστές επιλογές βιντεολήψης στο λογισμικό του κινητού σου και την φροντίδα σου για τα σωστά επίπεδα ήχου, χωρίς θόρυβο. Συνεχίζεται με την επεξεργασία του βίντεο, την μείξη ή και την πρόσθεση σκηνών, εικόνων, τίτλων, κειμένων και φωνής και την επεξεργασία του ήχου. Τελειώνει με τις ρυθμίσεις εξαγωγής στην επιθυμητή διαμόρφωση.	Ε3Μ3 =
  	Ενότητα 4
  Μάθημα 1	Η συνέντευξη, είτε ξαφνικά - στον δρόμο - είτε προγραμματισμένα, είναι πολύ δύσκολη διότι δεν έχει να κάνει μόνο με γεγονότα αλλά και με τον ψυχικό κόσμο των ανθρώπων, τις δεξιότητες και τις προκαταλήψεις τους. Υπάρχουν διαφορετικές παράμετροι που πρέπει να έχεις κανείς υπόψη του – και διαφορετικές αντιμετωπίσεις – μεταξύ των συνεντεύξεων «Vox Pop» και των συνεντεύξεων συνέδρων, για παράδειγμα. Επίσης ιδιαίτερη αντιμετώπιση χρειάζεται η συνέντευξη ατόμων «έτοιμων για καυγά» και η συνέντευξη παιδιών. Η προγραμματισμένη συνέντευξη δίνει τα περισσότερα περιθώρια προετοιμασίας, αλλά έχει και περισσότερα στάδια για να φτάσεις στο ποιοτικό αποτέλεσμα που χρειάζεσαι.	Ε4Μ1 =
  Μάθημα 2	Η συνέντευξη, η παρατήρηση και η λήψη σημειώσεων αποτελούν βασικά εργαλεία συλλογής στοιχείων. Η παρατήρηση έχει ως στόχο την απεικόνιση μιας κατάστασης ή ενός ατόμου. Οι εικόνες μπορούν να έρθουν με λόγια, εικόνες ή ήχο. Οι συνεντεύξεις μπορούν να παράσχουν όχι μόνο πληροφορίες για μια ιστορία αλλά και διορατικότητα στη διάρθρωση μιας ιστορίας. Οι συνεντεύξεις βάζουν τους ανθρώπους στο επίκεντρο της αφήγησης. Η λήψη σημειώσεων βοηθά τους δημοσιογράφους να παρακολουθούν τα βασικά σημεία στη συλλογή στοιχείων. Τα κλειδιά για μια καλή συνέντευξη είναι: - Κάνε την έρευνά σου πριν, για να είσαι σε θέση να θέσεις ενημερωμένες ερωτήσεις. - Ξεκίνησε τη συζήτηση χαλαρά, για να αισθανθεί ο συνομιλητής πιο άνετα. - Άκουσε προσεκτικά τις απαντήσεις. Μην υποθέτεις ότι τις γνωρίζεις από πριν. - Να είσαι έτοιμος να κάνεις και ερωτήσεις που δεν είχες προγραμματίσει.. - Να είσαι παρατηρητικός. Αυτό είναι το καλύτερο σε μια προσωπική συνέντευξη. - Μην σταματάς να κάνεις ερωτήσεις μέχρι να αισθανθείς ότι η συνέντευξη είναι πλήρης.	Ε4Μ2 =
  Μάθημα 3	Το τελευταίο κρίσιμο βήμα μετά τη συλλογή των στοιχείων είναι η σκέψη. Πριν μια ιστορία γίνει άρθρο, ο δημοσιογράφος πρέπει να σταματήσει και να σκεφθεί το επίκεντρο της ιστορίας του. Η εστίαση στα σημαντικά και η απόρριψη των περιττών θα τον βοηθήσει στην όλη εστίαση του άρθρου του. Η ανάλυση δημοσιευμένης συνέντευξης (ιδιαίτερα αν την συνέντευξη δίνει – αντί να παίρνει - δημοσιογράφος ειδικός στις συνεντεύξεις) προσφέρει πολλές αφετηρίες σκέψης.	Ε4Μ3 =
  	Ενότητα 5
  Μάθημα 1	Η επιτυχημένη αρθρογραφία δεν είναι απλά θέμα έμπνευσης. Έχει αρκετούς κανόνες για να ακολουθήσεις και ακόμη περισσότερες «συνταγές γραφής» για να διαλέξεις. Αν το άρθρο είναι καθαρά ειδησεογραφικό, η δόμησή του σύμφωνα με το μοντέλο της «ανεστραμμένης πυραμίδας» είναι ο κλασικός και δοκιμασμένος τρόπος. Για τα μη ειδησεογραφικά άρθρα, υπάρχουν διάφορες δομές να διαλέξει κανείς, όπως: η «κλεψύδρα», η «δομή εστίασης», η «αφηγηματική δομή», η δομή «Κόλλα πέντε» και η «συνταγή της Wall Street Journal». Αν τα άρθρα γράφονται και «ανεβαίνουν στο Διαδίκτυο» κατευθείαν από το πληκτρολόγιο του κινητού, η «ανεστραμμένη πυραμίδα» είναι σχεδόν μονόδρομος. Αν όμως χρησιμοποιεί κανείς εξωτερικό πληκτρολόγιο στο κινητό του και ανεβάζει τα άρθρα του σε ιστότοπο ή ιστολόγιο, οι υπόλοιπες συνταγές ισχύουν.	Ε5Μ1 =
  Μάθημα 2	Η αρθρογραφία στο Διαδίκτυο επιτρέπει στους αναγώστες να είναι ενεργοί, όχι παθητικοί, και να έχουν αυτοί τον έλεγχο της ροής ανάγνωσης. Εκεί που τα έντυπα άρθρα ήταν αφηγήσεις, τα ψηφιακά είναι εμπειρίες. Ο δημοσιογράφος στο Διαδίκτυο δεν είναι πλέον ο «σοφός επί σκηνής»: καλείται να είναι περισσότερο «ο ταξιθέτης στην παράσταση», μια παράσταση πολύ πιο συνεργατική και διαδραστική. Επομένως, ο πολίτης-δημοσιογράφος στο Διαδίκτυο έχει τη δυνατότητα να να έχει διπλό ρόλο: του αφηγητή και του ξεναγού.	Ε5Μ2 =
  Μάθημα 3	Τα μεταδεδομένα είναι οι λέξεις με τις οποίες αποδίδεται η δομή ενός άρθρου ή περιγράφεται το περιεχόμενό του. Τα είδη τους είναι, αντίστοιχα, δομικά και περιγραφικά μεταδεδομένα. Οι τύποι τους είναι λέξεις-κλειδιά, φράσεις-κλειδιά και ετικέτες (tags). Για τη διεύρυνση του κοινού των άρθρων, παροτρύνονται οι αναγνώστες να προωθούν στα κοινωνικά τους δίκτυα ενδείξεις ενδιαφέροντος (hashtags). Όλοι οι τύποι μεταδεδομένων είναι ιδιαίτερα σημαντικοί για τη βελτίωση της ταξινόμησης και της ιχνηλασιμότητας των άρθρων από τις μηχανές αναζήτησης. Χρειάζονται όμως ιδιαίτερη φροντίδα στην επιλογή των κατάλληλων λέξεων γι’ αυτά και τη σύνταξή τους.	Ε5Μ3 =
  	Ενότητα 6
  Μάθημα 1	Η αρθρογραφία για θέματα τεχνολογίας καλύπτεται ήδη από τα ΜΜΕ, αλλά μόνο επιφανειακά. Η ευκαιρία του πολίτη-δημοσιογράφου είναι να προσφέρει στον αναγνώστη μια πιο αναλυτική και κριτική ματιά, μέσα από οποιαδήποτε μορφή αρθρογραφίας από αυτές που έχουν ήδη μελετηθεί (ρεπορτάζ, ειδησεογραφία, συνέντευξη, αφήγηση). Αυτή η ποιοτικά πληρέστερη «ματιά» προϋποθέτει, όμως, γνώσεις και συνεχή ενημέρωση. Λόγω της κρισιμότητας του παράγοντα «χρόνος» στην τεχνολογική θεματολογία, ο καλύτερος τρόπος αρθρογραφίας γι’ αυτήν είναι μέσα από ιστολόγιο. Χρειάζεται όμως μεγάλη προσοχή στο πώς διαλέγει κανείς τον τίτλο, τη δομή και το ύφος του κάθε άρθρου. Επιπλέον προσοχή χρειάζεται όταν το άρθρο καταλήγει επικριτικό για μια τεχνολογία.	Ε6Μ1 =
  Μάθημα 2	Αν η εκλαΐκευση θεμάτων τεχνολογίας είναι απαιτητική, οι προκλήσεις της εκλαΐκευσης θεμάτων επιστήμης είναι πολλαπλάσιες. Οι επαυξημένες ιδιαιτερότητες πηγάζουν αφενός από την δύσκολη «επικοινωνιακή γλώσσα» των επιστημόνων (ενώ οι τεχνολογικές επιχειρήσεις έχουν μηχανισμούς εκλαΐκευσης των επιτευγμάτων τους) και αφετέρου από τη δυσκολία του μεμονωμένου πολίτη-δημοσιογράφου να διακριβώσει την «αλήθεια» ερευνητικών αποτελεσμάτων εξειδικευμένης γνώσης. Όμως, η δημοσιογραφία επιστημών είναι ιδιαίτερα δελεαστική, καθώς καλύπτεται ελάχιστα στη χώρα μας από τα μεγάλα ΜΜΕ. Αν ο πολίτης-δημοσιογράφος προσεγγίσει τα θέματά του με κοινωνική ευαισθησία αλλά και αναλυτική εκλαΐκευση, έχει τη δυνατότητα να αποκτήσει πιστούς αναγνώστες και να προσφέρει μεγάλη υπηρεσία στην κοινωνία. Για να το κατορθώσει αυτό, πρέπει να ακολουθήσει με συνέπεια συγκεκριμένα βήματα προετοιμασίας του, πριν αρχίσει το γράψιμο του άρθρου επιστήμης. Βοηθό του, έχει τα άφθονα και δωρεάν μέσα επιστημονικής πληροφόρησης που παρέχονται μέσα από τον Παγκόσμιο Ιστό και τις εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα.	Ε6Μ2 =
  Μάθημα 3	Το άρθρο επιστήμης που γράφει ένας πολίτης-δημοσιογράφος διαφοροποιείται – και πρέπει να διαφοροποιείται – σε πολλά σημεία από εκείνα των δημοσιογράφων επιστήμης των ΜΜΕ. Αυτό οφείλεται τόσο στον διαφορετικό ρόλο και τρόπο εργασίας, όσο και στα διαφορετικά ζητούμενα των αναγνωστών της διαδικτυακής εποχής. Για τον σχεδιασμό του άρθρου του, ο πολίτης-δημοσιογράφος επιστημών πρέπει πρώτα να πάρει υπόψη του τις παραμέτρους του διαδικτυακού μέσου όπου θα το αναρτήσει. Έπειτα, πρέπει να αποφασίσει τη δομή και το ύφος που θα έχει, όπως και τα πολυμέσα που θα ενσωματώσει. Τέλος, κατά τη συγγραφή του άρθρου, πρέπει να διαλέξει τα στιλιστικά στοιχεία που θα «ζωντανέψουν» το κείμενό του και να συμπεριλάβει ή να αποφύγει (ανάλογα) στοιχεία απαραίτητα για τη διαφύλαξη του κύρους του και της εκτίμησης των αναγνωστών.	Ε6Μ3 =
  	Ενότητα 7
  Μάθημα 1	O πολίτης-δημοσιογράφος επιτελεί το έργο του χωρίς την θεσμική κάλυψη ή την εταιρική υποστήριξη που έχουν οι δημοσιογράφοι των ΜΜΕ. Οπότε, είναι απαραίτητο να προετοιμαστείς με τη δόμηση του προσωπικού σου «κώδικα ασφάλειας». Αυτός ο κώδικας περιλαμβάνει τα μέτρα πρόνοιας για την ασφάλεια των ψηφιακών δεδομένων που έχει στο κινητό σου, τα μέτρα προστασίας της προσωπική σου ασφάλειας και τα μέτρα διασφάλισης της αυθεντικότητας των πληροφοριών που προέρχονται από διαδικτυακές πηγές. Για να φτιάξεις τη δική σου «εργαλειοθήκη ασφάλειας» υπάρχουν διαθέσιμες δωρεάν αρκετές εφαρμογές κινητού και πολλά διαδικτυακά εργαλεία, στα οποία μπορείς να απευθυνθείς για επαλήθευση: ταυτότητας προσώπων, τοποθεσίας λήψης των στοιχείων και  αυθεντικότητας των φωτογραφιών.	Ε7Μ1 =
  Μάθημα 2	Ο κώδικας δεοντολογίας του πολίτη-δημοσιογράφου δεν είναι κάτι που μπορεί να βγεί «έτοιμο από την κατάψυξη» των ΜΜΕ. Άλλωστε, είναι ακριβώς το διαπιστωμένο έλλειμα ηθικής των περισσότερων εφημερίδων και περιοδικών που συνέτεινε στη διεθνή πτώση αναγνωσιμότητας του Τύπου. Ο πολίτης-δημοσιογράφος καλείται να εντάξει την ηθική ως αδιασάλευτη αξία της δημοσιογραφίας του, βασιζόμενος σε συγκεκριμένες και σαφείς αρχές. Οι λέξεις-κλειδιά του δικού του κώδικα δεοντολογίας είναι: Ελευθερία, αλήθεια, φωνή του λαού, υπόλογος στον αναγνώστη, ακρίβεια των στοιχείων, ολότητα της ιστορίας, τεκμήριο αθωότητας, τήρηση πλαισίου, σεβασμός, περιορισμός ζημιάς, αποφυγή σύγκρουσης συμφερόντων, άμεση διόρθωση λαθών, θάρρος, αποφυγή λογοκλοπής, ακεραιότητα, αποφυγή λίββελου. Η τήρηση αυτού του κώδικα δεν είναι μόνο προαπαιτούμενο για την άσκηση της δημοσιογραφίας, αλλά και «υπαρξιακό στοίχημα» για τον πολίτη-δημοσιογράφο: Όντας μόνος και χωρίς οικονομική υποστήριξη, θα βρίσκεται διαρκώς στο νομικό στόχαστρο όλων όσων θίγονται από την αρθρογραφία του.	Ε7Μ2 =
  Μάθημα 3	Οι πολίτες-δημοσιογράφοι υπόκεινται στους ίδιους νόμους όπως και όλοι οι άλλοι πολίτες. Όποιος δημοσιεύει οτιδήποτε, με οποιοδήποτε μέσο, πρέπει να έχει επίγνωση της πιθανότητας να παραβιάσει υπαρκτά πνευματικά δικαιώματα. Το νομικό πλαίσιο προστασίας τέτοιων δικαιωμάτων υπάρχει, αλλά και τροποποιείται ταχύτατα λόγω της ταχείας εξέλιξης των τεχνολογιών πληροφόρησης. Για να λειτουργούν με ασφάλεια, οι πολίτες-δημοσιογράφοι οφείλουν να διατηρούν ενήμερη και λειτουργική γνώση των εννοιών, των νομικών πλαισίων και των αδειοδοτικών δυνατοτήτων που διαμορφώνονται. Ιδιαίτερες μορφές αδειοδότησης, που καλύπτουν όλο το φάσμα δυνατοτήτων μεταξύ της πλήρους επιφύλαξης πνευματικών δικαιωμάτων και της πλήρους εκχώρησής τους, είναι οι άδειες Creative Commons και ΕΛ/ΛΑΚ.	Ε7Μ3 =

  
  

  Κριτική της ύλης

  (δες Δραστηριότητα)

  
  

  
  

  
  

   

   

  
  

  Κουίζ: 2

• Ε8 - Μάθημα 2ο

  Στο δεύτερο μάθημα της όγδοης ενότητας θα δούμε μαζί την συνολική αξιολόγηση, εκ μέρους των εκπαιδευτών, της συμμετοχή σου στο πλαίσιο του προγράμματος κατάρτισης «Γίνε Πολίτης Δημοσιογράφος με το Κινητό σου».

  
  

  Περιεχόμενα 2ου μαθήματος

  • Αξιολόγηση συμμετοχής και βαθμολόγηση
    

   

  Αξιολόγηση συμμετοχής και βαθμολόγηση

   

  Ήρθε η ώρα να σου παρουσιάσουν οι εκπαιδευτές σου το πώς αξιολόγησαν και βαθμολόγησαν τις επιδόσεις σου στις δραστηριότητες των μαθημάτων.

   

  …………………………….

   

  • Όποια κι αν ήταν αυτή η βαθμολογία, θεώρησέ την σκυτάλη για να πας μακρύτερα: Διάβασε προσεκτικά την αιτιολόγηση κάθε βαθμού και σκέψου τι θα κάνεις καλύτερα στο μέλλον – το δικό σου πια μέλλον, ως πολίτης-δημοσιογράφος.
    

   

   

   

  
  

  
  

• Ε8 - Μάθημα 3ο

  Φθάσαμε στο τελευταίο μας μάθημα. Υπό το πρίσμα όσων έμαθες ως τώρα, θα συζητήσουμε για το πώς διαφαίνεται το μέλλον του πολίτη-δημοσιογράφου.

  Περιεχόμενα 3ου μαθήματος

  • Παρακολούθηση βίντεο για το μέλλον της δημοσιογραφίας
    
  • Συζήτηση για το μέλλον του πολίτη-δημοσιογράφου
    
  • -  Συνομιλητές
    

   

   

  The Future of Journalism: Tom Rosenstiel (Γ.Δ. του American Press Institute).

  https://www.youtube.com/watch?v=RuBE_dP900Y&t=589s

   

  Συζήτηση για το μέλλον του πολίτη-δημοσιογράφου

   

  • Δημοσιογράφος > Πολίτης-δημοσιογράφος
    
  • Πολίτης με κινητό > Ενεργός πολίτης
    
  • Πολίτης-Δημοσιογράφος με κινητό > Ενεργός Πολίτης και Υπεύθυνος Δημοσιογράφος
    

   

  
  

  Συνομιλητές:
  

  
  

  • The future of journalism in a networked society
    

  https://www.ericsson.com/assets/local/networked-society/trends--insights/networked-society-insights/the-future-of-journalism-in-a-networked-society_screen.pdf

  • How The 21st Century Changed Journalism
    

  https://www.youtube.com/watch?v=rmFlKKOKenw

  • Smartphone Journalism: The Changing Face of News (ITV video)
    

  https://www.youtube.com/watch?v=X9sXlz-72Q0

  • The slow journalism revolution | Rob Orchard | TEDxMadrid
    

  https://www.youtube.com/watch?v=UGtFXtnWME4

  • The Future of Journalism – by Charles Miller (editor), BBC College of Journalism, 2009
    

  http://www.bbc.co.uk/blogs/theeditors/future_of_journalism.pdf

  • Why mobile will dominate news media by 2020
    

  https://www.journalism.co.uk/skills/why-mobile-will-dominate-news-media-by-2020/s7/a708993/

  • What will be the funding model of journalism in 2024?
    

  https://www.theseus.fi/bitstream/handle/10024/146587/Lappalainen_Otso.pdf?sequence=1

   

   

   

  Καλό σου ταξίδι!