H διαδικασία αξιολόγησης από ομοτίμους σε ακαδημαϊκά περιοδικά είναι ένα σύστημα κριτικής αξιολόγησης όπου τα υποβαλλόμενα χειρόγραφα ελέγχονται εξονυχιστικά από ειδικούς στο σχετικό πεδίο πριν από τη δημοσίευσή τους. Μετά από μια αρχική εκδοτική αξιολόγηση, το χειρόγραφο αποστέλλεται σε αρκετούς ανεξάρτητους κριτές, οι οποίοι εξετάζουν το έργο ως προς την πρωτοτυπία, τη σημασία, την εγκυρότητα, τη σαφήνεια και την τήρηση των επιστημονικών προτύπων. Οι αναθεωρητές παρέχουν σχόλια και προτείνουν εάν το χειρόγραφο πρέπει να γίνει αποδεκτό, να αναθεωρηθεί ή να απορριφθεί. Στη συνέχεια, ο συντάκτης αποφασίζει εάν η υποβολή αξίζει να δημοσιευτεί με βάση τα σχόλια και τις προτάσεις του κριτή. Αυτή η διαδικασία στοχεύει στη διασφάλιση της αξιοπιστίας, της αξιοπιστίας και της ποιότητας της επιστημονικής βιβλιογραφίας. Συνήθως, η ταυτότητα των κριτικών, και μερικές φορές και των συγγραφέων, κρύβεται κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.


Ανώνυμη αξιολόγηση από ομοτίμους και η διαιτησία είναι ο τρέχων χρυσός κανόνας στις ακαδημαϊκές εκδόσεις. Μερικές φορές αυτό σημαίνει ανωνυμία τόσο του κριτή όσο και του συγγραφέα (double-blind), αλλά συχνά μόνο ο κριτής είναι ανώνυμος (single-blind). Οι πιο συχνά αναφερόμενοι λόγοι για την ανωνυμία είναι:


  •     Δυνατότητα κριτικής σε οποιοδήποτε χειρόγραφο χωρίς φόβο τιμωρίας.

  •     Αντικειμενική  ανάγνωση κριτικών.

  •     Προστατεύει τις συλλογικές σχέσεις. 

  •     Υποστηρίζει τους  αναθεωρητές και τους διαιτητές που είναι στις αρχές της  σταδιοδρομίας τους.

  •  Οι κριτικές βασίζονται στα πλεονεκτήματα των εργασιών παρά στη φήμη των συγγραφέων (double-blind).


Η ανοιχτή επιστήμη στοχεύει επίσης να αλλάξει τις πρακτικές αξιολόγησης από ομοτίμους. Σε μια Ανοιχτή  αξιολόγηση από ομοτίμους (OPR), τόσο η ταυτότητα των κριτικών όσο και των συγγραφέων αποκαλύπτονται και το περιεχόμενο της κριτικής μπορεί να δημοσιευτεί παράλληλα με το πρωτότυπο έργο. Αυτή η διαφανής διαδικασία στοχεύει να ενθαρρύνει την εποικοδομητική κριτική και τον διάλογο, να υποχρεώσει τους αναθεωρητές να λογοδοτήσουν και να μειώσει την προκατάληψη. Σε ορισμένες περιπτώσεις, το ιστορικό αξιολόγησης από ομοτίμους, συμπεριλαμβανομένων τυχόν αναθεωρήσεων και απαντήσεων, διατίθεται επίσης ανοιχτά, διασφαλίζοντας την ιχνηλασιμότητα και προωθώντας ένα πιο συνεργατικό και ανοιχτό επιστημονικό περιβάλλον.


Διαβάστε περισσότερα:

HowOpenItIs? A Guide for Evaluating the Openness of Journals